“‘Er is (n)iets mis met het lichaam van zwarte meisjes’

© Konstantinos Tsanakas

Haar lichaam zit op dezelfde manier in elkaar als dat van anderen, schrijft StampMedia-reporter en MO*columniste Patricia da Costa. ‘En toch groeide ik op met het idee dat dat niet zo was. We zien zwarte kinderlichamen nog steeds (on)bewust als volwassen lichamen. Die objectivering, hyperseksualisatie en fetisjering stamt voort uit ons koloniale verleden.’

Deze maand schrijft StampMedia-hoofdredacteur Marjorie Blomme met een StampMedia-reporter een column.

Patricia da Costa (2001) is geboren in Vlaardingen (Nederland) en heeft Angolese roots. Hoewel ze al een aantal jaren fictie schrijft, heeft ze non-fictie een kans gegeven om sociale onderwerpen en taboes bespreekbaar te maken door haar persoonlijke ervaringen neer te schrijven
In de basisschool wilden de jongens altijd op mijn billen slaan. Ze zeiden dingen als: ‘Jullie Afrikanen hebben altijd dikke billen’.

Destijds trok ik mij er niet veel van aan. Je kent het wel: meisjes plagen is liefde vragen. Het is pas de afgelopen maanden dat ik er echt bewust over ging nadenken en inzag dat dat gedrag niet normaal was.

Ik wou geen onnodige aandacht trekken en ging nog enkel te grote kledij dragen.

Die jongens hadden mijn lichaam niet zomaar mogen aanraken. Dat heeft me met een heleboel struggles opgezadeld tijdens het opgroeien. Want oké, ik paste dan wel in het clichébeeld van hoe een zwarte vrouw er zogezegd hoorde uit te zien, aan het einde van de rit was ik nog steeds maar een kind. Ik wilde al zeker niet met seksualiteit geconfronteerd worden.

Het gevolg was dat ik me steeds meer ging verbergen. Ik wou geen onnodige aandacht trekken en ging nog enkel te grote kledij dragen. Het was in diezelfde periode dat ik op straat begon nageroepen te worden door mannen. Dat droeg bij aan het besef dat ik maar op één bepaalde manier werd gezien door de buitenwereld. Ik werd me bewust van de zogenaamde male gaze, of mannelijke blik.

De zwarte vrouw als attractie

Onze samenleving ziet zwarte kinderlichamen nog steeds (on)bewust als volwassen lichamen. De objectivering, hyperseksualisatie en fetisjering van zwarte lichamen stamt af van ons koloniale verleden. Door zwarte mensen te objectiveren, werden ze ontmenselijkt.

Ontmenselijking en objectivering ‘vergemakkelijkte’ het verkrachten, uitbuiten of verhandelen van zwarte mensen. Het zwarte lichaam was niet meer ‘eigen’, het was nu bezit.

Daaruit vloeide ook het stereotype van de Jezebel, dat zwarte vrouwen en meisjes als promiscue, verleidelijk en seksueel onverzadigbaar categoriseert. Ze werden gezien als ‘iets’ dat in bedwang moest worden gehouden, omdat ze dat zelf zogezegd niet konden.

Zo werd de Zuid-Afrikaanse slavin Saartjie Baartman in 1810 gedwongen om haar lichaam tentoon te stellen in Picadally Circus in Londen. Verschillende mensen vergaapten zich aan haar billen. Op prenten werd haar lichaamsbouw nog eens uitvergroot. Geketend in een kooi werd ze verplicht om ‘Afrikaanse’ dansjes te doen en na afloop kon het publiek haar billen aanraken of er zelfs op gaan zitten. Haar lichaam was niet meer van haar, het was een ‘attractie’ geworden om het witte publiek te entertainen.

Er wordt vanuit gegaan dat zwarte meisjes al vroeger rijp en seksueel actiever zijn dan witte meisjes.

Vandaag zie je nog steeds de uitlopers van die koloniale, raciale opdeling in zwarte en witte lichamen, waarbij er wordt vanuit gegaan dat zwarte meisjes al vroeger rijp en seksueel actiever zijn dan witte meisjes. Ook worden de stereotypes die zwarte vrouwen meemaken op zwarte meisjes geprojecteerd.

