Is er een nieuwe schuldencrisis op komst?

Institute for Money (CC BY-SA 2.0)​

In ontwikkelingskringen leeft al een tijdje de vraag of er een nieuwe schuldencrisis op komst is. Eind maart trok de studiedienst van het Internationaal Muntfonds (IMF) alvast aan de alarmbel met een nieuw rapport waarin de onderzoekers waarschuwen voor een ontsporing van de schuldpositie in een hele reeks ontwikkelingslanden. Het fonds laat er weinig twijfel over bestaan: de wereldeconomie zit dieper in de schulden dan voor de financiële crisis en landen moeten snel actie ondernemen om hun overheidsfinanciën te verbeteren vóór de volgende crisis toeslaat.

China is de eerste verantwoordelijke voor die wereldwijde opbouw van schulden, maar ook opkomende economieën en ontwikkelingslanden moeten iets doen aan het verontrustende schuldenniveau.

Link

Download hier deze MO*paper.

De waarschuwing van het IMF roept herinneringen op aan de jaren 1980, die bekendstaan als het ‘verloren decennium voor ontwikkeling’. Toen deed de eerste schuldencrisis op enkele jaren tijd de vooruitgang die in de jaren 1960 en 1970 was geboekt, volledig verdampen. Die schuldencrisis kwam er nadat de financiële markten in de jaren 1970 werden overspoeld door massa’s petrodollars uit de Arabische landen die via Europese banken zonder veel vragen terechtkwamen bij regeringen in ontwikkelingslanden.

Toen de grondstoffenprijzen en de exportinkomsten in elkaar stortten, werd de bevolking in die landen het slachtoffer van verstikkende afbetalingsprogramma’s die niet zelden de mensenrechten in gevaar brachten, terwijl de verantwoordelijkheid ook bij de crediteuren lag. Mede dankzij verbeten studie- en campagnewerk van ngo’s wereldwijd maakte de internationale gemeenschap werk van schuldverlichting en zelfs kwijtschelding, maar niet voordat schuldeisers het uiterste uit de kan probeerden te halen.

Het is wellicht te vroeg om van een nieuwe schuldencrisis te spreken, maar het is niets te vroeg om alles te doen om te vermijden dat het opnieuw tot een verloren decennium moet komen.

Een belangrijk onderscheid met de vorige crisis is de aard van de schuldeisers. Deze keer zijn dat niet de westerse banken, de Wereldbank of het IMF, maar commerciële spelers uit China en uit ontwikkelingslanden en investerings- en pensioenfondsen in de rijke landen. Die storten zich de laatste jaren volop op schuldpapier uitgegeven door Afrikaanse landen die er bij aankoop nog kerngezond uitzagen, geholpen door een boom in de grondstoffenprijzen.

Het is wellicht te vroeg om van een nieuwe schuldencrisis te spreken, maar het is niets te vroeg om alles te doen om te vermijden dat het opnieuw tot een verloren decennium moet komen. Het IMF zelf benadrukt hoe belangrijk het is dat de landen het geld dat ze toch lenen, gebruiken voor investeringen die echt groei opleveren en die dus kunnen worden terugbetaald en vraagt de nieuwe schuldeisers om goed na te denken of ze wel voldoende doordacht te werk gaan.

Voorkomen alleen is echter niet genoeg. De nieuwe realiteit maakt de situatie gevaarlijker dan in het verleden. Daarom is er opnieuw nood aan internationaal gecoördineerde actie, bijvoorbeeld via een bindend mechanisme voor schuldenregeling binnen de Verenigde Naties. Zo’n regeling neemt best alle spelers mee, zowel de oude als de nieuwe, en moet vertrekken vanuit de gedeelde verantwoordelijkheid van schuldeisers en schuldenaars, zonder dat de mensenrechten in de getroffen landen in het gedrang komen.

Zo’n bindend mechanisme lijkt voorlopig politiek niet haalbaar, maar de beleidsmakers gaan beter toch maar snel aan de slag met deze principes.

Download & lees hier deze MO*paper.

Over de auteurs

• Jan Van de Poel schreef de inleiding van deze paper. Hij is hoofd van de beleidsdienst van 11.11.11 en schreef over het onderwerp een standpunt op de website van MO*.

• Emiel Vervliet is hoofdredacteur van de MO*papers. Hij maakte een samenvattende vertaling van een IMF Policy Paper over Macroeconomic developments and prospects in low-income developing countries die verscheen in maart 2018.

Over de MO*papers

MO*papers is een serie analyses die uitgegeven wordt door Wereldmediahuis vzw. Elke paper brengt fundamentele informatie over een tendens die de globaliserende wereld bepaalt. MO*papers worden toegankelijk en diepgaand uitgewerkt. Ze zijn gratis downloadbaar op www.mo.be. Bij het verschijnen van een nieuwe paper wordt een korte aankondiging gestuurd naar iedereen die zijn of haar e-mailadres bezorgt aan mopaper@mo.be (onderwerp: alert)