“‘Trap de kleine mensen niet in de vernieling’

Duizenden boze leerkrachten hebben in onze hoofdstad geprotesteerd tegen nog niet bestaande pensioenplannen van een nog niet bestaande regering. Her en der heb ik daar smalende aanmerkingen over vernomen van journalisten en werkgevers. Zeer zeker, in een democratie is de vrijheid van meningsuiting zowat het hoogste goed en ik heb haar altijd onverkort verdedigd. Maar toch kun je je afvragen, is het niet juist de plicht van de pers om zich niet op sleeptouw te laten nemen door de machtigen des lands? Je kunt er toch niet omheen, tenzij je jezelf wilt bedriegen. Werkgevers, ten minste, de grote toch, oefenen geducht macht uit, zichtbaar en minder duidelijk zichtbaar, in ons land en in ieder ander land dat mij een klein beetje vertrouwd is.

Ik was opgetogen over dat massale betogen. Naar het schijnt vormden vrouwen de meerderheid van de demonstranten. Dat kan nauwelijks verbazen. Ik kom geregeld in scholen en telkens valt het me op dat er veel meer vrouwen voor de klas staan dan mannen. Dat de jongeren uitbundig vertegenwoordigd waren, ook dat vervult me met blijdschap. Én ik kijk er een beetje van op. Voor hen ligt het pensioen toch verder weg dan voor hun collega’s van middelbare leeftijd. Toch zijn jongere juffen en meesters en leraars en leraressen in groten getale naar Brussel gestroomd, wat niet enkel wijst op een helder inzicht in hun eigen belang, waar niets op tegen is, maar tevens op een sterke sociale bewogenheid.

Kom me dus alsjeblieft niet vertellen dat de jeugd van tegenwoordig zooo egocentrisch, zooo materialistisch en zooo kortzichtig is. Exact dezelfde rotopmerkingen hebben mij, langer dan een halve eeuw geleden, scharen collegeleraars en ooms en tantes in de oren geblazen tot de pijngrens. Verzuurde kankeraars, stuk voor stuk, en stuk voor stuk hadden ze bar en boos ongelijk. Dat hebben de hedendaagse jongerenhaters nog steeds. Groot ongelijk.

De betoging in Brussel was er een van de hoop. Ik noem het zonder meer verheugend dat wij in België zulke krachtige vakbonden hebben. Weliswaar minder krachtig dan voorheen, maar bij ons zijn de ledentallen een veelvoud van die in de buurlanden. Wij kunnen nog altijd mee met de wijze Scandinavische landen.

Ik noem het een betoging van de hoop omdat er hoogstwaarschijnlijk meer stakingen en marsen zullen volgen. Maar voor alles noem ik het een betoging van de hoop omdat die protesterende vakbondsmensen aan het winterlicht brengen hoe elementair weerzinwekkend de pensioenplannen zijn die nu ter tafel zouden liggen.

Kleine mensen hun schamele centen uit de zakken wurmen. Rijkaards ontzien. Zijn ze niet beschaamd?

Grote woorden?

Geenszins.

Ik verklaar mij nader.

Hebt u al eens een wielrenner bekeken? Wielrenners doen allemaal het zelfde. Zich over hun stuur krommen en trappen, zo hard als ze maar kunnen. Kijk eens aandachtig: zij krommen de rug naar boven en zij trappen naar beneden. Toegepast op het leven buiten de koers: buigen voor wie boven je staat en trappen op wie onder je ligt. Buigen voor wie machtiger is, trappen op wie zwakker is. Gelukkig ligt in echte wedstrijden niemand op het wegdek – meestal toch niet.

Stel even dat slechts deze voorstellen werkelijkheid worden:

• Zes op tien mensen die nu een minimumpensioen trekken, krijgen dat niet meer.

• Het overlevingspensioen wordt afgeschaft.

• Leerkrachten verliezen een vijfde van hun brutopensioen.

Leerkrachten zijn geen rijkaards. Wie een overlevingspensioen in rook ziet opgaan, is geen rijkaard. Wie een minimumpensioen trekt, is geen rijkaard. Kortom, de politici die willen doorvoeren wat hier boven staat, trappen op zwakkeren.

Toen ik op school zat, had je, je hebt dat nu eenmaal altijd, beren van jongens die probeerden kleine gastjes af te ranselen. Volgens ons, medeleerlingen, was dat het verachtelijkste wat je kon doen. Dus zodra andere jongens het zagen gebeuren, trokken ze met twee of drie de bullebak achteruit en beten hem toe: ‘Tegen ’ne kleine kunt ge het halen, hè!’

Een diepere vernedering bestond niet.

Het hielp. In de meeste gevallen.

De voorstellen die ik opsom, zijn van dat gehalte. Kleine mensen hun schamele centen uit de zakken wurmen. Rijkaards ontzien. Zijn ze niet beschaamd?

Dat komt ervan als je wilt besparen met een gesloten enveloppe.

