De nieuwe stadstaten

De stad is allang geen westers gegeven meer. Tegen 2030 woont 81 procent van de stadsbewoners in ontwikkelingslanden, stelt het UNFPA. En de organisatie vindt dat niet noodzakelijk slecht nieuws, omdat steden betere mogelijkheden bieden voor armoedebestrijding en vrouwenemancipatie dan het platteland, tenminste wanneer politici en stadsplanners hun wantrouwen tegenover de stad laten varen.

Die achterdocht tegenover de stad is in Vlaanderen diep geworteld en belet ons toekomstgericht te werken, stellen onder andere Anke Vos en Sofie Bullynck van het Vlaamse Bouwteam in hun bijdrage aan The State of the City. The City Is the State.
Het boek is een opvolger -met meer internationaal perspectief- van Stadslucht maakt vrij waarin VLD’ers Sven Gatz (Brussel), Christian Leysen (Antwerpen) en Sas Van Rouveroij (Gent) hun visie op de stad al eens uiteenzetten. Bij de voorstelling in Eurocities te Brussel zei Sven Gatz dat het boek ook beschouwd mag worden als ‘een antidotum voor de tendensen die uit de recente verkiezingsuitslag blijken en waarin la Flandre Profonde’ een allesbehalve toekomstgerichte stem zou uitgebracht hebben.

Volgens Christian Leysen komt de echte (economische) dynamiek vandaag uit steden die ook voldoende politieke autonomie hebben. Hij verwees onder andere naar de stadstaat Singapore en naar het Länder-statuut van enkele belangrijke Duitse steden als Hamburg, Berlijn en Bremen.

Of de steden van de toekomst opnieuw stadstaten zoals we die kenden in de middeleeuwen moeten worden, is niet zo duidelijk. Gatz en co refereren wel naar de Hanzesteden, maar geloven dat een deel van de taken van de natiestaat in de toekomst door Europa overgenomen zullen worden (veiligheid en herverdeling, bijvoorbeeld). Andere zaken zullen eerder op stadsniveau terechtkomen (burgerschap, bijvoorbeeld).

Een van de belangrijke accenten die de initiatiefnemers naar voor schuiven, is het belang van kunst en cultuur voor de uitstraling en de interne dynamiek van de toekomstige steden. ‘Nu België verdampt in Europese en Vlaamse bevoegdheden, versterkt de rol van steden om mensen een collectieve identiteit te bezorgen en om economische dynamiek te realiseren’, zei de Gentse schepen Sas Van Rouveroij.
De drie VLD’ers zijn het er alvast over eens dat Vlaanderen kampt met een schrijnend gebrek aan internationale reflexen. Zelfs de beste voorbeelden van stedelijke dynamiek blijven te veel op de eigen stad gericht en zijn te weinig bedacht op het profileren van onze steden op het internationale forum.

Hoe internationaal het boek zich ook probeert te gedragen -een Engelse titel, een vijftal anderstalige bijdragen- toch blijft ook dit boek gebonden aan de kleinste Vlaamse reflex. De realiteit aan de andere kant van de Belgische taalgrens is namelijk volkomen afwezig. ‘De Waalse steden zijn veel minder verbonden met Brussel dan de Vlaamse’, beweert Sven Gatz. Brussel wordt door de drie politici dan ook gewoonweg ‘de grootste Vlaamse stad’ genoemd.

Op het einde van de voorstelling van The State of the City. The City Is the State gleed Van Rouveroij nog even uit over zijn eigen enthousiasme voor de Chinese steden, die hij via de prinselijke missie pas had leren kennen. Al citeerde hij ook het interessante gegeven dat China vandaag al 61 steden kent die qua bevolking groter zijn dan Vlaanderen.
Als de steden in de toekomst de plek zullen zijn  van dynamiek en welvaart, dan maakt Vlaanderen wellicht alleen een kans mee te spelen als het als één stedelijke regio beheerd wordt. Het Vlaamse grootstedelijke beleid, en zeker het beleid van centrumsteden, wordt dan eerder een beleid van kernen en wijken. Maar hoe het dan moet met de identiteit van de Vlamingen die tussen de stedelijke knooppunten in wonen -op wat vroeger het platteland heette- dat weten Gatz, Leysen en Van Rouveroij ook niet.
The State of the City. The City Is the State. Sven GATZ, Sas VAN ROUVEROIJ, Christian LEYSEN, Patrick STOUTHUYSEN, Jan PILLE (eds.) 330 blzn. ISBN: 978 90 548 7423 2