Een zomerse boekentip van MO*journalist Gie Goris: De Machine (In de ban van Booking.com). Dat internetbedrijf is niet alleen een subliem stuk software en een digitale goudmijn, het is ook een apparaat dat mensen verdeelt en uitput.
familydestinationsguide.com / Flickr (CC BY 2.0)
Vakantie betekent ook: eindelijk tijd om een goed boek te lezen. Om u te helpen kiezen uit het overvloedige aanbod, vroegen we ex-hoofdredacteur Gie Goris om wat tips.
Elke week neemt hij een boek van zijn leesplank om er een korte recensie over te schrijven. Doe er uw voordeel mee.Het boek “De Machine” is het verhaal van een clubje twintigers en dertigers die een subliem stuk software bouwen, daarmee de wereld veroveren en schatrijk worden. Maar Booking.com, want daarover gaat het, is niet alleen een digitale goudmijn, het is ook een apparaat dat mensen verdeelt en uitput.
De kans dat u deze vakantie langs De Machine passeert, is groot. Want wie een zoekopdracht geeft met daarin termen als hotel, b&b of pension, krijgt ongetwijfeld een lijst voorstellen die je recht naar Booking.com leiden. Die in oorsprong Nederlandse reservatie-multinational is het voorwerp van een uitstekend journalistiek onderzoeksboek: De machine. In de ban van Booking.com. Dat onderzoek kreeg onlangs trouwens een Loep (prijs van de Vlaams-Nederlandse Vereniging voor Onderzoeksjournalisten) voor het beste signaliserende onderzoek uit 2021).
De auteurs (Stijn Bronzwaer, Joris Kooiman en Merijn Rengers) begonnen hun onderzoek naar Booking.com voor de Nederlandse krant NRC. ‘Op basis van al deze gesprekken, herinneringen, documenten, e-mails, video’s en foto’s schetsen we hoe Booking in een kwarteeuw uitgroeide van een probeersel van een student uit Enschede en zijn stagebegeleider tot een online wereldmacht’, schrijven ze in het Woord vooraf.
‘Het is het verhaal van een clubje ongepolijste twintigers en dertigers die een subliem stuk software bouwen, daarmee de wereld veroveren en schatrijk worden. Het is ook het verhaal van verbroken vriendschappen, verraad, hebzucht en desillusie. De boekingmachine blijkt niet alleen een digitale goudmijn, maar ook een apparaat dat mensen verdeelt en uitput.’
Die korte omschrijving klinkt, losgesneden uit het boek, activistischer en negatiever dan het onderzoek zelf is. De auteurs bewaken hun afstand tot onderwerp en actoren, en zorgen ervoor dat hun onderliggende verontwaardiging over de gang van zaken niet in de weg loopt van een zo nuchter en correct mogelijke beschrijving van feiten en ontwikkelingen. ‘Feitelijk’ betekent hier niet ‘zonder emotie’, alleen behoort de emotie de hoofdrolspelers toe, niet de auteurs. En dat is een echte meerwaarde in een verhaal dat leest als een detective.
Booking.com is een klassiek dotcom-verhaal, dat begint met een onopvallende student die met vage ideeën, een pak technische kennis en veel tijd om handen een eigen bedrijf wil opzetten. Het is medio jaren 1990, toen internet nog letterlijk in de kinderschoenen stond en de fax het beste instrument voor snelle, grensoverschrijdende communicatie was. Hoe het achterkameridee van Geert-Jan Bruinsma uitgroeide tot de boekingsmoloch van vandaag, vertelt De Machine met veel details en op bijna filmische wijze.
Transparantie geldt niet als een waarde als het om veel geld en beursgenoteerde bedrijven gaat.
Je maakt mee hoe telkens weer nieuwe investeerders of andere leidinggevenden de zaak overnemen, opstuwen en weghalen van het oorspronkelijke anti-hiërarchische bedrijfje van Bruinsma. Nochtans zat net in die wat anarchistische, iedereen-zoekt-het-uit- aanpak het genie van wat vandaag Booking.com is: elke medewerker werd aangezet tot A/B-testing met kleine wijzigingen in algoritmes en manieren van aanbieden of communiceren, waardoor de effectiviteit en conversie (van zoekende klant naar betalende klant) voortdurend en in hoog tempo toenam.
Dat eindigt in een Amerikaanse multinational in Amsterdam met megalomane bedrijfscultuur en weinig gevoel voor menselijke verhoudingen. Daarin is Booking.com niet uitzonderlijk, maar deze internet-multinational is zo dichtbij gegroeid dat het voor de drie Nederlandse journalisten mogelijk was het zo goed op te schrijven – ondanks de weigering van de meeste kernspelers van het begin om hieraan mee te werken. Ook dat is typisch natuurlijk: transparantie geldt niet als een waarde als het om veel geld en beursgenoteerde bedrijven gaat.
De auteurs geven je niet alleen een inkijk in de buik van De Machine, ze konden ook uitpakken met nieuws dat Booking binnenskamers had weten houden (een inbraak in hun systeem door de Amerikaanse geheime diensten) en de publicatie van het onderzoek zorgde er ook voor dat Booking 64 miljoen euro staatssteun (tijdens corona) terugbetaalde.
Ik maakte deel uit van de VVOJ-jury die dit onderzoek met een Loep-prijs bedacht, het zal dus geen verrassing zijn dat ik het boek ook echt een aanrader vind. Niet in het minst voor iedereen die – zoals ikzelf – wel eens gebruik maakt van De Machine.
(Foto: familydestinationsguide.com / Flickr (CC BY 2.0))