“‘Tussen de “haves” en “have-nots” valt intussen een diepe kloof te overbruggen’

Charis Bastin

© Brecht Goris

Van alle coronavaccins gingen er tot nu toe te weinig naar mensen in arme landen, schrijft Bieke Purnelle in haar column. Omdat de machtige farmaceutische lobby er alles aan doet om de eigen winst te optimaliseren. Maar oh wee als er iemand suggereert dat we misschien ook het uitkeren van winst aan rijke aandeelhouders zouden kunnen bevriezen.

Het is alweer even geleden dat ik nog een opiniestuk of essay las waarin een aandoenlijke optimist de hoop uitsprak dat de corona-crisis ons nuttige lessen zou leren. Wellicht omdat dat soort hoop intussen met een mokerhamer aan gruzelementen is gemept.

Niet de optimisten, maar de pessimisten blijken gelijk te krijgen. Het vakkundig opgebouwde en onineembare fort der systemische ongelijkheid staat dreigender dan ooit overeind, angstvallig bewaakt door onwrikbare huismeesters.

Een van de lesjes die we hadden kunnen leren, was dat de crisis bestaande ongelijkheden zou uitdiepen en dat er proactieve maatregelen nodig waren om dat te vermijden. Tussen de haves en have-nots valt intussen een canyon te overbruggen. Wie arm was, werd nog armer. Wie weinig perspectief had zag het licht helemaal uitgaan.

Je zou denken dat de context zich leent tot een paar noodzakelijke debatten, over patenten en dividenden bijvoorbeeld, om er enkele te noemen.

Vijftien maanden na de start van de pandemie sterven mensen in de auto op weg naar een uitpuilend ziekenhuis in Delhi, worden de coronadoden in massagraven gedumpt in Rio, dreigt de hongersnood in Jemen en Zuid-Soedan en kunnen de voedselbanken in welvarende landen de vraag amper bijhouden. In 9 op 10 landen is het gezondheidssysteem ernstig verstoord en staat de normale gezondheidszorg onder druk. Geholpen worden wanneer je ziek bent is geen evidentie meer.

Je zou denken dat de context zich leent tot een paar noodzakelijke debatten, over patenten en dividenden bijvoorbeeld, om er enkele te noemen.

Je hoeft geen vijftien jaar te hebben gestudeerd om vast te stellen dat niemand veilig is voor COVID, in al zijn mutaties en variaties, tot de hele wereld gevaccineerd is. Maar het ziet er naar uit dat miljarden burgers in arme landen pas in 2023 toegang krijgen tot een vaccin.

Van de toegediende vaccins ging tot nu slechts een fractie naar mensen in arme landen. Niet omdat het onmogelijk zou zijn hen sneller te vaccineren, maar omdat de machtige farmaceutische lobby er alles aan doet om de eigen winst te optimaliseren.

Pfizer-Biontech alleen al stevent dit jaar af op een winst van 25 miljard dollar. De gezondheid en het leven van miljarden mensen ligt in handen van een kliekje oppermachtige bedrijven. Terwijl zij gezwind de winst opstapelen, vergeten we dat het overheden zijn die miljarden publieke middelen investeren in wetenschappelijk onderzoek en de afname van de ontwikkelde vaccins garanderen en organiseren, zonder veel voorwaarden.

Oh wee als er iemand suggereert dat we het uitkeren van winst aan rijke aandeelhouders zouden kunnen bevriezen.

Wat noodzakelijk is om de pandemie te beheersen, is meer productie en dus het opheffen van patenten op coronavaccins, een voorstel dat zo goed als onbespreekbaar blijkt. We kunnen het dus niet hebben over de perversiteit van een van de meest winstgevende industrieën ter wereld die doelbewust schaarste creëert en in stand houdt, zodat miljarden mensen geen toegang hebben tot levensnoodzakelijke medicatie.

Voor de rijksten der aarde was 2020 een boerenjaar. 2755 miljardairs, maar liefst 660 meer dan het jaar voordien, zagen hun riante vermogen fiks groeien, met dank aan beursintroducties en piekende aandelenkoersen.

De afgelopen decennia groeide de wereldeconomie en dus ook de opbrengst uit die economie. Maar het deel van die opbrengst dat naar inkomens uit arbeid ging daalde en bleef dalen.

Toch kunnen we het niet hebben over de onrechtvaardigheid van woekerwinsten die worden uitgekeerd aan de allerrijksten op de rug van onderbetaald en overgecontroleerd personeel, dat in het beste geval mag bedelen om 0,4 procent loonsverhoging.

Werknemerslonen en uitkeringen bevriezen klinkt logisch in tijden van crisis. Maar oh wee als er iemand suggereert dat we misschien ook het uitkeren van winst aan rijke aandeelhouders zouden kunnen bevriezen en winsten op een rechtvaardiger manier inzetten. Elke poging tot debat over deze kwestie heet in het beste geval naïef, in het slechtste geval stalinistisch.

Het is geen taboe om de postbode af te sturen op uitkeringsgerechtigden om te controleren of ze geen inkomensgarantie krijgen waar ze geen recht op hebben, ook al helpt die uitkering hen niet eens boven de armoededrempel.

Het is geen taboe om massaal in te zetten op het “activeren” van werklozen en langdurig zieken, ook al moeten die rondkomen met een fractie van een leefbaar loon.

Het is geen taboe om “gelukzoekers” te weren uit landen zonder werk en zonder voedsel, uit regio’s vol bommen en geweld.

Het is geen taboe om hen liever te laten verdrinken dan hen binnen te laten.

Het is geen taboe om de rest van de wereld te laten stikken zonder zuurstof, zolang we zelf maar genoeg coronavaccins hebben.

Het is wel taboe om welvaart eerlijk te delen, omdat dat fair en duurzaam is en sociale en economische stabiliteit brengt.

Wat verbijstert, is niet zozeer de waanzin van die immorele realiteit, maar het feit dat ze niet tot massale verontwaardiging leidt. Naar boven schoppen is lastiger dan naar beneden.