‘Al onze reddingsacties deden we samen met de Italiaanse overheid, maar die vervolgt ons nu omdat we mensenlevens redden’

Interview

Criminalisering reddingsschepen begon bij kapitein van de Iuventa

‘Al onze reddingsacties deden we samen met de Italiaanse overheid, maar die vervolgt ons nu omdat we mensenlevens redden’

‘Al onze reddingsacties deden we samen met de Italiaanse overheid, maar die vervolgt ons nu omdat we mensenlevens redden’
‘Al onze reddingsacties deden we samen met de Italiaanse overheid, maar die vervolgt ons nu omdat we mensenlevens redden’

Civiele reddingsschepen op de Middellandse Zee criminaliseren, dat begon niet bij Carola Rackete, de Duitse kapitein van de Sea-Watch. Het Italiaanse gerecht voert al twee jaar een strafrechtelijk onderzoek naar tien bemanningsleden van de Iuventa. Dariush Beigui is een van hen.

© Jugend Rettet

© Jugend Rettet

‘Zou er iemand aan boord zijn?’, vraagt Dariush Beigui terwijl hij voorzichtig door een raampje van de Sea Eye kijkt. Plots weerklinkt een stem: ‘Ja, hoor. Kom gerust een kijkje nemen.’ In de haven van Hamburg houdt Manuela Artmann de wacht op de Sea Eye, tot deze boot verkocht wordt aan een museum.

Daar zal ze getuigen van de duizenden vluchtelingen die hun leven te danken hebben aan haar bemanningsleden.

Dariush Beigui was in november 2016, mei 2017 en juni 2017 kapitein van een ander schip: de Iuventa. Op de Iuventa redden Beigui en meer dan 200 vrijwilligers voor de kleine Duitse ngo Jugend Rettet 14.000 mensenlevens. Maar de Iuventa ligt al twee jaar aangemeerd in de haven van Trapani, in beslagen genomen door het Italiaanse gerecht.

In de haven van Hamburg bestuurt Beigui schepen die olie vervoeren naar grotere schepen. De haven en de linkse, antifascistische scene van Hamburg brachten hem uiteindelijk tot reddingsacties op zee.

Een maand nadat Beigui nog de Sea-Watch bestuurde, werd Matteo Salvini minister van Binnenlandse Zaken in Italië. Sindsdien maakte Salvini van de toegangsweigering van civiele reddingsschepen tot de Italiaanse havens zijn handelsmerk. Verschillende schepen lagen dagenlang gestrand voor Italiaanse kusten, met honderden verzwakte mensen aan boord.

‘Wij zijn proefkonijnen voor juridische intimidatie van burgers die migranten en vluchtelingen redden op zee.’

Dat beleid wil Salvini nu in een wet gieten. Een maand geleden keurde de Italiaanse regering een nooddecreet goed dat boetes tot 50.000 euro voorziet voor schepen die blokkades negeren bij het binnenvaren van de Italiaanse wateren. Schepen die de bevelen meer dan eens negeren, worden in beslag genomen. Salvini wil vooral de civiele reddingsschepen treffen. Volgens hem helpen zij mensensmokkelaars om mensen illegaal Europa binnen te krijgen.

‘Maar wij zijn niet de oorzaak waarom vluchtelingen de zee opgaan’, zegt Manuela Artmann op de Sea Eye in de haven van Hamburg. ‘Er zijn nog maar amper civiele reddingsschepen actief, en vluchtelingen gaan nog steeds de zee op. Alleen ziet niemand het nog.’

Carola Rackete, een andere Duitse vrouw, werd op slag wereldberoemd toen ze als kapitein van de Sea-Watch 3 tegen de nieuwe regels van Salvini in de haven van Lampedusa binnenvoer met 56 verzwakte vluchtelingen en migranten aan boord. Haar daad van verzet deed de discussie over de criminalisering van civiele reddingschepen weer oplaaien. Rackete werd gearresteerd, maar snel weer vrijgelaten. Toch loopt er nog een onderzoek tegen haar wegens “faciliteren van illegale immigratie”.

