“‘Socialisten, quo vadis?’

© Brecht Goris

Politieke communicatie, zo vertelde een vooraanstaand politicus me ooit, heeft pas écht gewerkt als er over het thema in kwestie gesproken wordt aan de ontbijttafel. Trending op Twitter of gedeeld worden op Facebook is zeker leuk, maar de keukentafel, dat is pas het nec plus ultra.

Bij het ontbijt, of tussen soep en patatten, in het bijzijn van diegene die je lief zijn, daar worden meningen gevormd en blikken verruimd. Men moet, zo voegde de politicus er nog aan toe, het niet eens allemaal ééns zijn met wat jouw partij over het onderwerp denkt. Als het maar over de tongen gaat en onderwerp van gesprek is. Vermoedelijk één van de redenen dat de ware populist niet maalt om een leugen meer of minder.

Benieuwd wat er bij u aan de keukentafel gezegd werd de laatste maanden. Van de Baby-Mussolini over De Wever for president tot de jeugd die de straat op komt voor het klimaat. Aan onderwerpen alvast geen gebrek. Wat dat laatste betreft: alle sceptici ten spijt, wat een ongelofelijk hartverwarmende actie is dat niet? Die ‘Youth for the climate’. Op vele manieren een trendbreuk waarvan we het einde nog niet hebben gezien.

Alle sceptici ten spijt, wat een ongelofelijk hartverwarmende actie is dat niet? Die ‘Youth for the climate’. Op vele manieren een trendbreuk waarvan we het einde nog niet hebben gezien

Of ging het bij u thuis misschien over migratie? Migratie is nog zo’n thema dat de bevolking in al zijn geledingen beroert. Theo Francken, voormalig staatssecretaris, deed er de voorbije maanden alles aan om van migratie de inzet voor de volgende verkiezingen te maken. Toeval is dat niet. De post Asiel en Migratie is kingmaker voor Belgische politici. Dat was zo voor De Block, en het was niet anders voor Francken. Al dreigt er voor hem in de laatste rechte lijn richting 26 mei wel een kingsize boemerang zijn kant op te komen. Daar heeft het gesjoemel met de humanitaire visa alles mee te maken.

De tijd dat sp.a nog eens écht het gespreksonderwerp rond de keukentafel kon claimen, ligt al enige tijd achter ons. Het moet sinds het gratis-verhaal geleden zijn dat ze écht nog het debat konden bepalen. Waar is de tijd dat je daarmee nog het verschil kon maken. Al kwamen ze niet zo lang geleden toch een paar keer in de buurt. Er was natuurlijk de voor velen verrassende deelname aan de Antwerpse coalitie. En er was een interview met John Crombez in De Zondag dat stof deed opwaaien.

Het migratierealisme of moet ik zeggen scepticisme dat Crombez predikte – opvang in eigen regio en minder migranten in Europa —  klonk verrassend uit Crombezs mond en viel slecht bij een stuk van de progressieve achterban. Het is natuurlijk niet toevallig dat Crombez nét in De Zondag – de kortste weg naar de ontbijttafel — deze uitlatingen deed.

Helemaal niet verrassend, zo susten notoire en minder notoire socialisten op sociale media, om de opschudding te temperen. Dit is al een paar jaar hét officiële standpunt van de partij. Toch viel het op, die harde taal in De Zondag. Hij had ook kunnen zeggen…. ik zeg maar wat: ‘geen paniek, het lukt ons wel’.

Want grosso modo kan je twee dingen doen inzake migratie: de mensen, met feiten in de hand, trachten vertrouwen te geven, uitleggen waarom mensen hun thuis achterlaten, wie recht heeft op opvang en wie niet, en duiden dat de eigen regio’s best al heel veel doen en meer vluchtelingen opvangen dan eender welke Europese lidstaat. Je kan ook focussen op de angst en die trachten aan te wakkeren of te bezweren. Vertrouwen of angst. sp.a heeft klaarblijkelijk voor het tweede gekozen. Basta, ‘Wir schaffen das’, enter, minder migranten.

Zijn het belangrijke uitspraken? Misschien niet. Ze gaan al zeker geen migrant ervan weerhouden te vertrekken. Zijn ze een bewijs van de verrechtsing van de samenleving? Ook niet, aldus Mark Elchardus. In een recent stukje in De Morgen roept hij weerbarstige opiniemakers op de term ‘verrechtsting’ te laten voor wat hij is. We mogen politici, aldus Elchardus, niet altijd van strategie verdenken. Hij noemt het liever ‘voortschrijdend inzicht’. Zo kan je alles uitleggen. Dat noem ik dan weer liever een zinloze pirouette. Noem mij gerust cynisch, maar mij maak je niet wijs dat politici zich bij hun uitlatingen niet laten leiden door strategische overwegingen.