We weten dat, zeker tot 2030, het aantal gepensioneerden stijgt. Daarna stijgt het niet meer omdat vijfenzestig jaar eerder, vanaf 1965 dus, het geboortecijfer snel begon te dalen. Of het stijgt toch nog, maar veel trager, want we worden steeds ouder. In 1975 telden we al minder geboorten dan in 1943, maar toen zaten we in de oorlog en ons bevolkingspeil was ongeveer één vijfde lager dan in 1975. Sinds dat jaar is het jaarlijkse aantal geboorten in België blijven schommelen rond hetzelfde getal. Aan de andere kant is het aantal werknemers die bijdragen leveren tot de sociale zekerheid gedaald en blijft het nu stabiel.

Je kunt daarmee twee dingen doen.

Je houdt je enveloppe stijf dicht en dan moet je de pensioenen verlagen. Je zult vooral de kleinste pensioenen aantasten, want die vormen de grootste groep. Je doet dus het weerzinwekkende. De schaamte voorbij.

Bouchez loeit nog net niet dat een efficiënte belasting wel onrechtvaardig móét zijn.

Of je scheurt je enveloppe open. Dan moet je meer inkomsten beuren en dat komt neer op meer belastingen heffen. Ter rechterzijde horen we reeds geruime tijd kreten van woede en verontwaardiging. Volgens de OESO heft België de hoogste belastingen ter wereld!!! Van iedere € 100 die de Belg verdient, gaan er € 52,7 naar de fiscus!!!

Daar staat tegenover dat de afdracht op de hoogste belastingschijf slechts 45 procent bedraagt. Er is dus ruimte, er is véél ruimte om de belastingen van de Belgische rijkaards te verhogen. Bijvoorbeeld, om te beginnen, 45 + 7,7 = 52,7. Daarna zien we weer wel.

Dat is het tegendeel van weerzinwekkend.

Even herinneren: 7,7 procent is nog altijd stukken minder dan de wolkenkrabberhoge belastingen die rijke Amerikanen moesten betalen in de jaren vijftig van vorige eeuw. Wie de exacte percentages wil kennen, kan het nalezen bij Piketty. De controverse over vermogensbelasting en aanverwante laat ik nu onbesproken. En wat met kapitaalvlucht? Nee, hoor. De rijke Amerikanen zijn zeventig jaar geleden niet bij bosjes op een Maagdeneiland gaan zitten.

NAVO-opperhoofd Mark Rutte zei onlangs in het Europese parlement dat de Europese landen een kwart van hun nationaal inkomen uitgeven aan sociale zekerheid (waaronder de pensioenen vallen). We hebben slechts een klein deel van die centen nodig om onze verdediging veel sterker te maken, aldus Rutte. Het verwondert me geen zier dat de hedendaagse modelliberaal Rutte, die tijdens zijn veertienjarige minister-presidentschap geen middel onverlet heeft gelaten om de sociale zekerheid in de polders te havenen, nu ook de sociale zekerheid in andere landen op de korrel neemt.

Ik wil graag geloven dat in ons Byzantijns-Belgische bestel een heleboel heel wat efficiënter kan. Begin eens in Brussel. Begin eens bij salariswagens, Begin eens de inkomsten van onze voetballers naar behoren aan te slaan. Enzovoort. Enzovoort. De rij koterijen is lang.

Ik twijfel eraan of we ooit in zullen slagen al die koterijen weg te slopen. Niet voor niets is koterij dé metafoor voor ons rommellandje. Echter, zonder de enveloppe open te scheuren zal het niet gaan. Tenzij je koudbloedig scharen kleine mensen de vernieling in trapt.

Nog een laatste over pensioenen, besparingen, enveloppes en aanverwante.

Georges-Louis Bouchez toetert dat belastingen niet rechtvaardig moeten zijn, maar wel efficiënt. De man toetert, tettert, trompettert, bazuint, galmt, buldert, tiert van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Hu, wat een rijke taal is het Nederlands toch. Bouchez loeit nog net niet dat een efficiënte belasting wel onrechtvaardig móét zijn. In ieder geval verzet hij zich met hand en tand, in het Frans heet dat bec et ongles, bek en klauwen, tegen iedere belasting die van rijkaards ook al was het maar één euro meer zou eisen. Bijvoorbeeld, tegen belasting op privé-vliegtuigen.

Ik heb het tastende gevoel dat rechtvaardige belastingen weleens de efficiëntste zouden kunnen zijn. Voorlopig ben ik niet in staat, bij gebrek aan deskundigheid en opsporingswerk, om dat zwart op wit te bewijzen. Maar wat ik heel zeker weet is dat belastingstelsels die de ongelijkheid tussen de burgers vergroten op den duur zulke grote spanningen oproepen dat de zaken danig uit de hand kunnen lopen.

We mogen ons gelukkig prijzen dat België volgens de Gini-coëfficiënt (al rekent die niet echt alles mee) een der landen met de gelijkste inkomensverdeling ter wereld is. Dat neemt niet weg dat volgens een recente studie van onze nationale bank de 5 procent rijkste Belgen 45 procent van de netto rijkdom in het land bezitten. Alleen is het haast overal elders ongelijker.

Om de rechtmatige, dit wil niet zeggen de egalitaire, maar wel de zo gelijk mogelijke verdeling van inkomens te verdedigen, óók bec et ongles, mogen voor mijn part tienduizenden mensen nog een enkele keren op straat komen. De leerkrachten hebben al gedaan wat hun dagelijkse plicht is: ze hebben ons allen een les gegeven.