Deze aanklacht is de nieuwe manier om civiele reddingsschepen op de Middellandse Zee te criminaliseren. Dat begon niet bij Rackete. Het Italiaanse gerecht voert al twee jaar een strafrechtelijk onderzoek naar tien bemanningsleden van de Iuventa. Dariush Beigui is een van hen.

‘Wij zijn proefkonijnen voor juridische intimidatie van burgers die migranten en vluchtelingen redden op zee’, klinkt het op de website van de Iuventa 10.

© Pieter Stockmans

© Pieter Stockmans

Als de Sea-Watch 3 van Carola Rackete in beslag genomen wordt, is de Alan Kurdi het laatste civiele reddingsschip voor de kust van Libië.

‘De Alan Kurdi is de opvolger van de Sea Eye’, zegt Manuela Artmann. ‘In de afscheidsronde van de Sea Eye vanuit Libië redden we nog eens 56 mensen voor de kust van Malaga. Na drie uur kwam de Spaanse kustwacht en evacueerde hen. “Enorm bedankt voor de hulp”, zeiden ze. Zie je? Overheden blijven mensen redden, maar ze doen het in alle stilte.’

‘We mochten de mensen aan land brengen, maar dan werd ons schip in beslag genomen. We moesten het in de haven laten, en toch moesten we zelf de haventaks betalen. 1900 euro per maand. Dat is ook een vorm van intimidatie. We moesten al twee schepen wegschenken omdat we de taks niet meer konden betalen. En wat deed de Duitse overheid? Ze verplichtten ons om ons schip naar Duitsland te brengen “voor vervroegde inspectie”. Kost: 200.000 euro. Er zijn allerlei manieren om civiele reddingacties te treffen.’

Ook de Alan Kurdi kwam de afgelopen dagen in het nieuws. Het schip dobberde dagenlang rond voor de kust van Lampedusa, en ook aan hen weigerde Salvini de toegang. Ze konden uiteindelijk in de haven van Malta terecht.

‘Alle ngo’s die de zee op gingen, meldden zich eerst bij het Maritime Rescue and Coordination Center in Rome. Wij zijn geen piraten.’

Dariush Beigui: Heb je die boot gezien, de Sea Eye? Wat een roestbak. Dat toont hoe gemakkelijk het is om mensen te redden. Stel je voor wat een goed uitgerust schip kan doen. En als je met zo’n schepen mensenlevens moet redden, is er toch iets goed fout met Europa? Niet alleen met Italië. Mare Nostrum, de succesvolle reddingsoperatie van de Italiaanse marine, werd in 2014 stopgezet nadat Duitsland Italië onder druk zette.

Dat was nog voor Wir Schaffen Das.

Dariush Beigui: Het einde van Mare Nostrum was de wake-up call voor ngo’s om zelf actief te worden in reddingsacties. De Italiaanse kustwacht was blij dat ngo’s hen kwamen helpen. Alle ngo’s die de zee op gingen, meldden zich eerst bij het Maritime Rescue and Coordination Center (MRCC) in Rome. Overheden richtten deze organisatie een halve eeuw geleden op om mensen in nood te redden in internationale wateren.

Het is amper geweten dat ngo’s hun acties coördineerden met de Italiaanse overheid.

Dariush Beigui: Wij zijn heus geen piraten. We gingen naar het MRCC met een aanbod van hulp aan de autoriteiten. We doen alles volgens de regels. ‘Ongelooflijk dat jullie willen meewerken met zulke reddingsschepen’, hoorde ik vaak van kustwachten. Elke ochtend gaven we onze positie door aan het MRCC, want zij kunnen eender welk schip in de buurt van een ander schip in nood dwingen om te helpen.

De meeste vluchtelingenboten werden ons aangewezen via een telefoon van het MRCC. In slechts 30 procent van de gevallen spotten we zelf een boot. We waren deel van de officiële reddingsoperaties. Nu zeggen dat we smokkelaars helpen, is te gek voor woorden. Wij hadden nooit contact met smokkelaars. We voerden zelfs de bevelen van de Italiaanse overheid uit.

