Canary Records geeft Amerikaanse migrantenmuziek nieuw leven

© MO*

Wanneer ik de hoop op een interview bijna heb opgegeven, verschijnt Ian Nagoski dan toch voor zijn webcam. De late veertiger pakt zijn lange haar samen en steekt een sigaret op. ‘De techniek liet het afweten’, mompelt hij terwijl hij nog wat met kabeltjes knoeit.

Zijn appartement in Baltimore, aan de Amerikaanse Oostkust, oogt even eclectisch als Canary Records, het muzieklabel dat hij sinds 2009 in zijn eentje bestiert. In de achtergrond slingeren boeken en elpees rond, af en toe loopt zijn zwarte kat door het beeld.

Nagoski ratelt aan één stuk door. Zijn betoog is een spervuur van verhalen, herinneringen, anekdotes en zijsprongen. Over de muzikanten die hij van de vergetelheid wil redden. Over zijn gefnuikte ambities om componist te worden. En over het arme maar muzikale gezin waarin hij opgroeide; zijn moeder was pianoleerkracht, zijn vader verzamelde elpees en ‘voorwerpen die mensen met geld konden hebben’.

Zelf begon Nagoski als tiener 78 toerenplaten en cassettes in te slaan. Hij snuisterde op lokale vlooienmarkten en in kruidenierszaken van immigranten. ‘In de jaren ’80 hadden die altijd wel cassettes op voorraad voor mensen uit hun gemeenschap’, vertelt Nagoski. ‘Ik ging naar zulke winkeltjes en vroeg aan de verkopers: “Ik weet niets en ben echt dom, maar ik heb 20 dollar. Kan je mij enkele cassettes aanraden met muziek die jij goed vindt?”’

De cassettebandjes en verhalen volgden vanzelf: ‘In een Afghaans zaakje haalde de winkelier zijn portemonnee tevoorschijn en toonde me een foto van een landschap met een paar bomen en bergen op de achtergrond. “Dat is thuis”, zei hij, “ik wil terug”. Hij verkocht me een aantal cassettes met gesis en gezang op. Dát is hoe heimwee klinkt, dacht ik toen ik ernaar luisterde.’

‘Behandeld als vee’

Nagoski legt uit dat aan het begin van de 20ste eeuw best veel niet-Engelstalige muziek werd opgenomen en uitgebracht in de Verenigde Staten. Maar die opnames zijn vergeten en zelfs systematisch genegeerd, zegt hij: ‘Immigranten moesten zich altijd zo snel mogelijk assimileren. Hun eetcultuur mochten ze misschien nog net behouden. Maar verder moesten ze alles wat hen met hun thuisland verbond meteen overboord gooien.’

Canary Records heeft artiesten zoals Marika Papagika, Russell Bunai en Marko Melkon opnieuw in de schijnwerpers gezet. Melkon was een Armeense oedspeler die een tijdje in Athene woonde en dan naar de Verenigde Staten verhuisde.

Marko Melkon

‘Een aantal grote artiesten hadden hier een rijke carrière’, zegt Nagoski. ‘Veel immigranten keerden erna terug naar huis en namen de verhalen en ervaringen met zich mee. Maar niet iedereen kon terug. Dat was grotendeels het geval voor Libanese en Armeense immigranten in het begin van de 20ste eeuw. Ze werden Amerikanen omdat ze hier permanent vastzaten.’

Hun muziek had een grote invloed op de populaire Amerikaanse cultuur, meent Nagoski, ook al is dat bij het grote publiek niet altijd bekend. ‘Van sommige Amerikaanse deuntjes weet niemand dat ze door een Griek, een Turk of een Armeen zijn geschreven. Het werk van deze muzikanten is nooit grondig in kaart gebracht. Pas sinds enkele jaren is daar meer aandacht voor.’

Door zich in de muzikale erfenis van immigranten te verdiepen, begon Nagoski ook de Amerikaanse geschiedenis beter te begrijpen. ‘In de jaren 1920 werden draconische immigratiebeperkingen ingevoerd. Maar onder invloed van de burgerrechtenbeweging in de jaren ’60 ging het racistische immigratiebeleid op de schop. De grenzen gingen open en de Verenigde Staten veranderden zodanig dat figuren als Donald Trump bij zichzelf dachten: er is iets misgegaan, ik herken mijn land niet meer.’

‘Maar er is helemaal niets mis met immigratie’, zegt Nagoski stellig. ‘Behalve dat we nieuwkomers vandaag nog altijd als vee behandelen. Net zoals we aan het begin van de 20ste eeuw deden.’

Tips van Ian Nagoski

Zabelle Panosian: I am a Servant of Your Voice: March 1917 — June 1918

‘Een vriend bracht me in contact met Leo Sarkisian, een Armeense man van in de negentig. Zijn familie kwam uit het Diyarbakir, in het huidige Turkije. Hij vroeg me of ik zijn oude 78 toerenplaten wilde hebben. Eén artiest viel onmiddellijk op: Zabelle Panosian, een Armeense sopraan die slechts een handvol liedjes opnam. Ze doet iets speciaals met haar stem, iets wat me aan de grond nagelde. Daarom is deze plaat zo persoonlijk voor mij.’

The Cleopatra Record

‘Dit is een obscure jazzsessie uit 1962 van Griekse immigranten die doorgaans op bruiloften speelden en een blinde oedspeler uit Turkije. De plaat kwam anoniem uit en belandde rechtstreeks in de koopjesbakken. Ze was door een klein label opgezet als alternatieve soundtrack bij de blockbuster Cleopatra. Dat was zowat het referentiekader dat Amerikanen hadden wat Azië en het Midden-Oosten betreft: exotische films, buikdanseressen en sigarettenpakjes met afbeeldingen van kamelen en piramides.’

A Better Cure: A Brief History of the Okeh Laughing Record & Its Progeny, 1904 – 1946

‘The Okeh Laughing Record is mijn favoriete plaat aller tijden. Haar oorsprong is extreem obscuur. Ze is in 1920 opgenomen in Berlijn en twee jaar later uitgebracht in de Verenigde Staten. De plaat, waarop minutenlang gelach te horen is, drukt de Duitse angst na de Eerste Wereldoorlog uit. Ze werd een verrassend populair kerstcadeau in Amerika, met honderdduizenden verkochte exemplaren. Het is een strakke compositie, zo prachtig uitgevoerd en diep menselijk dat ze ons allemaal raakt.’

Dit interview werd geschreven voor het lentenummer van MO*magazine. Vind je dit artikel waardevol? Word dan proMO* voor slechts 4,60 euro per maand en help ons dit journalistieke project mogelijk maken, zonder betaalmuur, voor iedereen. Als proMO* ontvang je het magazine in je brievenbus én geniet je tal van andere voordelen.