Ook werkgevers kunnen een belangrijke rol spelen bij de circulaire transitie

Public domain (CC0)

Onze arbeidsmarkt schreeuwt om extra circulaire vaardigheden. Iedereen is het er over eens dat hierbij een belangrijke rol is weggelegd voor de overheid. Maar het wordt minder belicht dat ook bedrijven nog veel meer kunnen doen om alle bestaande competenties maximaal te benutten, meent Zeronautblogger Joren Verschaeve.

Onze samenleving staat voor een gigantische uitdaging. Na jaren rommelen in de marge, moeten we het komende decennium in sneltempo afkicken van onze collectieve verslaving aan fossiele brandstoffen en (over)consumptie. Een snelle transitie naar een volwaardige circulaire economie waar veel slimmer en duurzamer wordt omgesprongen met goederen en grondstoffen dringt zich op.

Er wordt daarom vandaag dan ook terecht heel wat onderzoek verricht naar de impact van de transitie naar een circulaire economie op onze samenleving. Centraal hierbij staat de impact van een circulaire transitie op onze arbeidsmarkt. Zo weten we ondertussen dat een circulaire economie heel wat bijkomende jobs zal genereren in alle segmenten van de arbeidsmarkt. Ook staat het vast dat net die circulaire strategieën met de hoogste CO2-winsten – denk aan delen, herstellen en hergebruiken – diegene zijn met het hoogste potentieel aan bijkomende tewerkstelling.

Maar hier houdt het niet op. Onderzoekers zijn druk in de weer om na te gaan welke competenties nodig zijn binnen een circulaire economie. Hebben we bijvoorbeeld voldoende technische profielen om massaal aan het herstellen te slaan? En ontbreekt het niet aan kennis rond duurzaam productontwerp, opdat volgende generaties producten veel langer mee kunnen?

Stuk voor stuk zijn het relevante vragen die onze beleidsmakers de nodige inzichten zullen bieden om actief bij te sturen in ons onderwijs en op de arbeidsmarkt. De maatschappelijke meerwaarde van dergelijk onderzoek staat buiten kijf.

Toch is de nodige omzichtigheid geboden, zeker wanneer we het hebben over vaardigheden die ontbreken op de arbeidsmarkt van vandaag. Begrijp me niet verkeerd. Het staat als een paal boven water dat er in heel wat domeinen en sectoren een duidelijke mismatch bestaat. Die is nefast voor het inlossen van de circulaire ambities die we met zijn allen koesteren.

Zo dromen heel wat bedrijven van het in de markt zetten van product-dienst combinaties (denk bijvoorbeeld aan het leasen van wasmachines), maar wordt men geconfronteerd met een gebrek aan technisch geschoolde profielen voor het onderhoud of herstel ervan. Daardoor blijft het bij dromen. Of in het beste geval nicheactiviteit die men onvoldoende snel kan opschalen.

Daarom wordt terecht gewezen op de belangrijke rol die de overheid heeft bij het promoten en versterken van de zogeheten STEM-opleidingen in functie van een circulaire transitie.

Werkgeversrol

Wat veel minder belicht wordt in het huidige debat is dat naast de overheid, ook werkgevers een belangrijke rol te spelen hebben in het aanpakken van bovenstaande skills gap. Al te vaak blijven die laatsten immers steken in een logica waarbij eenzijdig naar de overheid wordt gekeken om de kloof te dichten, zonder de eigen bedrijfsprocessen in vraag te stellen. Dat is meer dan een gemiste kans.

Nemen we opnieuw het voorbeeld van technisch geschoolde profielen, dan stellen we vandaag immers vast dat heel wat andere initiatieven er wél in slagen om de vaardigheidskloof (ten dele) te dichten. Zo gaan tal van maatwerkbedrijven met technologie aan de slag om complexe technische processen enorm te vereenvoudigen voor hun medewerkers.

Ateliers zoals die van een Kringwinkel of sociale fietsateliers creëren een veilige setting met gerichte begeleiding. Zo worden technische vaardigheden van medewerkers optimaal benut én klopt de puzzel op het niveau van de organisatie.

Ook bottom-upinitiatieven zoals herstelcafés tonen dat velen onder ons in staat zijn tot complexe(re) technische reparaties. Dat kan in de juiste setting en met teamwerk.

We hebben niet langer de luxe om nog meer tijd te verliezen, willen we de opwarming van onze planeet beperken tot 1,5°C.

De rode draad bij deze, maar ook tal van andere, voorbeelden is dat ze in hun activiteiten de nodige flexibiliteit aan de dag leggen. Zo worden alle vaardigheden, hoe klein ook, maximaal benut. Dat vraagt een andere manier van ondernemen waarin verder wordt gekeken dan het maximaliseren van het economisch rendement.

Er is nog een enorm potentieel aan mensen die zich volledig buiten onze arbeidsmarkt bevinden omdat ze niet kunnen voldoen aan de hoge productiviteitsverwachtingen. Als je dat goed beseft, kan je niet anders dan concluderen dat hier nog een enorme opportuniteit bestaat voor de circulaire economie.

Bijkomend voordeel is dat heel wat van deze vaardigheden zeer snel kunnen worden ingezet, daar waar structurele hervormingen van onze arbeidsmarkt of onderwijssysteem veelal meer tijd nodig hebben om te renderen. En eerlijk gezegd, we hebben niet langer de luxe om nog meer tijd te verliezen, willen we de opwarming van onze planeet beperken tot 1,5°C.

Als samenleving mogen we terecht verwachten – en zelfs eisen – van een overheid dat er volop verder wordt ingezet op een optimale match tussen de arbeidsmarkt en de economie. Het is in het belang van eenieder dat bedrijven de juiste profielen vinden om hun circulaire ambities waar te maken.

Maar ook het omgekeerde is waar: menen we het echt met de circulaire transitie en de toekomst van onze planeet, dan mogen we als samenleving eveneens verwachten – en zelf eisen – dat bedrijven alles in het werk stellen om alle bestaande competenties, hoe klein ook, maximaal te benutten.

En dan gaan we nog volledig voorbij aan het feit dat ook de designprocessen van tal van bedrijven een enorme impact hebben op de vaardigheden die we de komende jaren nodig hebben. Ook daar liggen nog enorme kansen.