Het MRCC dwong eens een gigantische olietanker om de Sea Eye, vol vluchtelingen, te escorteren naar Lampedusa omdat de golven te hoog waren. De ambtenaren van het MRCC voelen zich waarschijnlijk ook gefrustreerd omdat ze voor hun taak niet genoeg middelen krijgen.

‘Een Italiaanse overheidsdienst bevoegd om mensenlevens te redden, werkte mee aan de criminalisering van redders waarmee ze samenwerkten. Kostprijs: duizend levens.’

Datzelfde MRCC werkte wel mee met de openbare aanklager om afluisterapparatuur op de Iuventa te installeren.

Dariush Beigui: Inderdaad. Al die jaren deden we onze reddingsacties in samenwerking met de Italiaanse overheid, dezelfde overheid die ons nu vervolgt. Tijdens een van onze missies dwong het MRCC ons, een reddingschip in een reddingszone met veel boten in nood, om de reddingszone te verlaten en naar Lampedusa te varen.

Die dagen zouden wel duizend mensen verdrinken. Later bleek dat de Italiaanse overheid die dag de afluisterapparatuur installeerde.

Dat een dienst bevoegd om mensenlevens te redden, meewerkte aan de criminalisering van redders waarmee ze al lang goed samenwerkten, en dat ze daarvoor de prijs van duizend levens betaalden, daar word ik nog altijd misselijk van. Dan weet je waar de prioriteiten liggen.

Zeg je dat de Italiaanse overheid de levens van duizenden mensen riskeerde om een zaak tegen een paar mensen te fabriceren? Dit lijkt wel een metafoor voor de hele criminalisering van ngo’s.

Dariush Beigui: Ze fabriceren zaken om ons daar weg te krijgen en om een propagandaboodschap uit te sturen. Ondertussen worden minder mensen gered.

De fixatie op ngo’s is vreemd, want ngo’s waren nooit de hoofdrolspeler. Wie weet dat ngo’s slechts 20 procent van alle reddingsacties uitvoeren? En daarvoor al dat gedoe? Zelfs in 2017, het jaar waarin ngo’s de meeste reddingen voor hun rekening namen, was dat slechts 40 procent. 60 procent van de reddingen werd uitgevoerd door autoriteiten en commerciële schepen.

Tot vandaag redt de Italiaanse kustwacht trouwens vluchtelingen. In de twee tot vier weken voor de Sea-Watch van Carola Rackete zeventien dagen lang voor de kust van Lampedusa lag te wachten, pikte de Italiaanse kustwacht zeker 400 vluchtelingen op en ontscheepte ze in Italië. Op de Sea-Watch zaten amper veertig mensen.

Is dit dan een politieke vervolging?

Dariush Beigui: Zeker. Het is verkiezingspropaganda. De openbare aanklager die ons vervolgt, is een aanhanger van Salvini. Anderen zijn meer onafhankelijk van Salvini. De openbare aanklager van Agrigento wilde Carola Rackete niet in voorlopige hechtenis vasthouden. Dat is dezelfde openbare aanklager die in januari een strafrechtelijk onderzoek lanceerde tegen Salvini zelf, toen die zelfs de eigen Italiaanse kustwacht niet meer toeliet tot Sicilië.

© Pieter Stockmans

© Pieter Stockmans

Hoe verloopt het strafrechtelijke onderzoek?

Dariush Beigui: De Iuventa is al twee jaar in beslag genomen zonder dat we officieel van een misdrijf beschuldigd werden. We hopen dat we na de hoorzitting van eind september eindelijk de aanklacht kennen. Natuurlijk hoop ik dat ze de zaak seponeren. Maar dat zou zo’n grote nederlaag zijn voor Salvini, dat ik vermoed dat hij alles zal doen om ons veroordeeld te krijgen. Hoe meer hij de publieke opinie ophitst, hoe meer hij te verliezen heeft. En kijk hoe fel hij tekeer ging tegen Carola Rackete.

