Herbekijk: MO*talks over de leegloop van Oost-Europa

Heb je op 10 december onze MO* talks over leegloop in Oost-Europa gemist? Dan kan je hier het hele gesprek opnieuw bekijken. Maar ook voor zij die er wel bij waren: het is opvallend hoe je nieuwe inzichten hoort of bepaalde uitspraken beter begrijpt, als je een gesprek nog eens beluistert.

Grote gebieden in Centraal-Europa raken ontvolkt. Boosdoener is een combinatie van emigratie, een hoog sterftecijfer en een laag geboortecijfer. Bulgarije, Roemenië en Kroatië zijn het zwaarst getroffen. Tussen 1989 en 2050 zal hun bevolking met respectievelijk 40 procent, 30 procent en 20 procent gekrompen zijn.

Dit heeft ontwrichtende gevolgen voor de hele samenleving. De getroffen landen zien een braindrain; grote tekorten op de arbeidsmarkt in sectoren als landbouw, industrie, bouw, gezondheidszorg en horeca; uitbuiting van Aziatische immigranten aangetrokken om de lege plaatsen op te vullen; bedreigingen voor de democratie; verlies van identiteit; stagnerende economische groei, jongeren die een verwaarloosde minderheid worden.

De ontvangende westerse landen zien migrantengemeenschappen aangroeien en krijgen te kampen met nieuwe sociale uitdagingen. Deze gevolgen staan voortdurend vooraan in het nieuws. Maar de achterliggende oorzaak, ontvolking, zelden.

MO*journalist Pieter Stockmans sprak erover met experts uit binnen-en buitenland.

Annelies Zoomers, hoogleraar Internationale Ontwikkelingsstudies (IDS) aan de Universiteit Utrecht, wees op de ogenschijnlijke contradictie dat de EU miljarden besteedt aan het buitenhouden van vluchtelingen en migranten, en dat we toch zoveel nieuwe mensen nodig hebben in regio’s die leeglopen. Tegelijk waarschuwde ze ervoor dat we deze nieuwkomers niet als instrument kunnen gebruiken om onze eigen problemen op te lossen. Ze legde uit hoe de Universiteit van Utrecht wel onderzoek doet naar hoe we een gemeenschappelijk belang kunnen vinden: het belang van de nieuwkomers, en het belang van de leeglopende regio’s.

Bijvoorbeeld: vluchtelingen die opgeleid worden om te werken in de gezondheidszorg in Nederland, om de noden van de vergrijzende bevolking op te vangen. Zo’n aanpak kan ook de angst voor migranten bij de lokale bevolking wegnemen. De angst voor migranten creëren we vaak zelf door hoe we migratie aanpakken. Er is amper communicatie tussen de vluchtelingen en de mensen in de regio’s waar vluchtelingen komen wonen.

Josip Paro is de ambassadeur van Kroatië in België. Kroatië is één van de landen in Oost-Europa die met een bevolkingskrimp te maken heeft. Kroatië verloor de voorbije jaren evenveel mensen als een grote stad, bijna een half miljoen. Maar meer migranten en vluchtelingen binnenlaten, die toch al aan de Kroatische grens staan, vond hij geen oplossing. Volgens de ambassadeur willen die migranten niet in Kroatië blijven omdat ze niet aan het magere salaris in Kroatië willen werken, maar aan een salaris van pakweg dat in Duitsland.

Radan Kanev is Bulgaars Europarlementslid van oppositiepartij “Democraten voor een Sterk Bulgarije”, in de fractie van de Europese Volkspartij (EVP). Volgens hem bestendigen Europese subsidies vaak de tweedeling ‘overbevolkte stad’ en ‘leeglopend platteland’. Die subsidies gaan in Bulgarije door corruptie vaak naar de hoofdstad, die ze minder nodig heeft. Verwaarloosde leeglopende gebieden blijven verder ontvolken.

Mihaela Popescu, voorzitter van de Roemeens-Belgische vereniging Agora for Life, deelde ervaringen van Belgische Roemenen en het diepe sociale onrecht dat met een grote leegloop komt kijken. Roemenen vormen de vijfde grootste diaspora in de wereld. Kinderen worden achtergelaten door ouders die emigreren om geld te verdienen in het buitenland. Zonder beleid van de staat zijn deze kinderen verloren. Wat nog verloren gaat voor Roemenië, is de kennis van veel hoogopgeleide Roemenen die vertrekken. Hier en daar ziet ze signalen van Roemenen die terugkeren. Ze wil aan de Roemeense televisie een project voor een documentaire voorstellen: Roemenen uit de diaspora die beslisten terug te keren en met hun ervaring iets nieuw op te bouwen in Roemenië. Zo toon je ook dat terugkeren een optie is.

Daar pikte Radan Kanev op in. De nieuwe Bulgaarse premier is een Bulgaarse Canadees. Hij keerde recent naar Bulgarije terug. Succesvolle Bulgaren uit de diaspora die met hun kennis en ervaring terugkeren, dat zou vertrouwen geven aan de Bulgaren.

Ook zag Kanev in de recente Bulgaarse verkiezingen een trendbreuk. Normaalgezien stemmen kiezers uit verwaarloosde, leeglopende gebieden vaak op de machtspartij, of verkopen ze hun stem cynisch voor een paar tientallen euro’s. Maar nu stemden ook deze regio’s op de nieuwe partij van de nieuwe premier.

De MO*talks worden georganiseerd in samenwerking met het Vlaams-Nederlands huis deBuren.