“‘Vervaldatum op seksuele gelijkheid?’
De laatste weken waren moeilijk te verteren voor de internationale holebi gemeenschap. Tussen Rusland en het Westen is er haast een nieuwe Koude Oorlog aan de gang rond het recente repressieve standpunt ten aanzien van “niet traditionele” families. Maar ook elders zijn enkele landen stappen terug aan’t zetten in de rechten van de homoseksuele mens. Ook hun vrienden en kennissen lopen daardoor gevaar. Niemand is veilig wanneer verworven vrijheden opnieuw in vraag worden gesteld.
Begrijp me niet verkeerd, de internationale politieke en sociale spanningen rond homoseksualiteit zijn in mijn ogen niet belangrijker dan andere sociale ongelijkheden, of pakweg de onzekerheden van “gewone” conservatieve mensen in tijden van globalisering en neoliberalisme. Wat ik opmerk is dat er kleine moedige gespecialiseerde organisaties zijn die zich ontfermen over dat specifiek luik in de internationale wetgeving en dat er nog veel werk aan de winkel is; het verdient steun, aandacht en actie.
Verwachten dat die holebi-organisaties zich nog meer inzetten tegen andere kwalen is als hopen dat Greenpeace zich inzet tegen kinderarbeid. Iedere organisatie heeft z’n gespecialiseerd domein. Het is een relatief “klein” onderwerp op de grotere schaal van de wereldproblematiek. Maar weinigen beseffen hoezeer het zich verbindt met de Rechten van de Mens, wetgeving rond reproductieve rechten voor vrouwen, de rechten die je hebt over je eigen lichaam en hoe je ermee omgaat, je statuut in een maatschappij, erfenisrechten,…
Als je daar even bij stilstaat wordt het plots erg essentieel en gaat het echt wel degelijk over iedereen. De familie is de basisnorm van de maatschappij, tja, daar kunnen we niet onderuit, maar het individu, in al zijn complexiteit, is het basiselement van een familie. In die zin moeten we, vind ik, wel vertrekken vanuit het veelgelaagde individu om al de rest op te bouwen. De rechten van één mens worden dan plots toch een maatstaf voor de vrijheid van de hele mensheid.
Het éne mensenrecht overschaduwt het andere
Maar bon, wat is er nu allemaal concreet aan de hand? In Oeganda komt er hoogstwaarschijnlijk een wet die homoseksuelen en eender wie hen op een of ander manier ondersteunt –zelfs door hen bijvoorbeeld logement te verschaffen- bestraft met gevangenisstraf. In India vernietigde het Hooggrechtshof enkele weken geleden een vonnis uit 2009 van een lagere rechtbank dat homoseksualiteit uit de illegaliteit had gehaald. In Australië betwiste het Hooggerechtshof, tegen een eerdere beslissing van het ACT (The Australian Capital Territory) in, het recht op huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht. Dichter bij huis, in Spanje(!), is een procedure opgestart bij het Spaans Grondwettelijk Hof om het homohuwelijk, dat sinds 2005 goedgekeurd werd door de regering Zapatero, ongeldig te laten verklaren. En in Antwerpen mogen we nog altijd geen regenboog-T-shirt dragen als stadsambtenaar, don’t ask don’t tell…
Bij al deze gevallen wordt er gretig teruggegrepen naar verouderde wetgevingen om de klok terug te draaien. Een of andere conservatieve instelling, die ver van menselijke belangen en dicht bij menselijke angsten en onwetendheid ligt, beslist hoe iedereen moet en zal leven en liefhebben; diegenen die niet passen in hun specifieke en beperkte categorisering vallen meteen in de marginaliteit of erger nog worden plots criminelen. Wetten in de samenleving werken als werkcontracten in een bedrijf; als je plots een heleboel nieuwe beperkingen wordt opgelegd is normaal functioneren en presteren haast onmogelijk, dat weten we allemaal.
Drie stappen voorwaards, twee stappen terug
Je zou voor minder, als homo, depressief worden deze winter. Allemaal erg teleurstellend wanneer je, zoals ik, op zoek bent naar meer openheid, transparantie, diversiteit en gelijkheid. M’n mentale instelling is er altijd een geweest van optimisme. Ik ga ervan uit dat verworven rechten, verworven normen, na er lang, soms generaties lang, voor te zijn opgekomen, blijvend zijn en zich zullen verspreiden. Waarschijnlijk een gevolg van m’n generatie: ik ben een kind van de jaren tachtig, een tijd waarin er een zeer sterke uitbreiding was van sociale vrijheden.
