Belgische klimaatonderhandelaar roept op tot Belgische klimaattafels

‘Het lijkt er een beetje op alsof men een crisismoment aan het opbouwen is, in de hoop dat dit tot een catharsis kan leiden.’

© Bavo Nys

Peter Wittoeck, die al jaren de Belgische delegatie op klimaatconferenties leidt, verbergt niet dat dat hij ontgoocheld is over het resultaat van de top in Madrid. Het argument dat meer ambitie niet echt op de agenda stond van deze 25ste klimaattop overtuigt hem niet.

‘Van twee dingen één. Ofwel hebben de techneuten die vasthouden aan de agenda, de touwtjes in handen, en zijn de politici maar volgers. Ofwel is dat niet het geval en wilden de politici geen sterkere ambities. Ten gronde gaat dit voor mij over politiek. Met de almaar dreigender wetenschappelijke rapporten en de toenemende maatschappelijke contestatie hadden de leiders meer moeten en kunnen doen.’

António Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, heeft in 2019 op een nooit geziene manier aan de kar van meer ambitie en actie getrokken

‘Ook António Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, heeft in 2019 op een nooit geziene manier aan de kar van meer ambitie en actie getrokken. Zeggen dat dit niet op de agenda van de VN-conferentie in Madrid stond, klopt dus niet.’

Voor alle duidelijkheid: meer ambitie zou zich op de klimaattop vertaald hebben in bijkomende woorden. Klimaatonderhandelingen gaan immers altijd over stukken tekst, en in dit geval ging het om het stuk tekst CMA2 onder de hoofding ‘Tijd voor actie’. Wat wel in de tekst belandde, was deze volgende paragraaf:

Paragraaf 5 ‘benadrukt opnieuw met ernstige bezorgdheid de urgente noodzaak om de beduidende kloof aan te pakken tussen de beloofde inspanningen van de partijen om hun uitstoot te verminderen, en de gezamenlijke uitstoot die consistent is met het beperken van de temperatuurstijging tot ruim onder de twee graden Celsius.’

Daarna had dan in paragraaf 7 een oproep aan de landen moeten komen om ’hun nationaal bepaalde bijdragen te verhogen’. Dat bleek evenwel niet haalbaar.

China wilde in Madrid geen taal zien die verder ging dan wat letterlijk in de tekst van het Overeenkomst van Parijs staat

Wittoeck: ‘China zag deze klimaattop enkel als een uitvoering van het verdrag van Parijs. Op een bepaald moment op de laatste onderhandelingsdag verklaarde China geen taal te willen zien die verder ging dan wat letterlijk in de tekst van de Overeenkomst van Parijs staat.’

‘Ook de Verenigde Staten hebben zich geregeld in de gesprekken gemengd, ook al stappen ze nu officieel uit de Overeenkomst van Parijs, en dat was meestal niet in positieve zin. De Europese Unie en de coalities van de kwetsbare landen zijn er niet in geslaagd sterkere taal in de tekst te krijgen.’

Zelf hoorden we ook de Indiase vertegenwoordiger haast letterlijk zeggen dat hij geen taal wilde die verder ging dan het Parijsakkoord.

Zit er een strategie achter de lage-ambitietop van Madrid?

De Belgische onderhandelaar vraagt zich af of daar geen strategie achter zit van de zogenaamde Gelijkgezinde Ontwikkelingslanden. Deze groep telt met China, India, Indonesië, Iran, Irak, Pakistan, Bangladesh, Vietnam, Egypte en Saoedi-Arabië nogal wat zelfbewuste en grote ontwikkelingslanden. Samen zijn ze goed voor meer dan de helft van de wereldbevolking.

‘Het lijkt er een beetje op alsof men een crisismoment aan het opbouwen is, in de hoop dat dit tot een catharsis kan leiden’

Wittoeck: ‘Als je kijkt naar de hele agenda, dan zijn er enorm veel dingen stopgezet en doorgeschoven. Het lijkt er een beetje op alsof men een crisismoment aan het opbouwen is, in de hoop dat dit tot een catharsis kan leiden. Ik vraag me af of de Gelijkgezinde Ontwikkelingslanden aanstuurden op niks beslissen om zo de honger bij de tegenpartij aan te scherpen, om zo af te dwingen dat er in Glasgow verder wordt gegaan. Als het pakket te bespreken onderwerpen groter is, heeft men meer hefbomen om meer te bekomen van de rijke landen, bijvoorbeeld inzake klimaatfinanciering.’

De agenda voor de volgende klimaattop, COP26 in Glasgow, wordt in elk geval zwaar. In 2020 moeten de nationale ambities aangescherpt worden, moeten lange termijnstrategieën worden neergelegd, moet de 100 miljard dollar aan klimaatfinanciering er zijn en start de discussie over de financieringsdoelstelling voor na 2025, en artikel 6 over koolstofmarkten moet tegen dan operationeel zijn…

Alle landen moeten op termijn naar klimaatneutraliteit evolueren

In Madrid zat een vergelijk over dat fameuze artikel 6 – over het organiseren van een marktmechanisme en andere vormen van internationale samenwerking inzake de verlaging van uitstoot – er niet in. Wittoeck: ‘Het is in elk geval beter om geen regeling te hebben dan een zwakke regeling die de Europese koolstofmarkten zou ondergraven. Dat was ook de Belgische positie.’

Wat daar ook van zij, alle landen moeten op termijn naar klimaatneutraliteit evolueren. Een sterke focus om vooral inspanningen elders te financieren kan de kosten misschien drukken op de korte termijn, maar biedt op lange termijn hoe dan ook geen soelaas.

‘Organiseer Belgische klimaattafels’

België slaagt er soms maar laattijdig of zelfs niet in om zijn Europese klimaatengagementen na te komen en blijkt een van de minst ambitieuze landen te zijn in West-Europa. Dat is geen opinie maar een feitelijke vaststelling. Peter Wittoeck doet daar geen uitspraken over. Maar als topambtenaar die vele jaren de Belgische politiek heeft kunnen observeren, gelooft hij dat België en Vlaanderen er goed aan zouden doen om zich te laten inspireren door Nederland dat zogenaamde klimaattafels organiseerde die de grote klimaatambities van de Nederlandse regering concreet vorm gaven.

Wittoeck: ‘Het debat over de overgang naar een klimaatneutrale samenleving wordt best niet alleen onder politici en hun kabinetsmedewerkers gevoerd, maar in en met de maatschappij’

Wittoeck: ‘Het debat over de overgang naar een klimaatneutrale samenleving wordt best niet alleen onder politici en hun kabinetsmedewerkers gevoerd, maar in en met de maatschappij. Organiseer zoals Nederland een echte maatschappelijke dialoog met de relevante actoren in alle relevante sectoren.’

‘De politiek zit dikwijls gevangen in perceptieoorlogjes en de angst voor de volgende verkiezingen. Betrek daarom de mensen die weten waar het over gaat in hun sector en die verantwoordelijkheid willen en kunnen opnemen. Een beetje zoals dat is gebeurd met de discussie over de uitstap uit steen-en bruinkool in Duitsland in de zogenaamde Kohlekommission, of dichter bij huis over de Oosterweelverbinding rond Antwerpen.’ Zo’n aanpak kan ook een manier zijn om eventuele communautaire egelstellingen te doorbreken.