“‘Wat een rotjaar was 2022’

Geert Van Istendael

© Brecht Goris

December. De brave-wensen-industrie begint zich op gang te trekken. Zalig en vredevol vóór 25 december, na 31 december gelukkig. Alle jaren weder lijkt het alsof we tijdens deze duistere dagen niet echt behoefte hebben aan originaliteit.

2022 was een puinhoop. Gâchis. Wust. Lío. Pasticciaccio brutto.

Ik wil het hier vooral hebben over mijn eigen vaderlandje, dat morzeltje grondje tussen lage polders en hoge venen. De wereld buiten onze grenzen is boos, wie dat in twijfel trekt, heeft volgens de heerlijk platvloerse Brabantse uitdrukking stront in zijn ogen.

Keizerin Corona is nog niet helemaal in ballingschap of daar vallen de soldaten van een kale tsaar al een buurland binnen, duizenden doden, verpulverde steden, een paar miljoen vluchtelingen. In het noordoosten van Kongo moorden en verkrachten de bendes ongehinderd voort. Vluchtelingen verzuipen jammerlijk in de Middellandse Zee.

De Grote Opwarming trekt brandschattend over de hele planeet en diplomatiek gemurmel in Egypte zal die zegetocht niet stuiten.

Genoeg zo? Ik kan nog een tijdlang doorgaan, hoor. Bosbranden overal. Watersnood in Pakistan. Multimiljardairs worden steeds rijker. Vervolledig zelf, u zult er niet vrolijk van worden.

Sta me nu toe mijn aandacht te keren naar ons petieterige België. Alle Belgen samen, wij dus, vormen één zevenhonderdste deel van de wereldbevolking, min of meer. Ik geef dat cijfer alleen om onze problemen een heel klein beetje in perspectief te plaatsen, niet om ze te minachten of weg te redeneren.

Het is crisis!

Telkens als ik door een of andere Belgische stad loop en ik kijk door ramen van restaurants, Turnhout, Brussel, Oostende, maakt geen verschil, zie ik tientallen klanten die overvloedig eten en drinken en die, voor zover je dat van op straat kunt beoordelen, onbekommerd aan het praten zijn. Het is nu te koud geworden, maar tot een eind in de maand november wandelde ik langs volle caféterrassen en de consumpties op de ronde tafeltjes waren dezelfde als altijd. Geen goedkoop spul.

Wonen wij in een arm land? Wie dat zou beweren, wentelt zich in zelfmedelijden.

Begin oktober bezocht ik Toulouse, lichtroze baksteen, bizarre kerken, grandioze bruggen over de grandioze Garonne, kortom een fraaie stad. Ook daar, terrassen en bistro’s stampvol. De meeste gasten dronken bier, wat in Frankrijk merkelijk duurder is dan in België.

Hoezo, crisis?

Eer iemand me begint uit te schelden voor hardvochtig en oppervlakkig en hooghartig, ik weet dat bij heel wat medeburgers de gasrekening overkookt, ik weet dat bedrijven aankijken tegen torenhoge energiefacturen, ik weet dat de voedselbanken overrompeld worden.

Wonen wij in een arm land? Wie dat zou beweren, wentelt zich in zelfmedelijden. Wel telt ons landeke veel te veel armen. Maar op dat punt wijkt het niet af van buurlanden als Nederland of Duitsland, die het zogezegd veel beter doen dan wij, Belgische prutsers.

Doen onze regeringen het abominabel slecht, zoals de burgemeester van Antwerpen overal toetert?

Vandaag lees ik in het uitstekende e-zine De Correspondent (7 december 2022):

Het knelt overal in de samenleving, zegt econoom Barbara Baarsma… Er zijn te weinig werknemers en te weinig huizen; de wachttijden in de zorg zijn te lang en de uitstoot is te hoog. Onze samenleving loopt overal tegen grenzen aan.

Ze heeft het over Nederland, niet over België. In Duitsland moeten de voedselbanken behoeftigen weigeren, ook zij lopen tegen grenzen aan. Ook daar zijn haast geen werknemers meer te vinden. Ook daar vallen in de scholen schrikbarend veel lesuren weg. In Frankrijk is 46% van de kerncentrales gesloten.

Doen onze regeringen het dan zo goed?

Nee.

Doen ze het abominabel slecht, zoals de burgemeester van Antwerpen overal toetert? Lopen ze hopeloos vast in amechtige compromissen, zoals te lezen staat in onze kranten?

