“‘Poetin speelt met Europa als een kat met een muis’

MO*columnist Geert Van Istendael

© Brecht Goris

Poetin voert een ‘Kulturkampf’ tegen Europa, schrijft MO*columnist Geert Van Istendael. ‘Het is een strijd op leven en dood tussen twee levenswijzen die onverzoenlijk worden geacht. Het originele van Poetins strategie is dat hij zijn cultuurstrijd voert met economische middelen. Hij speelt met ons, als een kat met een muis. Een kolossaal vette muis.’

Op 29 mei 1453 veroverden de Ottomaanse troepen het fabelachtig rijke, oninneembaar geachte Constantinopel, het oosterse Rome, bolwerk van de christenheid. Ze hadden de stad een jaar of dertig belegerd gehouden. Tijdens dat lange beleg maakten in de gangen van het keizerlijke paleis hovelingen en priesters vlammende ruzie over het geslacht van de engelen.

Op 24 februari 2022 gebeurt het onvoorstelbare. Russische troepen vallen de soevereine staat Oekraïne binnen, voorpost van de westerse democratie. Zowel in de Verenigde Staten als in de Europese Unie maken onze ideologen vlammende ruzie over het gender van de mensen.

Intussen is een stad als Marioepol met de grond gelijk gemaakt. Voordien had Marioepol meer dan 400.000 inwoners.

Intussen zijn volgens de cijfers van het Hoog Commissariaat voor Mensenrechten van de Verenigde Naties meer dan 5000 Oekraïense burgers gedood (Het Nieuwsblad, 24 augustus 2022).

Intussen zijn meer dan 6 miljoen Oekraïners gevlucht, in eigen land of naar het buitenland.

Intussen dreigt voor miljoenen Afrikanen hongersnood en hongerdood. De lading van de luttele graanschepen die dan toch de Zwarte Zee op mogen varen, zal de lege Afrikaanse magen niet vullen.

Poetin werd president van Rusland in 2000. Hij is in Moskou niet zo lang de baas als het Ottomaanse beleg van Constantinopel geduurd heeft, maar toch al 22 jaar. Gedurende die hele tijd hebben wij in de Europese Unie systematisch iedere kans genegeerd om onze blik oostwaarts te richten en onze ogen wijd open te trekken.

Wij staarden liever naar onze verrukkelijke navel en vlogen elkaar in de haren over alles en nog wat, zie het voorbeeld boven, de lijst van twistpuntjes breidt zich iedere dag uit.

Er waren schaarse uitzonderingen. Ik wil er één citeren, van binnenlandse makelij. In de VRT-uitzending De Afspraak van 13 januari 2022 besluit Johan Holslag zijn even voortreffelijke en glasheldere als alarmerende uiteenzetting over de groeiende vuurkracht van Rusland en de pathetische vuurzwakte van de Europese Unie met deze zin: ‘Ons probleem is dat wij ons niet meer kunnen inbeelden dat het echt grondig kan mislopen.’

Amper anderhalve maand later liep het grondig mis.

Het heilige der heiligen

Het zij ver van mij hier een potje te schelden op de lange vrede die ons, West-Europeanen, zogezegd verwekelijkt zou hebben. Het zij ver van mij te kraaien dat armoe en ellende ons deugd zouden doen. Ik heb het hier al een keer geschreven: vrede is goed, welvaart (voor iedereen) is goed, armoe is slecht en oorlog is de hel. Zoals de Fransen retorisch vragen: On est d’accord? Wat zoveel wil zeggen als: probeer niet me tegen te spreken.

Ik denk dat er iets heel anders aan de hand is. Ik denk dat we zo diep doordrongen zijn geraakt van de zegeningen die de globalisering ons zou brengen, dat we niet meer bij machte zijn de dreigingen van het globale dogma te zien. Globalisering is voor ons het heilige der heiligen geworden. Ons credo.

Ik denk dat we zo diep doordrongen zijn geraakt van de zegeningen die de globalisering ons zou brengen.

Het is wellicht nuttig voor de postconciliaire lezers, dus voor bijna iedereen, de woorden te citeren die vlak na dat eerste Latijnse woord komen. De geloofsbelijdenis begint zo: Credo in unum Deum. Ik geloof in één god. Onze god heet globalisering.

