Edgardo Buscaglia: ‘In Mexico krijgen drugskartels carte blanche’

CC Ernesto Rodriguez Amari​

Al enkele jaren stijgt het aantal gewelddelicten en moorden in Mexico spectaculair. Op 16 september werd het hart van Mexico City nog getroffen toen op het toeristische plein Plaza Garibaldi een drietal criminelen verkleed als Mariachi-muzikanten het vuur openden.

Er vielen 6 doden en minstens 10 gewonden. Mexico’s nieuwe president Lopez Obrador belooft de bevolking de criminaliteit aan te pakken. MO* sprak met professor economie en rechten Edgardo Buscaglia over criminaliteit in Mexico. Buscaglia onderzocht tijdens zijn laatste veldonderzoek maar liefst 118 landen over de infiltratie van de georganiseerde misdaad in de legale economie. ‘De maffia is in staat om een hele samenleving te kidnappen’, stelt hij.

Georganiseerde misdaad, gefragmenteerd beleid

In Mexico zijn de presidentsverkiezingen gewonnen door de linkse kandidaat Manuel Lopez Obrador. Hoe staat Mexico ervoor aan het begin van zijn regeerperiode?

Edgardo Buscaglia: Als ik een balans van het politieke systeem in Mexico zou moeten opmaken, dan moet ik vaststellen dat het systeem gefragmenteerd is. Het wordt in stand gehouden door de Mexicaanse georganiseerde misdaad. Drugskartels hebben er alle belang bij dat de Mexicaanse staat niet goed functioneert om hun controle te kunnen vergroten.

De grote misdaadorganisaties zoals de drugskartels van Sinaloa, Zetas en Jalisco Nueva Generacion onderhouden zeer nauwe banden met politieke partijen en hebben zelfs afgevaardigden in verschillende instituties van Mexico. Dat gaat van de lokale politie tot instellingen van het openbaar ministerie. Mexico is zo verdeeld dat haast elke staat in handen van een ander drugskartel is. Vraag en aanbod werken perfect in op dit systeem. Als een van de drugskartels hun invloed willen uitbreiden, gaan ze in oorlog met elkaar.

‘De grote misdaadorganisaties hebben zeer nauwe banden met politieke partijen en zelfs afgevaardigden in verschillende instituties van Mexico’

Het trieste resultaat daarvan zijn lijken die aan een brug ophangen, studenten die vermoord worden en politieagenten die doodgeschoten worden. Er heerst totale chaos in Mexico. Drugskartels doen er alles aan om hun eigen kandidaten op de verkiezingslijsten te zetten. Via dit kanaal zorgen ze ervoor dat politici hun belangen verdedigen en hebben ze ook invloed op de investeringen in de openbare sector. Deze criminele praktijken veroorzaken op hun beurt geweld, niet alleen in de lagere klasse, maar ook in de hogere sferen van de maatschappij; zowel op lokaal, als op nationaal niveau.

In principe zou het electorale systeem in Mexico verbeterd kunnen worden, maar de politieke partij PRI heeft een serieuze erfenis nagelaten. Er is politieke moed nodig om de drugskartels tegen te houden die sinds de jaren ’90 geïnfiltreerd zijn op zowel het lokale als federale politieke niveau. We moeten een kat een kat noemen. In de meeste gevallen worden de politieke campagnes gefinancierd door drugskartels. Het verkiezingssysteem in Mexico maakt dit ook mogelijk.

De kartels kopen staatsobligaties op om hiermee hun geld wit te wassen. de georganiseerde misdaad houdt zich dus niet alleen bezig met drugshandel, geld witwassen, wapenhandel, mensenhandel en orgaanhandel, maar ook met legale praktijken. De politiek zal dus de moed moeten hebben om strenger op te treden. In principe moeten strengere sancties op het patrimonium en strengere strafrechtelijke sancties mogelijk zijn. Sterkere instituties en een duidelijker wettelijk kader zijn nodig om het geweld in Mexico te stoppen.

Genade of transparantie?