Ik zou met opgeheven hoofd naar de gevangenis gaan. Ik kan in de spiegel kijken en trots zijn. Ik deed het juiste voor de mensen die ik redde en voor hun families. Zij zien dat de mensheid niet helemaal verloren is.

Waarom duurt het onderzoek al twee jaar?

Dariush Beigui: Geen idee. Ze hadden twee jaar nodig om de laptop en telefoons uit te lezen, die ze hadden in beslag genomen.

Voorlopig voeren ze flinterdun bewijsmateriaal aan: onder andere een screenshot uit een video van een journalist, waarop te zien is dat onze reddingssloep de houten vluchtelingenboot wegsleept “richting Libische wateren”. Daar verbindt de aanklager de volgende uitleg aan: dat wij die boot zouden teruggeven aan de smokkelaars om ze opnieuw te gebruiken.

‘Toen Carola Rackete gearresteerd werd, brak er algehele verontwaardiging uit. Maar niemand spreekt over de duizenden vluchtelingen en migranten die elk jaar onterecht gearresteerd worden op verdenking van mensensmokkel.’

Onzin. Ik gaf het bevel om die boot weg te slepen omdat ze tussen ons en de Vos Hestia van Save The Children lag en omdat dat de transfers van de vluchtelingen van de Iuventa naar de grotere Vos Hestia bemoeilijkte.

Toch aanvaardden twee Italiaanse rechters deze beelden als voldoende reden om ons schip in beslag te nemen. Ik hoop dat rechters betere bewijzen eisen als ze beslissen over mijn vrijheid.

Zal de Duitse overheid je beschermen als er een rechtszaak en een veroordeling komt?

Dariush Beigui: Natuurlijk niet. Europese regeringen werken samen. We zouden zelfs in een Duitse gevangenis opgesloten worden. Dat gebeurt met een Europees aanhoudingsbevel. Italië kan ons veroordelen, Duitsland zal de straf uitvoeren.

Maar goed, nu we die rechtszaak riskeren, doen we ons best om ze te gebruiken om de aandacht te vestigen op de echt belangrijke dingen: niet zozeer dat wij vervolgd worden, maar dat mensen in zulke bootjes moeten stappen en de Sahara over moeten voor veiligheid.

Hamburg hangt vol posters van Seebrücke. Wat is dat?

Dariush Beigui: Seebrücke is een reeks demonstraties in verschillende Duitse steden om civiele reddingsschepen te ondersteunen. Afgelopen zaterdag gaf ik een speech tijdens een demonstratie in Hamburg.

Wat was je boodschap?

Dariush Beigui: Dat campagnes tegen de criminalisering van solidariteit met vluchtelingen niet té veel op de getroffen ngo’s mogen focussen, maar wel op de zaak waarvoor ze gecriminaliseerd worden.

Toen Carola Rackete gearresteerd werd, brak er algehele verontwaardiging uit. Goed, maar wat met de duizenden vluchtelingen en migranten die elk jaar gearresteerd worden op verdenking van mensensmokkel, gewoon omdat ze op de rubberboot een kompas vasthielden? Zij zijn helemaal geen mensensmokkelaars. Ze zitten ook onschuldig vast.

Ik zei dus: ‘Het is goed dat jullie schande roepen voor Carola, maar waarom zeggen jullie niks over die mensen?’

Stoort het je dat de kapiteins van de civiele reddingsschepen door sommigen als helden worden voorgesteld?

Dariush Beigui: Ik waardeer alle steun, maar ik ben geen held. Ben ik moedig als ik nooit mijn vrijheid heb geriskeerd voor het redden van levens? We werkten altijd samen met overheden toen ze ons niet criminaliseerden en nu ze ons criminaliseren, ga ik er niet tegen in. Dat is niet moedig.

