‘Stijgende temperaturen zullen ongelijkheid in de wereld verscherpen’

© Elizabeth Lies (Unsplash Creative Commons)​

De opwarming van de aarde kan enkel beperkt worden door middel van ‘snelle, verreikende en ongekende veranderingen in alle onderdelen van onze samenleving’, en de levens van miljoenen mensen staan op het spel. Tot die conclusie kwam het belangrijkste wetenschappelijke rapport omtrent klimaatverandering in decennia.

Het Speciaal Rapport omtrent 1,5°C, dat werd samengesteld in de afgelopen 3 jaren door een groep van klimaatwetenschappers van over de hele wereld, het Intergouvernementeel Panel voor Klimaatverandering of IPCC, werd op 8 oktober in Zuid-Korea gepubliceerd.

Het rapport vat alle recente wetenschappelijke kennis omtrent klimaatverandering samen in een document van 800 pagina’s, en dient als basis voor de onderhandelingen op de klimaattop van de Verenigde Naties die over twee maanden plaatsvindt in Polen.

Waarom dit rapport?

‘Toen het akkoord van Parijs werd vastgesteld, was er nog niet zoveel wetenschappelijke kennis over wat de 1,5° limiet — het doel van Parijs om de opwarming van de aarde onder 1,5° te houden — eigenlijk betekent’, verklaart Jonathan Lynn, hoofd van communicatie van het IPCC.

Het Parijs Akkoord, dat in 2015 werd opgericht en vanaf 2020 moet worden geïmplementeerd, heeft als langetermijndoelstelling om ‘de stijging van de mondiale gemiddelde temperatuur tot ruim onder 2°C boven het pre-industriële niveau te houden, en inspanningen te blijven leveren om deze te beperken tot 1,5°C’.

‘De hittegolven, bosbranden en overstromingen van de afgelopen maanden over de hele wereld onderstrepen de waarschuwingen van wetenschappers nogmaals’

‘Wereldwijde leiders op de Top van Parijs hebben toen aan het IPCC gevraagd om een rapport samen te stellen van alle bekende wetenschap over de wereldwijde gevolgen die de opwarming van 1,5° ten opzichte van 2°C zou hebben op de wereld, om hun beleidskeuzes te kunnen bijstellen’, verduidelijkt Lynn me.

‘Wetenschappers waarschuwen ons al jaren dat we meer extreme weersomstandigheden kunnen verwachten met klimaatverandering. De hittegolven, bosbranden en overstromingen van de afgelopen maanden over de hele wereld onderstrepen deze waarschuwingen nogmaals’, verklaarde Hoesung Lee, de voorzitter van het IPCC, tijdens de samenkomst in Zuid-Korea.

‘De wetenschap waarschuwt ons voor de ernst van de situatie, maar het helpt ons ook, en dit speciale rapport in het bijzonder, om de oplossingen te begrijpen die voor ons beschikbaar zijn’, verklaarde Lee.

Hoe ver zijn we verwijderd van 1,5°C opwarming?

Als de huidige opwarmingssnelheid aanhoudt, zou de wereld rond 2040 een antropogene opwarming van 1,5°C bereiken

Sinds de industriële revolutie in 1850 warmde de aarde op met 1° C, bevestigd het IPCC rapport. Tussen 2006-2015 veroorzaakte menselijke activiteit een opwarming van 0,87° C (± 0,12 ° C) vergeleken met pre-industriële tijden (1850-1900).

Als de huidige opwarmingssnelheid aanhoudt, zou de wereld rond 2040 een antropogene opwarming van 1,5 °C bereiken, besluit het rapport. De ‘verreikende transformaties in alle onderdelen van onze samenleving’ die het IPCC beschrijft dienen dus in minder dan een decennium uitgevoerd te worden.

‘Dit is inderdaad een zeer optimistisch wereldbeeld, en niet vanzelfsprekend. Als wetenschappers hebben we nu echter aangetoond dat het theoretisch mogelijk is, nu verwachten we van de politici om dit in praktijk om te zetten’, verklaard Daniela Jacob, één van de hoofdauteurs van het IPCC rapport, wanneer ik haar vraag of deze radicale transformatie niet wat te optimistisch wordt ingeschat in het rapport.

Is de limiet van 1,5°C nog haalbaar?

Indien alle beloftes in het Parijs Akkoord worden nageleefd, stevenen we nog af op een temperatuurstijging van tenminste 3°C.

De toekomst voorspellen is moeilijk, zelfs voor wetenschappers. De computermodellen die gebruikt worden in het IPCC rapport zijn echter bijzonder robuust en houden rekening met honderden factoren.

