Deze twee vrouwen helpen de klimaatverandering in de Sahel aanpakken

‘We zijn hier vandaag om inzicht te brengen over de uitdagingen waar meisjes en jonge vrouwen mee geconfronteerd worden ten gevolgen van klimaatopwarming.’

‘We’, dat zijn Fatima (23) en Halima (24), twee jonge vrouwen uit het noordoosten van Nigeria én ambassadeurs bij Plan International Nigeria. Meewerken aan een onderzoek van een ngo niet evident voor de veiligheid van de jonge vrouwen, en daarom vermeldt de organisatie bewust geen familienamen. Het noordoosten Nigeria is nog steeds de uitvalsbasis van Boko Haram, de jihadistische terreurorganisatie die berucht is vanwege zijn vele gewelddadige aanslagen.

De jonge vrouwen komen in Brussel spreken op een internationale conferentie over kinderrechten in humanitaire crises in het Egmontpaleis eind november, georganiseerd door de federale overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Unicef België en Plan International België. Ze vertellen er over het onderzoek waar ze aan meewerkten naar de impact van de klimaatverandering op meisjes en vrouwen in de Sahelregio in Afrika.

Toch krijgen veel families de eindjes niet aan elkaar geknoopt. Fatima vertelt over meisjes die worden uitgehuwelijkt omdat hun families niet langer kunnen voorzien in hun basisbehoeften zoals voedsel, water, onderdak en onderwijs.

‘De meest kwetsbare groep voor uithuwelijking zijn meisjes tussen 15 en 17 jaar oud’, verduidelijkt Halima. ‘Normaal zouden ze op deze leeftijd naar school moeten kunnen gaan, maar vaak gebeurt dat niet. Veel meisjes worden op deze leeftijd uitgehuwelijkt. Daarnaast is het ook deze groep meisjes waarop daders van seksueel en gendergerelateerd geweld het meestal gemunt hebben.’  

Meisjes aan het woord

De onderzoekers hechtten er groot belang aan om te zorgen voor een veilige en vertrouwde omgeving waarin de meisjes hun verhalen en emoties konden delen. Dat deden ze op verschillende manieren. Fatima en Halima namen interviews af en leidden ook groepsgesprekken. Daarin zaten ze samen met een 5-tal meisjes om te praten over hun ervaringen.

Ze hanteerden ook een minder conventionele onderzoeksmethode, namelijk de ‘photo voice’. Daarbij gingen ze samen met de meisjes en vrouwen op pad om foto’s te maken van de zichtbare gevolgen van de klimaatverandering in hun omgeving, zoals ontbossing, opgedroogde rivierbeddingen of gebrek aan water.

‘Aan de hand van die foto’s legden de meisjes uit hoe die plekken veranderd waren doorheen de jaren en hoe hun leven daardoor ook veranderd was. Zo kwamen verhalen boven van gendergerelateerd geweld als gevolg van deze veranderingen,’ legt Halima uit.

Meisjes mee aan tafel

Hoe moet het dan wel? Volgens Fatima en Halima moet er naar het rapport worden gekeken wat deze mensen écht nodig hebben. Op het vlak van onderwijs bijvoorbeeld is er nood aan een aangepaste infrastructuur, zodat schoolgebouwen bestand zijn tegen hitte en andere extreme weersomstandigheden.

Een andere aanbeveling is om water en voedsel makkelijker beschikbaar te maken, zodat meisjes geen school hoeven te missen. ‘In het algemeen zien we dat onderwijs heel vaak een katalysator is voor meisjesrechten. Wanneer meisjes, ondanks de klimaatverandering, naar school kunnen blijven gaan, winnen ze aan autonomie en zijn ze zich meer bewust van hun rechten’, laat Timothy Vermeir, woordvoerder van Plan International, weten.

‘Daarnaast moeten we proberen genderstereotypen te doorbreken en te werken rond kindhuwelijken en tienerzwangerschappen.’.

‘Het is belangrijk om de stemmen van deze meisjes en jonge vrouwen uit de dorpen mee aan tafel te brengen, zodat ze kunnen deelnemen aan het beslissingsproces en ook de problemen kunnen aanbrengen die hen raken’, vult Halima nog aan.

‘De dorpsgemeenschappen kennen hun problemen en uitdagingen heel goed, maar we realiseerden ons dat ze vaak de hoofdoorzaak ervan niet kennen. Er is dus zeker nood aan het verspreiden van meer klimaatbewustzijn: mensen tonen wat de klimaatverandering inhoudt, wat de impact ervan is en de mogelijke manieren om ze te beperken. Op deze manier kunnen we de gemeenschappen sterker maken’, benadrukt Fatima. 

Lokale strategieën

Halima geeft het voorbeeld van zandstormen als gevolg van ontbossing. ‘Een meisje vertelde ons dat de daken van de huizen worden gerukt en de scholen worden vernield telkens als er een zandstorm komt. Ze kunnen nergens nog schuilen.’

De onderzoeksters spraken met de inwoners van de dorpen over hoe ze de gevolgen van de klimaatverandering kunnen beperken en dachten samen na over lokale strategieën daarvoor. ‘We vertelden hen dat ze bomen konden planten die de stormen zullen tegenhouden en die hun huizen, landbouwgronden en scholen kunnen beschermen’, verduidelijkt Halima.

‘Terwijl we met het onderzoek ter plaatse bezig waren, was er een interventie in de leefgemeenschap waarbij meer dan 8000 bomen werden geplant’, vertelt Fatima. ‘Dat toont hoe de gemeenschappen bereid zijn zelf het heft in handen te nemen. We merkten dat velen geïnteresseerd zijn in hoe de klimaatverandering aan te pakken. Maar het platform en de middelen daarvoor ontbreken meestal.’

Ook tijdens de VN klimaattop (COP29) in Bakoe afgelopen maand kwam de impact van de klimaatcrisis op meisjes aan bod. UN Women pleitte er voor gendergerichte financiering als antwoord op de specifieke noden van meisjes en vrouwen ten gevolge van de klimaatcrisis.

‘Op dit moment zien we dat iedereen wel een of andere inspanning doet, maar dat is niet genoeg’, zegt Fatima. ‘We geloven in een inclusieve en collectieve aanpak: iedereen moet samenwerken. Alleen zo hebben de inspanningen kans op resultaat.’