Twee woorden later leren we dat die ene god ook nog een keer omnipotentem is, dit wil zeggen, almachtig. De globalisering heeft de almacht om al onze problemen op te lossen in het lauwe water van intercontinentale handelstransacties. Dachten we. Denken we ten dele nog steeds.

Economen die de globalisering verklaren voor analfabeten als ik, stellen dat wie handel drijft niet vecht. Wie handel drijft heeft er geen belang bij dat zijn klant zich tegen hem keert. En zeker niet dat zijn klant doodgaat, want een dooie kan niets kopen.

Kijk naar de kruidenier op de hoek van de straat. Die ruïneert zichzelf als hij de mensen die zijn winkel bezoeken met stekelige opmerkingen de deur uitjaagt.

Ik heb het vaak genoeg gehoord uit de mond van de mevrouw in witte winkeljas die zei, 200 gram half belegen Hollandse kaas afsnijdend: ‘Ne kommersant, da moet met alleman overeen kunnen komen, meneer. Ha ja, de goei beenhesp is weer binnengekomen. Dat hebde gij toch altijd graag gegeten, niwaar?’

Dat laatste zou ze nooit zeggen tegen Fatma als die haar boodschappen kwam doen. Want ‘ge moet met alleman overeen kunnen komen, madam.’

Maar de propere kruidenierswinkel op de hoek van de straat, voor zover die niet kapot geconcurreerd werd door grote internationale ketens, is iets totaal anders dan de jungle van de wereldmarkt.

Nooit gehoord van handelsoorlogen? Nooit geweten dat Amerikaanse oorlogsschepen in 1853-54 Japan gedwongen hebben om zich open te scheuren voor de wereldmarkt?

Het roven van grondstoffen, nooit van gehoord? Nooit het boek Rood rubber. Leopold II en zijn Congo gelezen van de uitmuntende Belgische antropoloog Daniël Vangroeneweghe? Tijd om uw achterstand in te halen, het verscheen 37 jaar geleden.

Slagveld

Nee, ik wijk niet af. Ik schrijf dat alles om te illustreren dat het idee van wereldwijde vrede door wereldwijde handel een illusie is. Een zelfgenoegzame, maar ook naïeve illusie, innig gekoesterd door mensen die van zichzelf denken dat ze allesbehalve naïef zijn.

Wereldwijde vrede door wereldwijde handel is een illusie, een zelfgenoegzame, maar ook naïeve illusie.

De wereldmarkt is geen nette, ouderwetse Alimentation Générale in Brussel en ook geen nette, nieuwerwetse Proxy in je dorp. De fout waarin economen telkens opnieuw vervallen is de ontkenning van de factor macht op de markt. Ze weigeren de gedachte te laten varen dat de spelers (alleen het woord al) op de wereldmarkt min of meer gelijken zijn. Ze hebben het telkens opnieuw over een vlak speelveld.

Het juiste woord is slagveld. Dat slagveld krioelt van ravijnen en moerassen en hinderlagen en stoottroepen en gesofisticeerde artillerie.

Dat alles weet Poetin en hij weet dat wij dat niet wensen te weten. Poetin is misschien zelfgenoegzaam, maar Poetin is het tegendeel van naïef. Poetin is een hyperintelligente schurk. Hij is doorlopend bezig met iets waar wij geen zintuig meer voor hebben: de lange termijn.

Poetin snapt heel goed wat de lange termijn betekent en hij buit onze onkunde, of noem het onwil, listig uit. Poetin is met de geduldige voorbereiding van zijn speciale militaire operatie zowat een kwart eeuw geleden begonnen. Ik denk zelfs langer. Wellicht al vanaf 1989.

Kulturkampf

Poetin is vastbesloten de Europese Unie aan flarden te scheuren. Hij haat ons. Niet zozeer omdat hij in vergelijking met ons economisch lengten achterblijft, maar boven alles wegens onze onbekommerdheid, onze losse, ik noem het beschaafde zeden, kortom, onze insouciance is hem een doorn in het oog.

Niet alleen hem trouwens, onze vrolijkheid heeft al eerder de razernij van allerlei islamitische fundamentalisten doen overkoken. Kijk naar wat Salman Rushdie onlangs overkwam.

