“‘Een bezoek aan de supermarkt stelt me telkens voor dilemma’s’

Liesbeth Gijsel: ‘Een beetje nudging – de consument sturen in een bepaalde richting zonder dat die zich daar echt van bewust is – kan geen kwaad.’

© Konstantinos Tsanakas

Zomer: heerlijk! Niet alleen figuurlijk, maar ook letterlijk. Augustus is de oogstmaand bij uitstek. Geen maand die beter geschikt is om in de supermarkt verse groenten en fruit van Vlaamse velden te kopen.

Of tenminste: dat zou je denken.

Die woensdag in de supermarkt: druiven uit Egypte, bramen uit Portugal, meloen uit Brazilië, peultjes uit Zimbabwe.

Allemaal fruit en groenten die we in België ook kweken. Aan elke spoorwegberm schieten weelderige braamstruiken op. Waarom moeten we die bessen dan uit Portugal importeren?

Die woensdag in de supermarkt: druiven uit Egypte, bramen uit Portugal, meloen uit Brazilië, peultjes uit Zimbabwe.

Het is volop boontjes- en peultjesseizoen, en toch komen de peultjes uit Afrika. Verse boontjes uit eigen land vond ik gelukkig wel.

Oké, druiven en meloen in Vlaanderen kweken is misschien iets moeilijker. Maar binnen Europa moet dat toch kunnen? De Egyptische druiven lagen trouwens broederlijk naast druiven uit Spanje.

Overigens: er waren ook Belgische bramen. Als klant kan ik dus kiezen of ik een Belgisch besje mee naar huis neem of bessen uit Portugal.

Maar zelfs als ik alleen Europees wil kopen is het uitkijken. Dat ik bijvoorbeeld de Spaanse sinaasappels in mijn kar leg en niet de Zuid-Afrikaanse die in de bak ernaast liggen. Dat ik de kiwi’s uit Nieuw-Zeeland laat voor wat ze zijn, net als de citroenen uit Zuid-Afrika (dat kweken ze toch ook in Spanje?).

Bio is niet altijd beter

Gedachteloos boodschappen doen is er niet bij, als ik een beetje bewust wil eten. Maar de temperaturen buiten drukken me helaas met de neus op de feiten.

Al weken is het veel te droog. De ene hittedag volgt de andere op. Het maakt me angstig over de toekomst. Zal ons land nog leefbaar zijn? Waarom verknoeien wij zo onze eigen thuis?

De beste manier om niet moedeloos te worden, is zelf actie ondernemen en proberen niet te veel bij te dragen aan de problemen. Daarom neem ik me voor zoveel mogelijk lokaal en duurzaam te kopen.

Maar, dat valt niet mee…

In Europa zijn winkels nochtans verplicht om het land van herkomst van vers fruit en groenten te vermelden. Dat doen supermarkten helaas niet altijd consequent en ook niet telkens op dezelfde manier.

Soms vind ik het land van oorsprong duidelijk vermeld op een bordje aan het schap. Soms moet ik bijna met een vergrootglas het etiket op het product ontcijferen. Andere keren vind ik het nergens – bij granaatappels, bijvoorbeeld.

Het land van herkomst is niet het enige waar ik rekening mee kan houden om klimaatvriendelijker te eten. Ik probeer ook zo weinig mogelijk verpakkingen mee naar huis te nemen.

Maar wat als ik dan biogroenten wil kopen? Zo zitten de biokomkommers steevast verpakt in plastic.

Bio is bovendien niet altijd zaligmakend. Het landgebruik is voor biolandbouw gemiddeld een pak groter, omdat er minder oogst is.

Ook het seizoen is iets om rekening mee te houden.

Een Belgische appel of peer die ik nu koop, is mogelijk slechter voor het klimaat dan eentje die van de andere kant van de wereld komt. Appels en peren zijn herfstfruit. Koop ik ze in de zomer, dan liggen ze al bijna een heel jaar in de koeling – en dat is een energievreter, en dus een aanslag op mijn ecologische voetafdruk.

Een schap voor verantwoord winkelen

Veel dilemma’s dus. En ik krijg voortdurend het gevoel dat ik er veel te weing van af weet.

Waarom moet die verantwoordelijkheid om klimaatvriendelijke keuzes te maken bij de consument liggen? Wat als ik in de supermarkt gewoon hele schappen vond met verantwoorde producten?

Die zijn er toch voor bijvoorbeeld dieetproducten? Dan hoef ik niet te veel meer na te denken voor ik iets in mijn karretje gooi.

Een beetje nudging – de consument sturen in een bepaalde richting zonder dat die zich daar echt van bewust is – kan geen kwaad.

Wat als verantwoord consumeren de evidente optie zou zijn? En je pas etiketten moet ontcijferen of veel kennis moet hebben om onverantwoord te kopen?

Kortom, een beetje nudging – de consument sturen in een bepaalde richting zonder dat die zich daar echt van bewust is – kan geen kwaad.

De supermarkt doet het nu al met zoveel andere producten. Of waarom dacht je dat snoep altijd bij de kassa ligt, en de witte producten onderaan de schappen?

Uiteraard zijn er winkels en verkooppunten waar die verantwoorde keuzes de norm zijn. Verpakkingsvrije winkels, biowinkels, groentepakketten, marktjes met lokale producten… Ik juich ze toe en kocht enkele maanden lang ook bewust producten van de Buurderij, een korteketen-initiatief.

Tot na corona de agenda’s weer volliepen en twee keer per week alles in de supermarkt halen toch weer zoveel handiger bleek. Bovendien is die supermarkt ook vriendelijker voor mijn portemonnee.

Of wacht, daar steekt alweer een prangende vraag de kop op: houdt de boer wel genoeg over aan de verkoop van zijn groenten in de supermarkt? De vraag stellen is ze beantwoorden…

Als we onze toekomst veilig willen stellen, zal iedereen mee in het bad moeten. Supermarkten kunnen hun verantwoordelijkheid opnemen door klanten achteloos ‘juist’ te laten winkelen. Overheden kunnen die transitie stimuleren via subsidies en taksen. Onafhankelijke experts zoeken uit welke producten klimaatvriendelijk genoeg zijn.

Ik kon, na wat zoeken, gelukkig genoeg lekker fruit en groenten vinden voor een zomerse salade en wat tussendoortjes.

Nog een Belgische aardbei, iemand?