In een onderzoek, uitgevoerd tussen 2005 en 2010 door The National Center on Violence Against Women in the Black Community, blijkt dat zeker 1 op de 4 zwarte meisjes voor de leeftijd van 18 jaar seksueel misbruik meemaakt. Ook liggen de verkrachtingscijfers bij Afro-Amerikaanse meisjes en vrouwen van 12 jaar en ouder hoger en ervaren zij veel sneller seksueel misbruik dan witte, Aziatische en latinameisjes en -vrouwen.

Zwarte meisjes labelen als minder onschuldig, snel opgroeiend en seksueel meer onderlegd, zorgt ervoor dat ze in het dagelijks leven vaker te maken krijgen met seksueel overschrijdend gedrag en geweld. Dat blijkt uit een rapport uit 2017 van het Georgetown Center on poverty and inequality. Wanneer dit geweld hen wordt aangedaan, krijgen zij vaak de schuld, omdat ze in de ogen van omstaanders of daders niet onschuldig kunnen zijn.

Je moet perfect zijn

Maar ook binnen mijn eigen familie – en bij uitbreiding bij veel zwarte families — zitten die stereotypen ingebakken. Als zwart meisje wordt er veel van je verwacht. Je hebt een heleboel verantwoordelijken: voor je broers en zussen zorgen, meehelpen, belangrijke brieven mee helpen opstellen met je ouders. In feite moet je perfect zijn.

Al vrij snel was ik volgens mijn familie uit mijn kinderkleren gegroeid en kon ik die niet meer dragen.

Daar was ik nog niet klaar voor. Ik wou gewoon kind zijn.

Er is ook een bepaalde standaard van hoe je je moet kleden. Al vrij snel was ik volgens mijn familie uit mijn kinderkleren gegroeid en kon ik die niet meer dragen. De rokjes en jurkjes die mijn leeftijdsgenoten droegen waren plots ‘niet meer voor mijn leeftijd’. Ik moest kleding beginnen uit te zoeken in de afdeling voor volwassenen.

Ook tijdens familiefeesten kreeg ik rond mijn dertiende van familieleden steeds vaker opmerkingen over mijn lichaam en mijn vormen. Over hoe ‘vrouwelijk’ ik er wel niet uitzag op mijn jonge leeftijd.

Internalisering

Hoe moet je je als zwart meisje of als zwarte vrouw bij dit alles voelen? Het is één ding om al die stereotypen te zien, je er bewust van te zijn en er proberen tegen te vechten. De realiteit is dat ze diep in onze cultuur zitten ingebakken. En dat ze ook bij ons, zwarte vrouwen, in ons onderbewustzijn zijn genesteld. Daardoor kunnen we onszelf ook objectiveren en de meest onrealistische stereotypes internaliseren.

Sommigen onder ons nemen (onbewust) die stereotypes over en koppelen hun eigenwaarde eraan. Dan wordt het moeilijk om een positief zelfbeeld te ontwikkelen: je streeft namelijk voortdurend naar iets onrealistisch. Het kan invloed hebben op de manier hoe je relaties aangaat, waarbij je op zoek kunt gaan naar externe validatie van buitenaf voor je uiterlijk.

Als we dit willen doorbreken is er bewustwording nodig. We doen er allemaal aan mee, aan de adultificering van zwarte kinderen en bij uitbreiding aan het seksualiseren van zwarte lichamen. Dat is schadelijk en dat moeten we durven te benoemen.

Ik heb dat patroon in mezelf doorbroken door me te verdiepen in dekolonisatieprocessen en te kijken naar de verwoestende effecten van de kolonisatie in onze samenleving. De eurocentrische schoonheidsidealen die ik had geïnternaliseerd heb ik leren loslaten, omdat ik daar hoe dan ook niet aan kan voldoen.

Ik ben me in de plaats gaan inlezen in afrocentrische esthetiek, om mijn eigen geschiedenis te leren kennen. Als ik nu een opmerking krijg over mijn ‘dikke billen’ of mijn ‘Afrikaans uiterlijk’ weet ik dat degene die mij categoriseert verblind is door het koloniale denken, eerder dan dat het een aanval is op mij als persoon.