Nee.

Ik geloof niet dat Belgische, Waalse, Vlaamse, Brusselse regeringen met andere samenstellingen het een haar beter zouden doen. Of slechter. Ze zouden min of meer hetzelfde doen, de ene een paar centimeter naar rechts, de andere een paar centimeter naar links.

Hieronder geef ik minnen en plussen van onze regeringen Maar vooraf dit. Laten we ophouden met lamenteren over ons zogezegd belachelijk grote aantal regeringen. Zwitserland heeft minder inwoners dan België, maar wel zevenentwintig regeringen, bondsregering inbegrepen. Duitsland heeft er zeventien, eveneens bondsregering inbegrepen. Als twee landen een reputatie hebben van oerdegelijk bestuur, dan wel die.

Ik begin met de plussen, anders barst u uit in een onstelpbare huilbui.

+ Dankzij onze index hebben heel veel Belgen de nog niet galopperende, maar wel dravende inflatie min of meer het hoofd kunnen bieden. Al tientallen jaren schreeuwen werkgevers en economen moord en brand. Mocht je hen geloven, dan ruïneert de index de Belgische economie. Niets daarvan. Misschien een ideetje: zou je niet aan iedereen dezelfde som geld kunnen uitkeren, bijvoorbeeld die van de mediaan? Want wie nu bovenmodaal verdient, wordt door de huidige index bovenmodaal rijker.

+ Met uitzondering van de eerste coronagolf heeft Vivaldi de bevolking treffelijk door de pandemie heen gedirigeerd, zowel burgers als bedrijven. Nauwelijks beter, nauwelijks slechter dan in veel andere landen. De vaccinatiecampagne was zelfs een voorbeeld van efficiënte, snelle en vriendelijke dienstverlening. In Duitsland jammerden de kranten over de Impfpleite, het vaccinatiefailliet.

Is dat genoeg?

Nee.

Is dat veel?

Ja.

Het gaat over twee kolossale problemen, op de klimaatcrisis na de twee grootste van de jongste jaren. U kunt opperen, ja maar door al dat moois uit te delen aan de bevolking wordt het gat in onze begroting steeds wijder en dieper. Ik kom daarop terug.

Nu de minnen.

Vlaamse regering:

- Kinderdagverblijven sluiten bij bosjes wegens wreedaardige mishandeling van onze lieve kleinen.

- Op wachtlijsten staan duizenden, zo niet tienduizenden, te wachten op zowat alles, van psychologische hulp en hulp aan mensen met een handicap tot sociale woningen.

- De lesroosters van onze scholen vertonen gapingen. Leerlingen krijgen wekenlang geen les, ook geen vervangles. Of het nu wiskunde is of Frans of iets anders, overal schreeuwt het tekort. Onze leerkrachten kraken onder bureaucratische ballast. Controle is alles. Lesgeven lijkt bijzaak te zijn. Dat belooft niet veel goeds voor de volgende PISA-beoordelingen.

- Aan het kindergeld wordt geknibbeld en geknabbeld.

- Gigantische gifschandalen, PFAS en PFOS, we ontdekken dat grote lappen van onze geliefde Vlaamse grond toxisch zijn, ik bedoel dat chemisch, niet wokisch. Resultaat van jarenlang, ja, van wat… Van geen beleid.

- Verplegend personeel overwerkt. Personeel bejaardentehuizen overwerkt. In beide gevallen, te weinig personeel. En te laag betaald.

- De stikstofplaag gaat niet weg als je een veertigtal boerderijen sluit. Zei ik veertig? De christendemocraten willen nu al dat het er minder worden. Opnieuw, jarenlang geen beleid. Ogen dichtknijpen. Buigen voor de Boerenbond.

- De Lijn! In Antwerpen vallen doodleuk trams uit. Trammetje komt níét zo. In de rest van het gewest ga je naar een halte in de vage hoop dat er misschien ooit een bus passeert.

Federale regering:

- De treinen staken drie dagen. Dat is al héél lang niet meer gebeurd. De stiptheid kukelt achteruit. Twee weken geleden moest ik de trein nemen, niet in Bommerskonten, in Brussel-Centraal. Meer dan veertig minuten vertraging. Ik hoorde nog bij de gelukkigen. Er waren die dag vertragingen van meer dan een uur. Straks komt de privatisering eraan. Moet van Europa. Aan het Schumanplein geloven ze nog altijd dat privatisering goed werkt. Dat is even krankzinnig als geloven dat de regen naar boven valt. Wie twijfelt, moet eens een kijkje gaan nemen in Engeland. Pas op, misschien raakt u niet meer thuis, hele lappen van het eiland zijn daar al treinloos en waar de trein rijdt, rijdt hij slecht.