Spijtig genoeg zit het leven wat ingewikkelder in elkaar; er is een eb en vloed, een jo-jo effect in alle vooruitgang, drie stappen voorwaarts, twee stappen terug. Het lijkt ook een getouwtrek, een competitie om de mens z’n doen en laten via iedere mogelijke weg te controleren. Die golfbeweging sleurt erg veel mensen in hun eigenheid uit elkaar. Vooral andersgeaarde jongeren, als ze voelen dat er geen volwassen voorbeeld of norm is die hen kan verwelkomen of waaraan ze zich kunnen spiegelen, zijn daar het grootste slachtoffer van. Zelfmoord is een van de grootste doodsoorzaken bij holebi-jongeren.
Die slachtofferrol ken ik van m’n puberteit. Het is ook zo gemakkelijk, comfortabel haast, die weer binnen te laten. Maar ik ga ervoor bedanken. Het belangrijkste in deze normen-storm is stand te houden, je niet te laten omverblazen. Mijn antwoord aan jongeren in identiteitscrisis is dan ook: je bent, in je anders zijn, ook de norm.
Trouwens dit eindejaar kan je ook terugblikken op andere gebeurtenissen rond dit eeuwenoude thema. Zo is in Frankrijk, na intense politieke discussies, uiteindelijk het homohuwelijk goedgekeurd in heel het land. Ook in de Verenigde Staten is er vooruitgang geboekt ten aanzien van de perceptie van holebi’s. Deze vooruitgang gaat wel gepaard met veel tegenwerking ook, verandering maakt de doorsnee conservatieve mens nu eenmaal bang. Maar het is die éne stap vooruit, en die telt ook mee.
De wet van de liefde en het lichaam
Wat belangrijk is te beseffen, is dat wetgeving rondom wie je mag liefhebben of met wie je mag trouwen uiteindelijk te maken heeft met persoonlijke vrijheid en zelfbeschikking. In een “democratische” maatschappij die zo gefocust is op individuele prestaties en individuele ontwikkeling, op het luisteren naar je eigen hart en ambities, is het absurd net het meest intieme aspect van een ander mens te willen veranderen of in een gareel te houden. Het is ook gedoemd te mislukken, anders was die brainwash al eeuwen geleden gelukt.
Maar stel je even voor dat het wel zou lukken: aantrekking en liefde, keuzes en gevoelens ooit zo repressief begeleiden dat alles beperkt werd tot slechts één mogelijk gedrag. Hoe lang houdt een maatschappij dat uiteindelijk vol?
De geschiedenis leert ons dat geen enkele cultuur zo’n intolerant en xenofoob gedrag lang kan handhaven: uiteindelijk breekt de menselijke natuur door haar eigen stereotypen en diversifieert ze weer in al haar nuances. Zwart-witdenken werkt misschien tijdelijk in een religieus of juridisch wetboek, op papier lijkt het permanent en geeft het intolerante en kortzichtige mensen misschien tijdelijk een alibi om agressief te handelen en het anders zijn van hun medemens actief te veroordelen.
Maar er is steeds weer dat diepere besef dat terug komt, die empathie, dat menselijke inzicht dat we allemaal hetzelfde zijn; op zoek naar geborgenheid, naar bescherming, naar liefde, naar samenhorigheid, en dat we dit, alleen of samen, op een eigen manier trachten te verwezenlijken in onze korte levens. Gelukkig blijven individuen, zelfs in de meest moeilijke situaties, strijden voor hun persoonlijke standpunten omtrent eigenwaarde en gelijkwaardigheid. Gelukkig vinden menige angstige mensen, na begeleiding en de juiste opvoeding, dat ze uiteindelijk niets te vrezen en te verliezen hadden van al dat anderszijn.
Diversiteit is en blijft de enige toekomst die ik me kan inbeelden. Nota bene, ook omgekeerd is een wetboek geen garantie voor hoffelijk gedrag indien de wetten je net wél beschermen. Het enige dat werkt is degelijke sociale uitwisseling, luisterbereidheid, geduld en emotionele duidelijkheid, transparantie.