“‘Over nieuwe economie en oude belangen’
Er was een tijd, ondertussen alweer twintig jaar geleden, dat over "nieuwe economie" werd gesproken door mensen in een scherp gesneden maatpak die uitlegden waarom ze bereid waren gigantische bedragen te investeren in wat toen nog een prille internet-business was. Over die "nieuwe" economie gaat dit stuk niet, al was het maar omdat er in essentie niets nieuws te bespeuren was, behalve het discours. Daarin werden begrippen als rentabiliteit, winst of marktdominantie verzwegen. Tot de eerste internetbubbel zich aanmeldde en een einde maakte aan het zelfbedrog.
Nee, dit stuk gaat over wat misschien echt een “nieuwe” economie belooft te worden, over een fenomeen dat zich in vele gedaanten manifesteert, onder verschillende vlaggen vaart en door verschillende pleitbezorgers verdedigd en gepromoot wordt.
Net deze veelzijdigheid maakt het verschijnsel iets minder duidelijk te omschrijven – sommigen spreken over peer-to-peer economie –, maar reëel is het wel. Daar heeft de vindingrijkheid van mensen met internettoegang en aspiraties voor gezorgd.
Verder dan de winst
Een van de eerste observaties die we destijds met vuur verkondigden was dat het internet de grenzen die tijd en ruimte aan de fysieke werkelijkheid opleggen, deed oplossen. Ondertussen zijn we wijzer geworden en weten we dat die grenzen vaak nog een rol spelen.
Toch kunnen we niet ontkennen dat het internet mensen toelaat met elkaar in contact te treden op een manier die onmogelijk zou geweest zijn zonder de ogenblikkelijkheid van het internet. Terwijl de meesten onder ons die mogelijkheid beperken tot wat ik genoegzaam ‘virtueel vlooien’ blijf noemen –het succes van Facebook en consoorten is u wellicht niet ontgaan –, maakten mensen die engagement belangrijk vinden graag van dezelfde technologie gebruik om diverse initiatieven over de fysieke grenzen te tillen en te delen met alle geïnteresseerden.
Die initiatieven hebben meestal een ander doel dan zuiver winstbejag. Gelijkgestemden samenbrengen, bijvoorbeeld. Of alternatieven verzinnen voor marktmodellen, alternatieven die iedere betrokkene een gelijk voordeel schenken.
Ruilen
Zelf zie ik het me nog niet doen, me te rusten leggen op de zetel van mensen die ik van haar noch pluim ken, maar velen vinden in deze zetel een uitgelezen manier om de we-reld te verkennen. Dat blijkt uit het succes van initiatieven als Couchsurfing. Het principe is eenvoudig: je meldt jezelf aan op een website, vertelt waar je graag heen wil en/of wanneer je hoeveel mensen te slapen kan leggen. De website stemt vraag en aanbod op elkaar af en het enige wat je nog moet doen is wat praktische afspraken maken, je rugzak pakken of een set propere lakens klaarleggen.
Dergelijke initiatieven maken het mogelijk dat mensen weer gewoon diensten uitwisselen. Ruilen.
Dergelijke initiatieven maken het mogelijk dat mensen weer gewoon diensten uitwisselen. Ruilen. Iets doen zonder de tussenkomst van geijkte munt en partijen die uit de transacties winst puren. Geen reisagenten meer, geen autoverhuurbedrijf, of taxi. Waarom zou je een taxi nemen als je met een app op je smartphone een rit kan regelen?
Zand in de machines
Zolang deze initiatieven kleinschalig bleven, was iedereen tevreden. De alternatievelingen vonden elkaar, de rest van de westerse wereld consumeerde lustig verder. Alleen vonden die alternatieven steeds meer geïnteresseerden en werden ze als zandkorrels in de geoliede machines van de dienstensectoren.
Zoveel werd onlangs pijnlijk duidelijk, toen Uber naar Brussel kwam. Uber is een commerciële organisatie (in tegenstelling tot vele andere voorbeelden van peer-to-peer diensten) die een alternatieve taxidienst uitbaat en daarmee wereldwijd voor zoveel onrust zorgt dat gerechtelijke instanties zich geroepen voelen hun activiteiten te verbieden en politici van de gelegenheid gebruik maken om hun pijlen ook te richten op de niet-commerciële initiatieven die aan marktaandelen vreten.
Heel even leek het er op dat we niet meer in elkaars sofa zouden mogen slapen, maar dat “gerucht” werd snel ontzenuwd, door dezelfde politici die ook graag uitwijden over het belang van innovatief economisch denken.
Gediende belangen
Laten we mild zijn en een verklaring zoeken in de snelheid die de tijd opdringt aan de mensen die we afvaardigen om voor ons de maatschappelijke verhoudingen in evenwicht te houden. Laten we blijven geloven dat ze voor hun beurt spraken.
Anders dreigt immers het cynisme dat ons influistert hoe alweer duidelijk wordt wiens belangen moeten gediend worden. Zulk cynisme zou ons verhinderen de schoonheid te ontwaren die in de nieuwe ruileconomie kan gevonden worden, een schoonheid die we zo hard nodig blijven hebben.