Poetin voert een Kulturkampf tegen ons en de heldhaftige Oekraïners zijn daar het eerste slachtoffer van. Kulturkampf, dat betekent een strijd op leven en dood tussen twee levenswijzen die onverzoenlijk worden geacht.

Het originele van Poetins strategie is dat hij zijn cultuurstrijd voert met economische middelen. Hoe gaat dat in zijn werk? Ziehier.

We weten wel dat die Poetin een akelige autocraat is, maar zolang we gas bij hem kopen zal de Siberische wolfshond niet bijten.

Welk land is de economische motor van de Europese Unie?

Duitsland.

Dus moet je de Duitse economie ten gronde richten en die hele ergerlijke Europese luxevilla zal als een kaartenhuis in elkaar vallen.

Waarop drijft elke hedendaagse, hoog ontwikkelde economie?

Op energie.

Dus moet je de belangrijkste energiebron van Duitsland beheersen.

Ondanks windmolenparken en zonnepanelen en plechtige verklaringen over een koolstofvrije economie die de opwarming van de aarde zal stoppen, is de belangrijkste energiebron van Duitsland nog steeds, wat zeg ik, meer dan ooit, gas.

Wie zal Poetin hand- en spandiensten verlenen om steeds meer gas naar Duitsland te pompen?

Een machtige ex-bondskanselier: Gerhard Schröder.

Maar zullen de Duitsers deze doordrammer zomaar gedwee volgen?

Hier maak je gebruik van het naïeve West-Europese geloof in de weldaden van de globalisering.

Ja, ja, we weten wel dat die Poetin een akelige autocraat is, maar zolang we gas bij hem kopen zal de Siberische wolfshond niet bijten.

Duitsland liet zich gewillig inpalmen. De Duitse economie slurpt massaal Russisch gas.

Nu kom ik bij 1989. En eerder.

Van 1985 tot 1989 werkte Poetin op een buitenpost van de KGB, de geheime dienst van de Sovjetunie, in de DDR, in Dresden. Hij maakte van op de eerste rij de instorting van de DDR mee en dat heeft hem diep gegriefd. Het was de aangekondigde dood van de Sovjet-Unie, de wereldmacht die hij diende.

Heel wat ex-leden van de Stasi, bekend of zelfs bevriend met Poetin, bevolkten en bevolken ten dele nog steeds de kantoren van Nordstream 2.

Belangrijk daarbij is dat Poetin, die nagenoeg perfect Duits sprak en spreekt, tijdens zijn verblijf in Dresden vriendschap sloot met heel wat kameraden-collega’s in de Oost-Duitse geheime dienst, de Stasi. Hoewel hij in 1990 terug moest keren naar Rusland, heeft hij de jaren daarna zijn Stasi-kameraden niet uit het oog verloren. Denk aan de lange termijn.

Die kameraden heeft hij ingezet voor zijn gasstrategie tegen Duitsland. De bekendste en belangrijkste is ex-Stasi-officier Matthias Warnig, die tot voor kort de leiding had van Nordstream 2, de noordelijke aardgasleiding die Duitsland totaal afhankelijk zou maken van Poetins willekeur en die nu lam is gelegd. Warnig legde in mei jongstleden ook zijn mandaat neer als bestuurslid van Rosneft, een reusachtig Russisch oliebedrijf.

Warnig was lang niet de enige ex-Stasi-agent die zich beroepshalve bezighield met Russisch gas voor Duitsland. Heel wat van zijn collega’s uit de goeie ouwe tijd, bekend of zelfs bevriend met Poetin, bevolkten en bevolken ten dele nog steeds de kantoren van Nordstream 2.

Is dit een late wraak? Mogen we veronderstellen dat de Stasi-kameraden samen met Poetin accumulèrent la rancune patiemment, zoals Georges Brassens het zong, en nu toeslaan?

Oppassen geblazen. Dergelijke veronderstellingen komen wel heel dicht in de buurt van samenzweringstheorieën en daar wil ik niets mee te maken hebben. Vast staat alleen dat het Stasi-Poetin-netwerk mee betrokken is geweest bij de gascontracten die Duitsland uitgeleverd hebben aan Rusland.

Nu speelt Poetin met Duitsland. Dit wil zeggen: ook met ons. Als een kat met een muis. Een kolossaal vette muis.