- We bouwen nieuwe gevangenissen, maar de gevangenissen blijven uitpuilen. Veel te veel mensen zitten in voorhechtenis. Dat komt omdat onze justitie te traag werkt. En dat komt dan weer omdat we al veertig jaar onze justitie kapot besparen.

- Idem dito leger en politie. Of het nu te weinig materieel is of te weinig volk, de zaken worden al tientallen jaren kapot bespaard.

Wij vragen veel diensten van onze overheid, terecht, maar wij willen er navenant niet genoeg voor betalen. Ik denk dat wij te weinig belastingen betalen.

- Maar we móéten toch besparen! De kritiek die je overal hoort en leest, in koor, unisono, oorverdovend, betreft de begroting. Met dat gestaag stijgende tekort. Waar we maar geen greep op krijgen, De Croo niet, voor hem Michel niet, daarvoor Di Rupo niet, daarvoor deed Leterme het een ietsiepietsie beter, maar het tekort ging niet weg. Dehaene! Dat was nog eens een staatsman! O, werkelijk? Dankzij diens botte besparingsbijl zitten we nu wel met al die ellende bij politie, spoor, enzovoort, zie boven. Nog meer besparen? Dan wacht ons de bedelstaf. Je kunt hele staten kapot besparen. Bezoek Griekenland.

- Vivaldi smijt met cadeautjes! Ook voor mensen die het niet meteen nodig hebben! Daar kun je moeilijk naast kijken. Uitgerekend op Sinterklaas vertelde prof. dr. De Grauwe, London School of Economics, voorheen was hij verbonden aan de KULeuven, hoe we zouden kunnen proberen een stijgend begrotingstekort te vermijden:

Dat kan alleen als de regering niet alleen stopt aan iedereen geschenken uit te delen, maar ook afneemt van diegenen die te veel hebben gekregen.
(De Morgen, 6 december 2022)

Willen we eigenlijk wel dat het tij keert? Waarom kiezen wij dan met ons allen tientallen jaren mensen die er niet in slagen het spook van het begrotingstekort te verdrijven?

Ik zit er al tijden over te peinzen. Zou het niet kunnen dat wij de overheid overvragen? Wij vragen veel diensten van onze overheid, terecht, maar wij willen er navenant niet genoeg voor betalen. Ik denk dat wij te weinig belastingen betalen.

Gooi die stoel niet naar mijn hoofd. Ik ken de kreten over de Belgische belastingen, de hoogste ter wereld – dergelijke kreten heb ik ooit ook gehoord in Frankrijk, Duitsland, Zweden, Nederland, dus, ver zal het elkaar niet ontlopen. Maar misschien betalen in België de verkeerde mensen te hoge lasten. Niet de rijksten, wel de middenmoot en nog iets daaronder.

— Waarom durft men de belasting voor de allerrijksten, pakweg het rijkste deciel en binnen dat bovenste deciel het rijkste één procent niet drastisch te verhogen? Door vermogenswinstbelasting bijvoorbeeld. Vooruit, aan de slag, geleerde bollen in de Hoge Raad voor Financiën. U vindt vast wel andere scherpzinnige middelen.

— Waarom durft men allerlei stompzinnige en ronduit schadelijke belastingkoterij niet af te breken? Schaf bijvoorbeeld salariswagens af. Met één pennentrek, ai, nee, ik loop achter. Met één muisklik. Zorgt bovendien voor minder files.

— Nog zo’n koterij, een die ik van binnen en van buiten ken: de haast beschamend milde belasting op auteursrechten. Mijn collega’s in de letteren zullen mij misschien verketteren, maar ik vind dat ons kleine kotje best tegen de vlakte mag.

Ik moet dringend eens gaan grasduinen in de geschriften die mijn broer zaliger, bij leven groot fiscalist, heeft nagelaten. Wellicht zal ik daar voor de losse gedachten hierboven een onweerlegbare argumentatie vinden. Voorlopig kunnen ze u misschien wat verwarmen in uw kamer op negentien graden.

Zalig Kerstfeest. Gelukkig Nieuwjaar Dan toch maar.