Het speciale rapport onderzoekt in grote lijnen 2 verschillende scenario’s: één scenario houdt de globale temperatuurstijging op of net onder een bepaalde temperatuur (1,5 of 2°C). Een tweede scenario onderzoekt de gevolgen van een tijdelijke overstijging van de temperatuursdrempel — een zogenaamde ‘overshoot’ — voordat de temperatuur weer daalt. In beide gevallen dienen broeikasgassen snel beperkt te worden: om onder 1,5°C te blijven zou de CO2-uitstoot tussen 2010 en 2030 met ongeveer 45 procent moeten afnemen en in 2050 netto nul moeten bereiken. Dat is aanzienlijk sneller dan wat nodig is voor een 2°C doelstelling — een reductie van 20% tegen 2030 en netto nul uitstoot tegen 2075 .

Alle klimaatmodellen in het rapport tonen echter aan dat de huidige klimaatbeloftes onvoldoende zijn om de opwarming van de aarde tot 1,5° C boven pre-industriële niveaus te beperken. Indien alle beloftes in het Parijs Akkoord worden nageleefd, stevenen we nog af op een temperatuurstijging van tenminste 3°C.

Wat zijn de gevolgen van 1,5°C en 2°C aan opwarming?

Het rapport bevestigt dat de effecten van klimaatverandering vandaag al wereldwijd een grote impact hebben. Met de huidige opwarming van 1°C zien we een toename van extreem weer, orkanen, droogtes, overstromingen en hittegolven. Dit brengt het leven en de gezondheid van miljoenen in gevaar.

‘We kunnen hier echt spreken van een gezondheidscrisis, een crisis die de gezondheid en het leven van miljoenen in gevaar brengt. Het rapport maakt duidelijk dat hoe lager de opwarming is, hoe veiliger voor de gezondheid is. Als we 1,5°C, 2°C of zelfs hoger passeren, vermenigvuldigen de gezondheidsrisico’s zich’, zegt Diarmid Campbell-Lendrum van de Wereldgezondheidsorganisatie.

Deze gevolgen — die reiken van een stijgende zeespiegel, tot voedseltekorten, waterschaarste en migratie — zijn echter ongelijk verdeeld en zijn over het algemeen groter voor kansarme mensen en gemeenschappen. De armsten onder ons worden met andere woorden het zwaarste getroffen. Zo verklaart het IPCC rapport: ‘Tegen het midden van de 21ste eeuw neemt klimaatverandering de functie van armoede-vermenigvuldiger aan. Stijgende temperaturen zullen arme mensen armer maken en het totale aantal mensen in armoede verhogen. Klimaatverandering zou meer dan 100 miljoen mensen in extreme armoede kunnen brengen voor het einde van de eeuw.’

Duurzame ontwikkeling

Ontwikkeling en ongelijkheid treden met dit rapport voor het eerst op de voorgrond in het klimaatdebat. Kristie Ebi, een hoofdauteur van het IPCC rapport, vertelt me: ‘Toen we in de wetenschap omtrent klimaat doken voor dit rapport, beseften we dat het verweven is met zowel ontwikkeling als ongelijkheid. Stijgende temperaturen zullen de ongelijkheid in de wereld verscherpen, tenzij internationale samenwerking en ontwikkeling in de loop van de jaren toeneemt. Je kunt klimaatverandering niet aanpakken zonder ontwikkeling te ondersteunen.’

Het sterk beperken van broeikasgassen draagt bij aan verscheidene duurzame ontwikkelingsdoelen, zoals gezondheid, schone energie, steden en gemeenschappen en verantwoordelijke consumptie en productie — stelt het rapport.

Er dienen echter ook compromissen gemaakt te worden: een té sterke en gedwongen reductie van broeikasgassen kan de doelen op het gebied van armoede, honger, water en energie schaden voor landen in ontwikkeling.

En nu?

‘De komende jaren zijn cruciaal voor het vormen van een beleid dat klimaatverandering op lange termijn kan aanpakken. Nu hebben we de wetenschap om de nodige beslissingen te ondersteunen’

Het IPCC rapport zal bijdragen aan de onderhandelingen op de klimaattop van de Verenigde Naties die over twee maanden plaatsvindt in Polen. Die top is van groot belang, aangezien het de regels voor het Parijs Akkoord — dat vanaf 2020 van kracht gaat — vorm zal geven.

Verder zal het rapport bijdragen tot het nationale en international klimaatbeleid van landen. De Europese Commissie werkt bijvoorbeeld momenteel aan een lange-termijn klimaatstrategie, en de bevindingen van het IPCC rapport kunnen de ambitie hier duidelijk helpen opkrikken.

‘De komende jaren zijn absoluut cruciaal voor het vormen van beleid dat klimaatverandering op lange termijn aan kan pakken. En nu hebben we de wetenschap om de nodige beslissingen te ondersteunen’, verklaart Kristie Ebi van het IPCC.