Europa is een gesprek, maar wie luistert er?
Twaalf interviews die je moet lezen om met kennis naar de Europese verkiezingen te gaan
Pieter Stockmans sprak de voorbije jaren met tientallen vooraanstaande Europese opiniemakers, academici, schrijvers, journalisten, kunstenaars, ngo’s en experten. We selecteerden een dozijn in het oog springende citaten. Ze geven aan in welke richting Europa moet kijken voor zijn eigen toekomst. Maar leidt dit tot gesprek? Of roepen ze in de woestijn?
© Willem De Geyndt en Bram Van Looveren
Beatrice de Graaf (Nederlands terrorisme-expert en hoogleraar, Universiteit Utrecht): ‘Het recht “verveiligt”. Uitzonderingsmaatregelen worden onderdeel van het gewone recht. Een uitgebreid veiligheidsapparaat kan vervolgens voor totaal andere waarden worden ingezet als waarvoor het was bedoeld. Dan worden maatregelen uit de sfeer van terrorismebestrijding ook tegen bijvoorbeeld minderheidsgroepen gebruikt.’
Lees ‘Veiligheid omvat respect voor mensenrechten én milieu’
***
Anders Hellström (Zweedse politieke wetenschapper, Universiteit van Malmö): ‘Tolerantie, antidiscriminatie, gelijkheid, wederkerigheid in rechten én plichten: dat is de leitkultur die de diverse samenleving in Europa kan samenhouden. Partijen met een visie over een veilige samenleving in de brede zin, dus ook over het klimaat en gelijkheid, winnen verkiezingen. Mensen zijn de polarisatie en harde retoriek van de haat en bangmakerij moe.’
Lees Francken wil gelijke rechten voor vluchtelingen afschaffen. Wordt Denemarken het gidsland?
***
Ilija Trojanow (Duitse schrijver): ‘Na de terreuraanslagen juichen burgers de inperking van hun eigen rechten toe. We keren terug naar het systeem van voor de Verlichting: je hebt alleen rechten in de mate waarin de staat ze aan je geeft. Maar wij hebben universele rechten en de staat moet die beschermen en vrijwaren, niet geven of inperken als een meerderheid van de bevolking dat nodig vindt.’
Lees ‘Alle democraten moeten zich nu verzetten, desnoods met burgerlijke ongehoorzaamheid’
***
Sven Biscop (Belgische defensie-expert, Egmont Instituut): ‘In totaal zijn de legers van de EU-lidstaten 200 miljard euro waard. Meer dan voldoende als je dat bedrag zou uitgeven aan één leger. Maar het is verdeeld over 28 legers. De oplossing is niet om veel meer te investeren, zoals Trump en de NAVO vragen, maar om de middelen efficiënter in te zetten. Door Europees te denken in plaats van nationaal.’
Lees ‘Als het Europese leger er nu niet komt, leggen we enkel onze zwakheid bloot’
***
Marek Šindelka (Tsjechische schrijver): ‘Het centrum wordt radicaal rechts. Centraal-Europa is de leider geworden, West-Europa de volger. In Centraal-Europa hebben we een generatie antidemocratische politici die heel cynisch de reële gevoelens van angst voor immigratie inzetten om aan de macht te kunnen blijven.’
Lees ‘Ik wil dat mijn lezers de pijn van vluchtelingen voelen, de fysieke pijn’
***
Cas Mudde (Nederlandse hoogleraar politieke wetenschappen, populisme-expert University of Georgia): ‘De vluchtelingencrisis voorstellen als invasie van een moslimleger? Geen probleem voor Orbán. Hij zit met de grote jongens in de grootste fractie in het Europees Parlement: de Europese Volkspartij (EVP). Het is de eerste keer dat een regeringsleider in het centrum van de macht zo openlijk de traditionele thema’s van radicaal rechts gebruikt.’
Lees ‘In 2019 wordt radicaal rechts mainstream’
***
Kenneth Roth (directeur Human Rights Watch): ‘De EU was toch gesticht op het besef dat een supranationaal niveau nodig is om autoritaire tendensen in nationale contexten af te stoppen? Het idee dat de EU niet meer zou opkomen voor de liberale democratie is een echte bedreiging.’
Lees ‘Europa trekt zich terug uit leiderschap rond mensenrechten. Dat is een gevaar voor de hele wereld’
***
Jan Zielonka (Poolse politieke wetenschapper, Oxford University): ‘De populisten zijn sterk omdat liberalen zwak zijn. Het huidige liberale establishment is een zwakke verdediger van de democratie. Liberalen wagen zich in de jungle van de populisten en legitimeren zo de plaats waar populisten beter gedijen. Nu het liberalisme verzwakt is, ziet de contrarevolutie haar kans. De geest is uit de fles.’
Lees ‘Europa is niet langer veilig’
***
Mikhail Zygar (Russisch journalist): ‘Er zat geen westers complot achter de Maidan-opstand. Oekraïne zal nooit lid worden van de EU. En er zat geen Russisch complot achter de annexatie van de Krim door Poetin. De grote plannen worden na de feiten gemaakt. Na een paar maanden nadenken was het totale improvisatie.’
Lees ‘Poetin geeft geen moer om Bashar Assad’
***
Geert Laporte (denktank ontwikkelingssamenwerking ECDPM): ‘Het eigenbelang camoufleren onder een mantel van dialoog en daarna alles zelf beslissen: deze aanpak van de Europese Unie is niet in het belang van de Afrikaanse Unie, die een pan-Afrikaanse aanpak van migratie zou kunnen promoten. De Europese Commissie speelt het Afrikaanse continent uit elkaar van zodra er een Europees eigenbelang is.’
Lees ‘Hoog tijd om komaf te maken met de Afrikaanse hulpverslaving en de Europese hulpindustrie’
***
Srećko Horvat (Kroatisch filosoof): ‘Progressieven hebben geen andere keuze dan het systeem van binnenuit te hervormen, want door uit de EU of de eurozone te stappen, stap je niet uit het wereldwijde kapitalisme. Volledige soevereiniteit kan nooit meer terugkeren. Politici die een onafhankelijke utopie beloven, spiegelen hun burgers gevaarlijke illusies en leugens voor. We moeten het systeem binnendringen en dat is de enige manier waarop we het kunnen veranderen.’
Lees ‘Als er niet meer democratie komt, zoekt iedereen de uitgang uit de EU’
***
Robert Kaplan (Amerikaans journalist): ‘Het is begrijpelijk dat u gelooft dat de Europese integratie van de laatste 50 jaar – an ever closer union– de norm is. Maar u vergist zich. Uiteindelijk denken Hongaren nog altijd als Hongaren, Grieken als Grieken, Polen als Polen. De affiniteit met Europa is slechts een dun laagje boven eeuwen van nationale identiteitsvorming via oorlog, conflict en cultuur. Van zodra er dan een nieuwe crisis opduikt, plooien mensen razendsnel terug op hun nationale identiteit.’
Lees ‘Europeanen moeten beseffen dat ze niet langer leven in een baken van stabiliteit’
Dit artikel werd geschreven voor het lentenummer van MO*magazine. Voor slechts €28 kan u hier een jaarabonnement nemen!