“‘Van opvang naar onzekerheid: Hoe erkende vluchtelingen in de kou blijven staan’

‘Toen ik hoorde dat mijn asielaanvraag was goedgekeurd, was ik zó opgelucht’, vertelt Ahmed (32), een vluchteling die twee jaar in een asielcentrum woonde. ‘Het wachten was eindelijk voorbij en ik dacht: nu kan ik mijn toekomst beginnen op te bouwen. Mijn sociaal werker vertelde me dat ik binnen twee maanden een eigen woning moest vinden en het asielcentrum moest verlaten. Eerst was ik optimistisch. Ik had een klein spaarpotje en kon een beetje Nederlands spreken. Hoe moeilijk kon het zijn?’

Maar toen begon het bellen naar verhuurders. ‘De meeste appartementen waren veel te duur. De eerste twintig telefoontjes die ik wél deed waren al teleurstellend. Sommigen zeiden direct dat ze niet aan mensen zoals ik verhuren. Anderen vertelden mij dat de woning al verhuurd was, terwijl dat niet zo was. Eén verhuurder hing gewoon op toen ik mijn naam noemde.’

‘Ik wil werk vinden en mijn Nederlands verbeteren, maar al mijn energie kruipt in de zoektocht naar een betere woning.’

Na weken van afwijzingen vond Ahmed uiteindelijk een kleine studio in een oud gebouw aan de rand van Brussel. ‘Het was veel te duur, maar ik had geen keuze. Mijn vrouw en kinderen slapen in de ene kamer, ik slaap op de zetel in de woonkamer. Er staat schimmel op de muren en de verwarming werkt niet altijd. Maar we zijn tenminste niet dakloos.’

Ahmeds personage en verhaal zijn fictief. Toch zullen veel erkende vluchtelingen zich in zijn verhaal herkennen. De overgang van opvang naar zelfstandige huisvesting, die een eerste stap zou moeten zijn naar stabiliteit en integratie, blijkt in de praktijk vaak een extra beproeving. Waar de meeste erkende vluchtelingen niets liever willen dan verder gaan met hun leven, verloopt de zoektocht naar een goede en stabiele woonplaats vaak erg moeizaam. In Ahmeds woorden: ‘Ik wil werk vinden en mijn Nederlands verbeteren, maar al mijn energie kruipt in de zoektocht naar een betere woning. En dan is er nog de stress van de huur betalen. Elke maand vraag ik me af of ik het ga redden.’

Een woning vinden in een krappe markt

De Belgische woningmarkt kent al jaren structurele problemen. Ik klopte al vaker op die nagel in mijn columns. In Brussel speelt deze wooncrisis nog sterker dan in de andere gewesten. Huurprijzen zijn er hoger en stijgen sneller dan elders in het land, sociale huisvesting is schaars en de woningmarkt kenmerkt zich door een tekort aan betaalbare particuliere huurwoningen en sociale huurwoningen.

Bijna de helft van de Brusselse huishoudens voldoet aan de criteria voor sociale woningen, maar het aanbod blijft steken op ongeveer 40.000 woningen. Wie geen toegang heeft tot sociale huisvesting, is aangewezen op de private huurmarkt, waar discriminatie en hoge prijzen een extra drempel vormen. Vooral raciale discriminatie blijft een groot probleem op de Belgische huurmarkt.

Voor erkende vluchtelingen komt daar nog een andere uitdaging bij. Na hun erkenning krijgen zij maximaal twee maanden om een zelfstandige woonplek te vinden. Die korte termijn is vaak onvoldoende om een stabiele oplossing te vinden, zeker voor mensen zonder uitgebreid netwerk of kennis van de woningmarkt. Daardoor belanden sommigen in tijdelijke en precaire situaties, zoals sofasurfen of huren onder slechte omstandigheden. Anderen maken gebruik van noodopvang voor daklozen of belanden zelfs op straat.

Waarom deze overgang cruciaal is

De transitie van opvang naar een eigen woning is meer dan een praktische stap, het is een essentieel moment in het integratieproces. Een stabiele en kwaliteitsvolle woning biedt niet alleen onderdak, maar ook een stabiele basis om een nieuw leven op te bouwen. Het stelt mensen in staat om werk te zoeken, kinderen naar school te laten gaan en een sociaal netwerk op te bouwen.

Een gebrek aan stabiliteit in de huisvesting werkt ook door in andere domeinen. Het wordt moeilijker om werk te vinden of opleidingen te volgen wanneer de basis – een thuis – ontbreekt. Ook psychologisch weegt een onzekere woonplek zwaar. Mensen die net een lange en vaak moeilijke weg hebben afgelegd, blijven zo in een kwetsbare situatie.

De rol van structurele barrières

Onderzoek toont aan dat erkende vluchtelingen structurele barrières ervaren in hun zoektocht naar huisvesting. Huurders met een migratieachtergrond worden vaker geconfronteerd met wantrouwen van verhuurders en hebben minder toegang tot betaalbare woningen. Bovendien is het aanbod van sociale huisvesting in Brussel onvoldoende om aan de vraag te voldoen, waardoor veel mensen afhankelijk blijven van de private huurmarkt.

Een bijkomend probleem is dat grote gezinnen vaak geen geschikte woning vinden. Zowel op de sociale als de private markt is het aanbod beperkt. Dit dwingt sommige gezinnen om zich tijdelijk op te splitsen of te wonen in huizen die niet aan de minimale kwaliteitsnormen voldoen.

Inspirerende oplossingen, maar meer nodig

Gelukkig zijn er initiatieven die deze situatie proberen te verbeteren. Verschillende organisaties – over heel België – ondersteunen vluchtelingen in hun zoektocht naar huisvesting door hen in contact te brengen met verhuurders of innovatieve woonoplossingen te ontwikkelen, zoals het benutten van leegstaande gebouwen. Daarnaast spelen burgerinitiatieven een belangrijke rol, bijvoorbeeld door vluchtelingen tijdelijk onderdak te bieden of hen te begeleiden bij administratieve procedures.

Hoewel deze initiatieven waardevol zijn, kunnen ze de structurele problemen op de woningmarkt niet oplossen. De uitdagingen waarmee erkende vluchtelingen te maken krijgen, zijn een gevolg van bredere tekortkomingen in het huisvestingsbeleid. Zonder een aanpak die deze barrières wegneemt, blijft huisvesting voor veel mensen een bron van onzekerheid.

Naar een duurzaam huisvestingsbeleid

De oplossing ligt in een sterker en inclusiever huisvestingsbeleid. Dat betekent investeren in sociale huisvesting, maatregelen nemen tegen discriminatie op de private huurmarkt en innovatieve woonvormen stimuleren. Het vraagt ook om aandacht voor de specifieke uitdagingen van erkende vluchtelingen, zoals de termijn waarin zij een woning moeten vinden en de bijkomende obstakels waarmee zij worden geconfronteerd.

De overgang van collectieve opvang naar zelfstandige huisvesting is een belangrijke stap in het leven van erkende vluchtelingen. Het is een moment waarop zij hun leven kunnen heropbouwen en integreren in de samenleving. Laat nu net die integratie hetgeen zijn waar politici steeds meer op hameren. Als we dit echt willen bereiken, is huisvesting hiervoor een eerste – cruciale – stap. Laten we als samenleving deze stap mee mogelijk maken, in plaats van hier nog extra drempels op te werpen.