Een mens vult verbinding natuurlijk in zoals hij of zij dat zelf wil. Maar het is toch even wennen aan die nieuwe rol

Sp.a heeft een nieuwe pragmatische koers gekozen, zo lijkt het. Geen kwaad woord meer over De Wever of N-VA uit de mond van Jinnih Beels in De Afspraak, ook niet na zijn vaandelvlucht richting Vlaams minister-presidentschap, en zelfs geen reactie als diezelfde De Wever Franstalig socialistisch boegbeeld Elio Di Rupo zes meter onder de grond stopt. Een mens vult verbinding natuurlijk in zoals hij of zij dat zelf wil. Maar het is toch even wennen aan die nieuwe rol. Dan rijst meteen ook de vraag of de Vlaamse socialisten De Wever over een paar maanden ook gaan helpen om zijn confederale droom hard te maken?

De uitlatingen van Crombez, en het succes dat hij er bij een deel van zijn achterban mee hoopt te scoren, zijn niet vrijblijvend. Ze leggen een diepe kloof aan linkse, progressieve, of noem het voor mijn part aan de kant van “het voortschrijdend inzicht” bloot. Op meer dan één thema zijn stedelijke progressieven, die vaak een inclusief model nastreven, het oneens met de oude vrijzinnige en autochtone garde die, aldus auteur Jan Van Riet in een opiniestuk in De Morgen, de ‘rooie burcht’ sinds geruime tijd verlaten heeft.

Ook op identitaire thema’s – neem nu de hoofddoek – wil het wel eens botsen. De oude garde zweert bij het seculiere, vrijzinnige model, en heeft het moeilijk met de hoofddoek terwijl velen te linkerzijde het net als een vorm van emancipatie of vrije keuze zien. De aversie van de oude vrijzinnigen tegen religieuze symbolen zit diep.

Herinner u hoe een paar jaar terug Fikry El Azzouzi, winnaar van de Arkprijs van het Vrije Woord, teruggefloten werd toen hij zijn ‘overwinningsspeech’ aan de vrouwen van BOEH wilde geven. Vrije woord? Allemaal goed en wel… maar dan wel alleen om onze vrijheid uit te dragen. Bijzonder is het dat sommigen niet willen zien dat contexten wijzigen en dat wat progressief was eind jaren zestig en begin jaren zeventig, vandaag net het tegendeel kan zijn. Of dat niet elke emancipatie dezelfde hefbomen nodig heeft.

Met zijn uitlatingen over migratie volgt Crombez de lijn die Mark Elchardus week na week predikt in De Morgen. Daarin verkondigt hij iedere week de mythe van de gesloten grenzen en onlangs liet hij, daarbovenop, in de Afspraak fijntjes vallen dat wat hem betreft vluchtelingen die gebruik maken van mensensmokkelaars, het recht op een asielaanvraag zou moeten ontnomen worden. Hoer vluchtelingen dan nog wel asiel kunnen vragen, vertelt hij er niet bij.

De nieuwe koers van de Vlaamse socialisten lokte verloren zoon Erik De Bruyn terug naar het rode nest. De Bruyn liet optekenen dat hij na het laatste Antwerpse congres verbijsterd van opluchting was. Na een verstikkend regime dat jarenlang aansleepte, zo zei hij, werd er eindelijk wéér in debat gegaan en moest er niet blind naar de pijpen van de partijbonzen gedanst worden. Ik frequenteer gelukkig geen partijcongressen. Natuurlijk moeten er minder migranten komen, voegde De Bruyn er nog euforisch aan toe. Wat een dooddoener. Zelfs al maakt hij er zich razend populair mee. Van die boer voor mij geen eieren. Het klinkt vast niet katholiek, maar van sommige zonen heb je als ouder net zo graag dat ze je huis voorbij lopen.

Drijf iedere socialist die minder en migranten als aanbeveling in één zin formuleert, heuphoog de Middellandse Zee in tot hij zijn geschiedenis weer kent en het woord solidariteit weer juist kan spellen

Er beweegt wat in het rode huis. Of dit het begin is van de wederopstanding moet de toekomst uitwijzen. Ik heb geen glazen bol. En dat ze vinden dat er iets moet gebeuren na de zoveelste verkiezingsnederlaag, daarvoor alle begrip. Maar toch een bescheiden advies, meneer Crombez, zet voor mijn part alles in de aanbieding: pensioenen, vermogensbelasting en bedrijfswagens… Alles, maar niet de menselijkheid. Jaag iedere socialist die minder en migranten als aanbeveling in één zin formuleert, met pek en veren stad, land en continent uit. Drijf hem heuphoog de Middellandse Zee in tot hij zijn geschiedenis weer kent en het woord solidariteit weer juist kan spellen.

Oké. Iets minder theatraal mag ook. Een reactie van eender welke socialist had ook al wat geweest. Eén maar. Tot dusver bleef het oorverdovend stil.