Ik heb spijt dat ik heb geluisterd naar onze advocaat. Hij raadde me aan geen reddingsacties meer te doen, omdat ik dan in voorlopige hechtenis zou kunnen belanden. Het zou pas moedig zijn als ik voorlopige hechtenis zou riskeren voor het redden van mensenlevens. Maar nu kan ik het niet meer doen, omdat er zo goed als geen civiele reddingsschepen meer actief zijn.

© Pieter Stockmans

© Pieter Stockmans

Wat denk je over de bredere trend van criminalisering van burgers die solidair zijn met vluchtelingen en migranten?

Dariush Beigui: In 2018 werden zeker honderd mensen onderzocht of voor de rechter gebracht wegens zogenaamde misdaden van solidariteit. Ook in het Frankrijk van Macron, aartsvijand van Salvini. In het Verenigd Koninkrijk heb je de Stansted 15. In Griekenland plaatste een rechter Sarah Mardini, zelf een Syrische vluchtelinge, in voorlopige hechtenis. Ze was vrijwilliger bij een Griekse hulporganisatie en werd beschuldigd van smokkel. Maar ook van spionage omdat ze met een radio op de kust stond om de positie van vluchtelingenboten te lokaliseren, om ze te kunnen doorgeven aan de autoriteiten.

Overal komen openbare aanklagers met absurde aanklachten om zwaardere straffen te kunnen uitspreken.

Waar wijst dit volgens jou op?

Dariush Beigui: Dat overheden er blijkbaar veel voor over hebben om solidariteit te criminaliseren. Ze willen een samenleving met burgers die hun eigen macht niet kennen en stil blijven. Ze willen dat burgers niet weten dat solidariteit een verschil kan maken.

‘De criminalisering gaat niet over het feit dat we mensen redden, maar dat we getuigen zijn van dingen die we niet zouden mogen zien.’

Waar regeringen oncomfortabel van worden, is dat burgers zaken publiek maken die stil of onzichtbaar moeten blijven. Regeringen redden nog altijd veel mensen, maar ze verzwijgen dat. Ook als boten kapseizen en mensen verdrinken. Ngo’s publiceren het. De criminalisering gaat niet over het feit dat we mensen redden, maar dat we getuigen zijn van dingen die we niet zouden mogen zien. Ngo’s waren de ogen van de kiezers, de burgers, die zelf niet kunnen zien wat daar gebeurt. Die ogen sluiten steeds meer.

Europese overheden willen geen pottenkijkers. Ze werken nog liever samen met de Libische kustwacht dan met reddingsacties van hun eigen Europese burgers. Al een paar jaar ondersteunen Italië en de EU de Libische kustwacht met miljoenen euro’s. Ze willen dat de Libiërs steeds verder in de internationale wateren patrouilleren, en meer vluchtelingenboten onderscheppen en naar Libië terugbrengen. Heb je daar iets van gezien?

Dariush Beigui: In 2016 waren de Libische kustwachten nog een zootje ongeregeld. Maar ik zag ze gaandeweg professioneler worden: dezelfde uniformen, grotere patrouilleboten, professionelere uitrusting.

De laatste keer dat ik op de Middellandse Zee was, als kapitein van de Sea-Watch in mei 2018, zag ik vreemde dingen. Ik zag hoe mensensmokkelaars de motoren van de vluchtelingenboten eraf namen en ze terug mee richting Libië namen. Ik zag hoe de Libische kustwacht in de buurt van de Sea-Watch vluchtelingen oppikte en terug naar Libië bracht. Dat creëerde telkens een enorme paniek. Vluchtelingen sprongen uit hun rubberboot en zwommen naar ons schip, om te vermijden dat ze naar Libië terug gebracht zouden worden. Die wanhoop was verschrikkelijk om te zien. En ik zag hoe de Libische kustwacht de vluchtelingen met riemen sloeg.

© Keny Karpov

© Keny Karpov

Dit artikel werd geschreven voor het herfstnummer van MO*magazine. Voor slechts €28 kan u hier een jaarabonnement nemen!