“‘Verhalen van Gazanen moeten worden bewaard’

In Gaza plaatsen burgers elke dag duizenden verhalen op socialemediaplatformen. Die verhalen bieden niet alleen een belangrijke blik op het leven zoals het is in Gaza, maar bevatten ook informatie die mee de basis kan vormen voor de reconstructie van oorlogsmisdaden.

Socialemediaplatformen zijn echter berucht voor de wisselvallige en ontransparante aard van hun interne regelgeving, ook wat betreft het bewaren van informatie op lange termijn. Een socialemediaplatform mag met andere woorden niet worden gelijkgesteld aan een archief. Waar zullen de digitale verhalen van de Gazanen worden bewaard?

Dat de enorme hoeveelheid informatie op socialemediaplatformen nieuwe mogelijkheden schept voor conflictresolutie is geen holle belofte. In 2020 schreef Human Rights Watch dat dankzij video’s en foto’s die via sociale media werden gedeeld in minstens tien zaken veroordelingen werden uitgesproken tegen personen die in verband werden gebracht met oorlogsmisdaden. De toegang tot informatie van burgers die socialemediaplatformen bieden is noodzakelijk op plekken waar het voor traditionele mediamakers steeds moeilijker en gevaarlijker wordt om hun werk uit te voeren, zoals in Gaza.

Op 30 augustus 2024 publiceerde het Committee to Protect Journalists (CPJ) het onthutsende nieuws dat sinds 7 oktober 2023 een recordaantal van minstens 116 journalisten en medewerkers gedood is. Tientallen anderen werden verwond, gearresteerd, ontheemd of zijn vermist. Het maakt van het afgelopen jaar de dodelijkste periode voor journalisten sinds het CPJ in 1992 begon met het verzamelen van deze gegevens.

Burgers en collectieven van burgers richtten zich het voorbije jaar tot socialemediaplatformen om te getuigen over de gebeurtenissen in Gaza. Makers zoals Medo Halimy gebruiken TikTok en Instagram om te getuigen over hun nieuwe realiteit, in het geval van Medo is dat het dagelijkse leven als jongeman in een tentenkamp voor ontheemde Palestijnen. Anderen gebruiken socialemediaplatformen om informatie over slachtoffers te documenteren en te verspreiden. Martyrs of Gaza, een profiel op X, publiceert sinds januari 2022 de namen, foto’s en levensverhalen van de vele oorlogsslachtoffers.

Bijna dertig jaar na de Oslo-akkoorden beheerst Israël nog steeds de communicatie-infrastructuur van Gaza.

Maar niet alle verhalen die Gazanen willen delen krijgen een plek op socialemediaplatformen. Grote bedrijven zoals Meta en Google hebben de voorbije jaren bewuster ingezet op het verwijderen van grafische, gewelddadige en haatdragende inhoud. Op zich een nobel doel, ware het niet dat de richtlijnen van de bedrijven, en de (doorgaans geautomatiseerde) procedures om grafische inhoud te identificeren en te verwijderen vaak niet publiek bekend zijn. Frustraties over de ondoorzichtigheid van die richtlijnen werden versterkt in de Palestijnse context. Zo meldt de organisatie Acces Now dat sinds oktober 2023 (pro-)Palestijnse stemmen op alle platformen van Meta worden geweerd.

0ok structurele blokkades verstoren de vrije doorstroom van informatie tussen Gaza en de rest van de wereld. Als deel van de Oslo-akkoorden verkregen de Palestijnen het recht om ‘afzonderlijke en onafhankelijke communicatiesystemen en -infrastructuren op te bouwen en te exploiteren, waaronder telecommunicatienetwerken, een televisienetwerk en een radionetwerk.’

Bijna dertig jaar later beheerst Israël echter nog steeds de communicatie-infrastructuur van Gaza. Die controle uit zich op verschillende manieren. Zo is er enkel toegang tot een 2G-netwerk, en de enige glasvezelkabel die Gaza verbindt met het internet, loopt door Israël. Naast deze structurele blokkades, kende de bestaande internetinfrastructuur in Gaza het voorbije jaar bijkomende problemen. Access Now stelde vast dat er sinds oktober 2023 verschillende verstoringen en totale shutdowns van het internetverkeer werden georganiseerd. Door de impact van de vele luchtaanvallen en bombardementen werd bovendien een aanzienlijk deel van de internetinfrastructuur verwoest.

Dat de verhalen van de Gazanen bewaard moeten worden, staat buiten kijf. Of, en hoe dat zal gebeuren, is vooralsnog een vraagteken. Gelukkig zijn er initiatieven die als voorbeeld kunnen dienen. Zo documenteert, verifieert en publiceert de organisatie Mnemonic afbeeldingen, video’s en andere berichten van socialemediaplatformen die kunnen dienen als potentieel bewijs voor mensenrechtenschendingen.

De organisatie werd een tiental jaar geleden opgericht als reactie op de oorlog in Syrië en beheert ondertussen vier digitale archieven: Syrian Archive, Sudanese Archive, Yemeni Archive en Ukrainian Archive. Samen tellen de archieven meer dan 10 miljoen bestanden van meer dan 9000 bronnen op verschillende sociale-mediaplatformen. Het werk van Mnemonic strekt echter veel verder dan deze vier archieven. De organisatie toont aan dat we voor het archiveren van verhalen niet afhankelijk hoeven te zijn van de grote technologiebedrijven.

Tijdens het schrijven van deze column stuitte ik op het bericht dat Medo Halimy werd gedood door een Israëlische luchtaanval op Khan Younis. Medo’s dood is een duizelingwekkende tragedie en laat weinig marge voor hoop. Binnen die kleine marge hoop ik toch dat de verhalen die Medo zo zorgvuldig met ons heeft gedeeld even zorgvuldig zullen worden bewaard.