“‘Rare jongens, die Belgen’
Chika Unigwe ruilde Vlaanderen in voor de Verenigde Staten. Dat levert verrassende inzichten op. In de school van haar kinderen kunnen ze er niet van over dat wij nog Zwarte Pieten hebben bij Sinterklaas: '‘You guys are weird’, was een van de reacties. Unigwe pleit voor meer cultuur die door mensen gemaakt wordt, altijd opnieuw.
Mijn jongste is acht jaar en volgende week heeft hij op school een toets over Frederick Douglas, een Amerikaans abolitionist, hervormer en politicus die in slavernij geboren werd. Dit is zijn tweede jaar op een Amerikaanse basisschool maar hij weet nu al veel over de Burgerrechtenbeweging (of toch een groot stuk ervan); de geschiedenis van Amerikaanse slavernij enz. Hij gaat naar een gewone publieke school (met 74 percent blanke leerlingen, 6% Aziatische, 4 % zwarte en 3 % van gemengde origine).
Het gevolg is dat je studenten hebt die hun eigen geschiedenis (hoe erg die soms ook is) kennen; die begrijpen dat concepten als vrijheid en gelijkheid geen lege concepten zijn en die leren omgaan met de standpunten van andere mensen (ook wanneer die in de minderheid zijn). Maar vooral, dat discussies over ras belangrijk zijn en niet onder het tapijt geveegd mogen worden.
Twee weken geleden nam mijn oudste een foto van zwarte piet mee naar school.
Twee weken geleden nam mijn oudste een foto van zwarte piet mee naar school. Hij was benieuwd naar de reactie van zijn medestudenten. Ze waren stuk voor stuk geshockeerd. Dat zoiets in de 21ste eeuw nog bestaat (een blanke die zich verft om er zwart uit te zien; de typische racistische, karikaturaal grote, rode lippen enz) konden ze niet geloven. ‘You guys are weird’, zei een van de studenten. ‘That’s soooo racist’, zei een andere.
Als hij hetzelfde onderzoek hier in Belgie zou gedaan hebben, zou hij natuurlijk (spijtig genoeg) de omgekeerde reactie krijgen. En dat heeft alles te maken met de leerstof die Belgische kinderen op school krijgen en de manier waarop wereldgeschiedenis en andere culturen aan bod komen op scholen.
Er wordt hier in België op school weinig over “de andere” geleerd. Als het over de andere gaat, gaat het over geld verzamelen voor de arme mensen in Afrika. Mondiale dagen op school organiseren, betekent Afrikaanse vrouwen vragen om te komen dansen, of vlechtjes in haren te zetten, of Aziatische vrouwen om te komen koken. Er wordt dus weinig relevants over medemensen van andere afkomst geleerd, de mensen blijven “de andere”, ook al zijn ze onze buren. En natuurlijk, voor “de andere” heb je dan ook weinig empathie.
Wat ze dan eigenlijk bedoelen, is ‘hoe durf je als nieuwe belg/vreemdeling om onze superieure cultuur in vraag te stellen?’
De Zwarte Piet discussie is de laatste maanden echt ontploft. Mensen krijgen doodsbedriegen omdat ze vragen durven “durven” stellen bij de cultuur van het land. ‘Of wel aanpassen of weg gaan’, horen we dan. ‘Het is onze cultuur! Verander hem niet’. Maar we zijn al lang bezig met culturen te veranderen. Vrouwen eisen dezelfde rechten als mannen. Het ironische is dat België een voorloper is als het gaat over het veranderen van een cultuur: homosexsuelen mogen bij ons trouwen; euthanasie is een recht geworden (we spreken zelfs over het recht van kinderen om euthanasie te vragen). De mensen die het cultuurargument gebruiken, weten dat maar al te goed. Wat ze dan eigenlijk bedoelen, is ‘hoe durf je als nieuwe belg/vreemdeling om onze superieure cultuur in vraag te stellen?’ Cultuur staat niet in steen gebeiteld. Aspecten van cultuur die offensief of gevaarlijk zijn moeten we durven afschaffen.
Aan de andere kant zijn er ook de mensen die de “hetiseenkinderfeestverpesthetniet” en “kinderenkennenietalseengoedefiguur” argumenten gebruiken. Aan die mensen heb ik maar twee dingen te zeggen: vraag aan de kinderen rondom je of iemand “zwarte piet” noemen een scehldwoord is of niet. Als het toevallig een zwart kind is aan wie je het vraagt, vraag hem dan ook of andere kinderen hem ooit Zwarte Piet genoemd hebben (en hoe het toen voelde). Vraag ook aan gelijk welk kind of dat het erg zou vinden als Zwarte Piet er anders zou uitzien. Ik heb dit aan een kind in mijn buurt gevraagd en hij antwoordde :‘Nee!’
Het Sinterklaasfeest blijft een Sinterklaasfeest, ook zonder de racistische figuur van zwarte Piet. Zoals Kerst kerst blijft voor zovelen onder ons zonder dat we die dag naar de middernachtmis gaan. Cultuur maakt de mens, maar cultuur wordt ook gemaakt door de mens.