‘Je kan het doden van ongewapende betogers geen conflict noemen’

Ahmed Abu Artema inspireerde tienduizenden mensen voor de ‘mars van de terugkeer’.

© Ebe Daems

‘We hebben geen andere keus dan te blijven protesteren’, zegt Ahmed Abu Artema. Hij is schrijver en activist uit Gaza en inspireerde met zijn Facebookposts tienduizenden mensen tot een wekelijkse protestmars aan het hek tussen Gaza en Israël. Sinds maart 2018 wordt er elke vrijdag zo’n ‘grote mars van de terugkeer’ gehouden. Het Israëlische leger reageert echter met buitensporig geweld tegen de ongewapende betogers. Een jaar na de eerste mars stond de teller al op 195 doden en zo’n 29.000 gewonden.

Abu Artema vertelt hoe het idee voor de mars van de terugkeer ontstond: ‘Het begon allemaal toen ik met een vriend in de buurt van het hek was. Dat hek scheidt Gaza van het Palestina dat in 1948 bezet werd — nu dus Israël. Het is geen internationale grens, maar een hek dat de Israëlische troepen er zetten om zogenaamde veiligheidsredenen. Mijn vriend en ik waren dus bij het hek. “Kijk”, zei mijn vriend. “Daar ligt ons bezet land.”’

‘Ik verbaasde me erover hoe dichtbij het was. We keken toe terwijl de vogels vrij bewogen tussen de ene en de andere kant. Dat inspireerde me tot een Facebook-post: “Waarom beslissen we niet om als de vogels te zijn? Als ze beslissen te vliegen, dan vliegen ze. Waarom ontzegt Israël ons een mensenrecht, namelijk ons recht op vrijheid van beweging?”’

‘Vervolgens schreef ik een tweede post: “Waarom sterven we langzaam door Israëlisch beleid? Laat ons een kreet voor het leven slaken, laat ons zorgen dat onze stem gehoord wordt. Laten we op onze gevangenisdeuren kloppen.” Daarbij gebruikte ik de hashtag ‘grote mars van de terugkeer’, zegt Abu Artema. ‘Er kwam ontzettend veel reactie op de posts en de hashtag begon te trenden in Gaza. Alle partijen, organisaties en verenigingen vormden samen een nationaal comité voor de mars van de terugkeer en op 3 maart 2018 vond de eerste protestmars plaats.’

Na anderhalf jaar protesteren, is er in Gaza echter nog niets verbeterd. Integendeel, de toestand gaat verder achteruit. Abu Artema is op dit moment bezig met een Europese tour om de aandacht van de EU, de media, mensenrechtenactivisten en politici op de erbarmelijke situatie van de Gazanen te vestigen.

Wat hoop je met deze gesprekken te bereiken?

Ahmed Abu Artema: Je moet consequent zijn in je principes: je kan niet op de ene plek mensen hun recht op vrijheid ondersteunen en het elders negeren. Als we zien dat er in Palestina mensenrechtenschendingen, bezetting en discriminatie zijn, dan moet iedereen die in mensenrechten, vrijheid en menselijke waardigheid gelooft deze strijd als de zijne beschouwen. We vragen dat mensen de Palestijnen steunen en druk zetten op Israël om een einde te maken aan de bezetting. Israël moet de Palestijnen hun rechten geven en komaf maken met dit historisch onrecht.

‘Je kan niet op de ene plek mensen hun recht op vrijheid ondersteunen en het elders negeren.’

De Palestijnen lijden, ze zijn langzaamaan aan het sterven. Volgens VN-rapporten zal Gaza vanaf 2020 onleefbaar zijn. Dat is dus binnen een tiental dagen. De Gazastrook is slechts 365 vierkante kilometer groot en er leven 2,2 miljoen mensen. Het leven in Gaza wordt door doelbewuste Israëlische maatregelen ontzettend moeilijk gemaakt: sinds 2007 is er een blokkade. Mensen sterven omdat ze geen toegang krijgen tot ziekenhuizen in de rest van Palestina.