President Lopez Obrador sprak in deze context over ‘genade’ voor de drugskartels. Wat denk u hierover?

Edgardo Buscaglia: Genade is een sterk woord en is een mooi gebaar, maar dat is niet het privilege van politici of een regering. Beter is het om een commissie samen te roepen die bestaat uit de slachtoffers of familieleden van slachtoffers. Zo’n waarheidscommissie zou zich dan kunnen uitspreken over genade. Wanneer een regering zich buigt over genade is het risico groot dat er weinig transparantie is en alle legitimiteit verloren gaat.

Volgens u is de voorbije presidentsverkiezing niet legitiem verlopen. Hoe komt u tot deze bewering?

Edgardo Buscaglia: De meerderheid van het geld waarmee de politieke campagnes gefinancierd zijn, was illegaal. Dat resulteert in oneerlijke verkiezingen van zowel de president, parlementairen en senatoren. Verschillende presidentskandidaten hebben aangegeven dat het ministerie van verkiezingen geen goed werk heeft geleverd. Uiteindelijk blijkt dat de leden van het ministerie van Verkiezingen door politieke partijen worden gekozen, waardoor er geen echt onafhankelijk en neutraal orgaan bestaat.

Seks, drugs en organen

Heeft u vanuit uw wetenschappelijke onderzoek zicht op de manier waarop de georganiseerde misdaad in de wereld evolueert?

Edgardo Buscaglia: De georganiseerde misdaad houdt zich met 23 verschillende soorten misdaden bezig zoals mensenhandel, prostitutie, orgaanhandel, handel van migranten, drugshandel enzovoort. Alleen al als we over drugshandel spreken, hebben we het over 100 verschillende soorten drugs zoals marihuana, cocaïne en synthetische drugs die het Amerikaanse volk vergiftigen.

‘Het Sinaloakartel, actief in 64 landen, opereert als een multinational met ontzettend veel macht en invloed op alle niveaus’

Criminaliteit is echter een zeer complex fenomeen. Drugskartels verschuiven hun terrein ook naar illegale geneesmiddelen. Ze vervalsen medicijnen en op die manier slagen ze er ook in om in het legale circuit van medicijnen binnen te dringen en zo ook invloed uit te oefenen op de farmaceutische industrie. Het drugskartel van Sinaloa is actief in 64 landen.

Dit is al lang niet meer louter een Mexicaans probleem. Het Sinaloakartel opereert als een multinational met ontzettend veel macht en invloed op alle niveaus. Een repressief beleid werkt amper. Het heeft geen enkele zin om met veel bravoure El Chapo te arresteren, enkele uren later duikt er alweer een nieuwe Chapo op.

De belangrijkste strategie om dit drugskartel tegen te houden is hun vermogen in beslag te nemen. Er zijn internationale akkoorden om de georganiseerde misdaad tegen te werken. Het is noodzakelijk dat er een samenwerking kan gerealiseerd worden tussen verschillende onafhankelijke rechters die verschillende sectoren kunnen onderzoeken. Het geld van drugskartels is ondertussen aanwezig in de landbouw, de bouwindustrie, het toerisme en de farmaceutische industrie. In Mexico alleen al zijn er 23 organisaties in handen van drugskartels.

Nationale nachtmerrie

Enige tijd geleden zei voormalig president van Colombia Ernesto Samper dat Mexico dreigt te Colombianiseren waarmee hij bedoelt dat Mexico meer en meer op Colombia gaat lijken. Klopt het dat de georganiseerde criminaliteit Mexico aan het kidnappen is?

Edgardo Buscaglia: Ernesto Samper kan zich wel expert noemen op dat vlak. Zijn eigen politieke campagne werd indertijd geïnfiltreerd door een drugskartel (sarcastisch). Mexico heeft zijn eigen nachtmerrie en die is anders dan die van Colombia. In Mexico zijn er al 37.000 mensen verdwenen. De georganiseerde misdaad is hier verantwoordelijk voor, maar daarom moet Mexico nog niet vergeleken worden Colombia.

