“‘u.lab: een mondiaal platform voor diepgaande sociale innovatie’

‘De belangrijkste uitdaging van onze tijd is de sprong te maken van ego-systeemdenken naar eco-systeemdenken. Dat is vooral belangrijk in groepen van mensen met uiteenlopende belangen, die elkaar nodig hebben om het systeem te veranderen’, zegt Otto Scharmer, senior lecturer aan MIT, in u.lab.

Een ecologische crisis, grote sociale spanningen en een groeiend gevoel van onbehagen: het is niet wat we gewild hebben. Aan de basis daarvan? Onze paradigma’s, hoe we collectief denken. Iedereen streeft in de eerste plaats zijn eigen belangen na en zo creëren we met zijn allen resultaten die niemand wil. Hoe veranderen we ons denken, individueel en collectief?

Veranderen met “Theory U”

Doorloop een proces dat het systeem zichzelf laat zien en begrijpen, dat is de verandertheorie Theory U van Otto Scharmer in een notendop. Zorg ervoor dat mensen het hele systeem zien, ook vanuit andere gezichtspunten en inclusief de eigen bijdrage erin. Er ontstaat dan een nieuwe collectieve mindset, die het welzijn van iedereen voor ogen houdt. Het resultaat: we kunnen onze aandacht en ons handelen terug in lijn brengen met onze dieperliggende intenties. Diepgaande innovatie wordt mogelijk.

Mooi in theorie, maar moeilijk realiseerbaar in de praktijk?

Actiegericht leren met u.lab

In u.lab leer je door te doen. De videoclips van de online cursus reiken een kader en methoden aan, het zwaartepunt ligt op de doe-opdrachten. Je gaat aan de slag in je eigen omgeving en je oefent samen met andere deelnemers, eventueel online. In de eerste module werden bijvoorbeeld coaching circles gevormd. In één uur tijd ga je met een groepje van vijf of zes volgens een stappenplan in gesprek over een persoonlijke uitdaging van één iemand uit de groep. Het doel: de uitdaging herkaderen en ze op een nieuwe, meer creatieve manier beantwoorden.

De online cursus doorloopt in 13 weken het U-proces. In het dalende been van de U ga je diepgaand observeren en onderzoeken. Daarna pauzeer je op de bodem van de U: je gaat je terugtrekken en reflecteren, alle inzichten tegelijk bekijken. Het klimmende deel van de U brengt actie: je gaat prototypes in de wereld zetten. Dat zijn kleinschalige co-creatieve experimenten bedoeld om feedback te genereren, met als doel de succesvolle op te schalen in de samenleving.

Hoe kunnen we de sprong maken naar een nieuw systeem? Daarover gaat Theory U.

Presencing Institute - Otto Scharmer (CC BY-SA 3.0)​

Snel iets uitproberen, ook al mislukt het: na u.lab gaat dat met meer vertrouwen. Wees dus gewaarschuwd, u.lab volgen kan leiden tot innovaties in je directe omgeving.

Een stappenplan op tafel leggen en daar actie aan koppelen, is dat genoeg om tot echte innovatie te komen?

Hoofd, hand en hart verbinden

Cruciaal om echte innovatie mogelijk te maken: je vooroordelen opzij kunnen zetten, empathie voelen met mensen die helemaal anders zijn dan jij en de moed hebben om oude patronen los te laten zodat er iets nieuws in de plaats kan komen. Vaak lukt het niet en maakt het echte verandering onmogelijk. In u.lab ga je die kwaliteiten bewust versterken.

‘Je kan er alles aan doen wat je wil om de formele structuren te veranderen, maar daarmee heb je het hart van mensen niet veranderd.’

De eerste module van de online cursus gaat dan ook over luisteren. We doen het de hele dag, maar is het vanuit ons eigen ego, of vanuit een emotionele verbinding met iemand anders? Generatief luisteren betekent jezelf uit het centrum halen, aandacht hebben voor het hele sociale veld en je verbinden met de nieuwe mogelijkheden die zich aandienen. Hoe beter je luistert, hoe beter je een systeem kan begrijpen.

u.lab is rijk gevuld met inspirerende interviews. In de eerste module zien we Dayna Cunningham van MIT Community Innovators Lab. Ze vocht jarenlang als burgerrechtenadvocaat tegen discriminatie van Afro-Amerikanen, tot ze besefte dat dit voor haar niet de weg naar sociale verandering was. ‘Je kan er alles aan doen wat je wil om de formele structuren te veranderen, maar daarmee heb je het hart van mensen niet veranderd.’ Haar boodschap: je hoeft niet te wachten op een collectief ontwaken van de massa, je kan bewust een context creëren waarin de collectieve mindset kan verschuiven.

Co-creatie is de toekomst

‘De toekomst is hier al’, zegt Otto Scharmer in u.lab, ‘we moeten de nieuwe mogelijkheden zien en in realiteit brengen’. Daarmee boren we een tweede bron van leren aan: niet langer uit het verleden, maar uit de toekomst. De online cursus heet dan ook u.lab: Leading from the emerging future.

De Schotse overheid geeft het voorbeeld. Ze gebruikt u.lab om de relatie tussen overheid en samenleving te veranderen.

De Schotse overheid geeft het voorbeeld. Ze gebruikt u.lab om de relatie tussen overheid en samenleving te veranderen. Burgers met verschillende achtergronden komen samen en de overheid geeft hen ruimte en ondersteuning om zelf veranderingen tot leven te brengen. In 2016 co‑creëerden meer dan 1000 Schotse u.lab-deelnemers de toekomst van Schotland op een tachtigtal locaties.

Dit jaar springt ook de Nederlandse overheid mee op de kar. Het Overlegorgaan Infrastructuur en Milieu (OIM) organiseert een rijkshub, waarin ambtenaren samen u.lab volgen.

Een medewerker vertelt op platformoverheid.nl: ‘Vanuit het OIM willen we u.lab aangrijpen om meer ervaring op te doen met co‑creatie. Theorie U is daarbij een aanpak die als kapstok kan dienen.’

Volgt Vlaanderen?

Mondiaal platform voor individuen, groepen en organisaties

De lopende editie van u.lab startte op 14 september en loopt tot 14 december. Instappen is nog mogelijk. Iedereen kan gratis deelnemen aan u.lab via de website van edX, een aanbieder van MOOC’s, voluit massive open online courses. Deelnemen kan individueel of met enkele mensen samen. Ook organisaties die zichzelf willen heruitvinden gebruiken u.lab.

Dankzij u.lab ontstaat er een wereldwijd netwerk van sociale innovators. Meer dan 90.000 mensen uit 183 landen namen al deel sinds de start in 2015.

Dankzij u.lab ontstaat er een wereldwijd netwerk van sociale innovators. Meer dan 90.000 mensen uit 183 landen namen al deel sinds de start in 2015. In de huidige editie zijn China, de VS, Schotland, Brazilië, Duitsland en Nederland het meest vertegenwoordigd.

u.lab was een ‘levensveranderende’ ervaring voor 33% van de deelnemers aan eerdere edities. 60% vinkte het vakje ‘inspirerend’ aan. Intrigerend?

De website van het Presencing Institute vertelt meer over u.lab en Theory U. Of schrijf je gratis in voor u.lab op de website van edX.