Vanuit het perspectief van de internationale media lijkt de schaduw van Nelson Mandela altijd groter en belangrijker dan de geschiedenis die hij mee mogelijk gemaakt heeft. De man is een mythe en die krijgt meer aandacht dan de alledaagse –en allesbehalve succesvolle– worsteling met armoede, corruptie en onvervulde beloftes. Daarom alleen al is Een tijd als nooit tevoren een noodzakelijk boek.
Nadine Gordimer, Nobelprijswinnaar Literatuur in 1991, vertelt het verhaal van de voorbije twee decennia in Zuid-Afrika vanuit de beleving van een gemengd koppel jonge revolutionairen, hooggeschoolden die elkaar in het maquis van Swaziland vonden en die na 1994 schoorvoetend maar nog steeds geëngageerd deel gingen uitmaken van de nieuwe middenklasse. Dit is echter geen familiale vertelling. Gordimer gebruikt een ingehouden schrijfstijl, die soms eerder doet denken aan dagboeknotities. De karakterschetsen zijn ondergeschikt aan het politieke debat dat Steve en Jabu voortdurend voeren met zichzelf, elkaar en de kleine kring geestesgenoten waarmee ze in een buitenwijk van Johannesburg wonen.
Wie dit boek begint te lezen zonder enige voorkennis van Zuid-Afrika na de apartheid en de interne strubbelingen van het ANC, zal zo nu en dan toch eens naar Wikipedia moeten grijpen. Die ingebouwde drempel wordt echter ruimschoots goedgemaakt door het feit dat Gordimer net niet de geschiedenis maar de persoonlijke omgang ermee verbeeldt. De desillusie met de leiders die voortgekomen zijn uit de anti-apartheidsstrijd is heel reëel en wordt door zowat iedereen in Mandelaland bevestigd.
In de roman krijgt die frustratie halverwege de vorm van Steve’s plan om naar Australië te emigreren. Daarmee gaat zijn relatieve gebrek aan verbondenheid met het land botsen met Jabu’s diepe Zoeloewortels. De geplande emigratie staat voor de vraag of persoonlijke ambities na de revolutie een verraad zijn aan die revolutie, zolang de zwarte meerderheid haar betere en rechtvaardige toekomst nog niet gekregen heeft. En voor de vraag of je als individu in een complexe samenleving het verschil kunt maken. En altijd blijft de vraag hangen hoe het toch mogelijk is dat de kameraden, die zo sterk waren in de strijd, achteraf niet bestand blijken tegen de macht en de verleiding van het geld.
Een tijd als nooit tevoren door Nadine Gordimer is uitgegeven door De Geus / Novib. 473 blzn. ISBN 978 90 445 1974 7
EXCLUSIEVE KORTING VOOR MO*LEZERS
MO*lezers krijgen een exclusieve korting van € 2,5 bij aankoop van elk gerecenseerd boek in volgende boekhandels: De Groene Waterman (Antwerpen), De Reyghere (Brugge) en de Acco boekhandels van Gent, Antwerpen en Leuven. Print deze recensie af en geef de print af bij aankoop van het boek. De korting is 2 maanden geldig na publicatie van deze recensie (zie datum bovenaan).