Braziliaanse indianen wachten niet passief hun doodvonnis af

Kayapo-Menkrãgnoti-indianen bij de ondertekening van het Protocol voor Voorafgaande Consultatie in de gemeente Kalaú, op het inheemse grondgebied Baú.

© Giovanni Bello / Rede Xingu+ / ISA

Sinds Jair Bolsonaro in Brazilië de scepter zwaait, is elke indiaan vogelvrij verklaard. Verdere toekenning en afbakening van inheemse gebieden wil Bolsonaro te vuur en te zwaard bestrijden, onder meer met een versoepelde wapenwet. Indianen noemt hij parasieten.

Nog voor hij verkozen werd, tweette de president: ‘Waarom moeten we de indianen afzonderen in reservaten? Alsof het dieren zijn in een zoo. 15 procent van het landoppervlak is hen toegewezen en ze leven daar in een situatie inferieur aan ons. We kunnen het niet maken dat een miljoen mensen zoveel grond bezet houdt.’

Luis Carlos Heinz, senator en volgeling van Bolsonaro, liet zich publiekelijk uit: ‘Indianen, quilombolas (afstammelingen van slaven, red.), homo’s en lesbiennes, allemaal hetzelfde uitschot.’ Parlementslid Alceu Moreira had een speciale boodschap voor de agro-industriëlen: ‘We gaan geen oorlog beginnen tegen de indianen, maar maak je maar op voor de strijd. Laat die oplichters geen stap zetten op uw eigendom. Breng volk op de been en verdrijf hen op de manier die nodig is. Een oorlog is beter dan een onrecht.’

Het rapport getuigt van expliciet racisme en discriminatie tegen de inheemse bevolking, na nauwelijks anderhalve maand van Bolsonaro’s bewind.

Sinds Bolsonaro op 1 januari president werd, heeft hij een expliciete politiek opgezet om de rechten van de inheemsen af te bouwen. Zo moest de overheidsinstelling voor inheemsen, de Funai, haar bevoegdheid voor de afbakening van de inheemse gebieden afstaan aan het ministerie van Landbouw, aangestuurd door de machtige lobby van de agro-industrie.

De Funai zelf kwam onder de bevoegdheid van de minister voor Gezinszaken, Damares Alves. Die reduceerde meteen het budget van de Funai met 90 procent. Ook de bevoegdheden van de milieuagentschappen werden ingeperkt, om mijnbouw, agro-industrie en infrastructuurprojecten vrij spel te geven op de inheemse territoria.

Een missie van de Inter-Amerikaanse Mensenrechtencommissie (CIDH) aan Brazilië bracht in februari verslag uit van haar bevindingen. Het rapport getuigt van expliciet racisme en discriminatie tegen de inheemse bevolking en lijst diverse concrete gevallen op van bedreigingen, geweldplegingen en invasies in inheemse gebieden, na nauwelijks anderhalve maand van Bolsonaro’s bewind.

De inheemsen wachten niet passief hun doodvonnis af. Enkele maanden geleden lanceerden de Kayapó-indianen een Protocol voor Voorafgaande Consultatie. Ze besloten om van hun protocol ook een filmpje te maken, naar eigen zeggen 'het eerste mondelinge protocol ter wereld'.

Het grondgebied van de Kayapó-Menkrãgnoti op de inheemse territoria Baú en Menkragnoti in het zuiden van de deelstaat Pará wordt geteisterd door illegale gouddelvers, illegale houtkap, eigendommen die met valse papieren ontnomen worden en grote infrastructuurprojecten.

Gezien de agressieve politiek van Bolsonaro besloten de indianen een charter op te stellen en het ook af te dwingen. Dit Protocol bevat een geheel van regels die het recht van de inheemsen erkennen om bij elke beslissing over hun grondgebied betrokken te worden en er hun goedkeuring aan te geven.

Het protocol is ook gebaseerd op het recht van inheemsen om eigen sociale en politieke organisaties te hebben. De Kayapó zijn het document persoonlijk gaan overhandigen aan de gouverneur van Pará en aan de secretaris van het Milieuagentschap Semas.

De Kayapó-Menkrãgnoti zijn niet de enige met dit initiatief, nog 11 andere inheemse groepen deden hetzelfde. Het protocol van de inheemsen in het Paquiçambagebied, in het bekken van de Xingu rivier, speelde een rol bij de beslissing om de exploitatie van de grootste openlucht goudmijn in Brazilië, Belo Sun, stil te leggen tot de gemeenschappen zijn geraadpleegd.

Ook andere groeperingen verzetten zich tegen de verwoestende plunderpolitiek. In juni kwamen in de staat São Paulo sociale organisaties, boerenorganisaties, vakbonden, onderzoekers, ngo’s, milieuorganisaties, parlementairen en afgevaardigden van progressieve lokale besturen samen om de Verklaring Land en Territorium te ondertekenen.

Hierin drukken ze hun bezorgdheid uit om inspraak van de civiele samenleving te garanderen en om de territoria van de inheemsen en de belangen van het land te vrijwaren, in plaats van Brazilië uit te leveren aan de belangen van het internationale kapitaal.

Dit artikel werd geschreven voor het herfstnummer van MO*magazine. Voor slechts €28 kan u hier een jaarabonnement nemen!