Colombia heeft jarenlang met guerrillastrijders en paramilitairen af te rekenen gehad. In zo’n klimaat konden drugskartels gemakkelijk groter worden. De oorsprong van de georganiseerde misdaad is in Mexico echter van een andere aard.

In Mexico is de criminaliteit in de eerste plaats in regering zelf ontstaan. Het boek Historias de polvo y sangre. Génesis y evolución del tráfico de drogas en el Estado de Tamaulipas [Verhalen van poeder en bloed. Opkomst en evolutie van de drugshandel in Tamaulipas, vvdr] van Carlos Flores Pérez toont zeer duidelijk aan dat al tijdens het presidentschap van Miguel Aleman in 1950 de georganiseerde misdaad geïnstitutionaliseerd was.

Daarom is de georganiseerde misdaad zo gegroeid in Mexico. Het is essentieel per land de georganiseerde misdaad onder de loep te nemen. We kunnen het ene land niet met het andere vergelijken. In Mexico is de misdaad geïnstitutionaliseerd in de politiek.

Meer kaki en blauw

Wat zouden politici in Mexico moeten doen om een beter beleid te voeren?

Edgardo Buscaglia: Europa heeft enorm in onderwijs en gezondheidszorg geïnvesteerd. Normen en waarden zijn cruciaal in een maatschappij. Mexico zal daarom in zijn kinderen en jongeren moeten investeren. De politie moet zijn werk op een eerlijke en correcte manier kunnen uitvoeren. Mexico is een schitterend land met een enorme capaciteit.

Ik geloof in eerlijke politici zoals Nelson Mandela, Martin Luther King en José Mujica. Sterke politici hebben de kracht om het beleid te veranderen en meer kansen te creëren op vlak van onderwijs en gezondheidszorg aan de toekomstige generatie.

‘Een zeer groot deel van de Mexicaanse bevolking leeft in extreme armoede. Zolang dit niet aangepakt wordt, zal de criminaliteit niet dalen’

In Mexcio leeft 54 procent van de bevolking in het informele economische circuit. Zij hebben geen recht op sociale bijstand of medische zorgen. Wie de kosten van een ziekenhuisopname kan betalen zal goede verzorging krijgen, de rest hoeft niet te rekenen op steun van de overheid.

Over dit probleem heeft Manuel Lopez Obrador nog niets concreets voorgesteld. De criminaliteit in Mexico is enorm gestegen. De voorbije jaren was het antwoord steeds meer kaki en blauw op straat te hebben, desondanks is er geen enkele daling vast te stellen. Een zeer groot deel van de Mexicaanse bevolking leeft in extreme armoede. Dat is een structureel probleem. Zolang dit niet aangepakt wordt, zal de criminaliteit niet dalen.

Door de corruptie vloeit er veel geld naar de verkeerde personen in plaats van naar duurzame investeringen zoals scholen en ziekenhuizen. Corruptie en criminaliteit gaan hand in hand. In de huidige regering zijn er ministers die eerder tot de politieke klasse behoorden die Lopez Obrador zogenaamd ging bestrijden om corruptie tegen te gaan. Het lijkt mij een zeer moeilijke uitdaging om dit dan te realiseren.

Carte blanche

Zal Mexico ooit nog een veilig land zijn?

Edgardo Buscaglia: Ik geloof dat dit kan. Criminaliteit en drugskartels bestaan overal ter wereld. Het verschil is dat in ontwikkelde landen ook sterke instellingen bestaan die drugskartels zoals de Albanese of Colombiaanse maffia verbieden. Ze kunnen daar niet zomaar politie omkopen of mensen vermoorden.

In Mexico krijgen ze carte blanche waardoor ze zo brutaal reageren dat geen mens nog op straat durft komen. Mexico verdient het echter om een gezond en veilig land te worden. Het blijft haalbaar om dit te realiseren. Vergeet niet dat de grootste drugsmaffia in China zit, de tweede grootste in Rusland en pas de derde grootste in Mexico. We moeten samenwerken om het rechtssysteem en de democratie te versterken.