Baby’s en peuters moeten alleen naar een ziekenhuis in de Westelijke Jordaanoever of Jeruzalem omdat hun ouders geen toelating krijgen. Het is makkelijker om alle 28 EU-lidstaten te doorkruisen, dan om een enkele keer Gaza te verlaten. Het kraantjeswater is ondrinkbaar. We zijn volledig afgesloten van de buitenwereld, want we mogen onze lucht- en zeehaven niet opnieuw opbouwen. Meer dan vijfhonderd fabrieken werden vernietigd. Israël wil de economie in Gaza ondermijnen. Het leven in Gaza is onmenselijk en we kunnen niet in onze basisbehoeften voorzien.’

Internationaal recht en mensenrechten

Jullie willen met de protesten de aandacht vestigen op jullie situatie, maar vragen ook dat de Palestijnse vluchtelingen kunnen terugkeren naar hun oorspronkelijke thuis. Is dat een realistische eis?

Ahmed Abu Artema: Dat denk ik wel. Meer dan zeventig procent van de bevolking in Gaza bestaat uit vluchtelingen en hun nakomelingen. Ze werden in 1948 verdreven uit hun oorspronkelijke dorpen en steden. VN-resolutie 194 werd in het leven geroepen om hen zo snel mogelijk naar huis te laten terugkeren. Wij vragen eigenlijk alleen dat Israël het internationaal recht respecteert. Meer niet. Er is geen logische reden voor Israël om de Palestijnen dat recht te ontzeggen.

‘Wij vragen alleen dat Israël het internationaal recht respecteert. Meer niet.’

Elke joodse persoon van gelijk waar ter wereld is welkom in Israël, ook al is die er nog nooit geweest. Waarom zou je mensen die een miserabel leven leiden in de vluchtelingenkampen dan niet toelaten terug te keren naar huis? De enige reden daarvoor is dat we niet joods zijn. Israël is een staat gebaseerd op rassendiscriminatie. Ik heb niets tegen het jodendom en ik keur niemand af om wie hij is, maar we zijn tegen de Apartheid, het racisme, de discriminatie, de verdrijving en de bezetting.

Hoe zie je zo’n terugkeer dan werken? In één staat met gelijke rechten voor iedereen?

Ahmed Abu Artema: Inderdaad. Maar er is werk aan de winkel met Israël. Israël heeft nog geen enkel teken gegeven dat het bereid is om aan oplossingen te werken. Sinds de Oslo-akkoorden heeft het nog nooit een illegale nederzetting in de Westelijke Jordaanoever verwijderd en er wordt nu zelfs gesproken van een annexatie van de Westelijke Jordaanoever.

Israël is bang voor de terugkeer van de vluchtelingen, want de Israëli’s zijn bang dat de Palestijnen met hen zullen doen, wat zij met ons deden. Dat is het probleem. Eens het Israëlische regime van racisme, discriminatie en verdrijving eindigt, dan wil ik met de Israëli’s samenleven als mensen onder elkaar en niet als bezetters of kolonisten. Ik zou hen accepteren als gelijke burgers met dezelfde mensenrechten voor iedereen.

Ja, ik ben Palestijns en ik wil vrijheid voor mijn volk, maar ik wil ook dat de Israëli’s zichzelf bevrijden van angst, discriminatie en racisme. Je kan niet veilig zijn als je bestaan ten koste gaat van andere mensen. Je kan nooit een veilig gevoel hebben als je bestaan gebaseerd is op het lijden van een volledig volk. Laat ons waardigheid, vrijheid en veiligheid verzekeren voor iedereen.

Israël reageert op de mars voor de terugkeer-protesten met buitensporig geweld. Het soort ammunitie dat gebruikt wordt, veroorzaakt ook zware verwondingen die moeilijk genezen. Waarom is de reactie op vreedzame betogers zo gewelddadig?

Ahmed Abu Artema: Het zit in de aard van de Israëlische bezetting. Israël is gestoeld op het afslachten en het verdrijven van de inheemse bevolking, de Palestijnen. Bovendien hebben ze een gevoel van straffeloosheid omdat niemand in de internationale gemeenschap hen ter verantwoording roept. Het geweld is een politieke beslissing van Israël om ons het zwijgen op te leggen. De boodschap voor de Palestijnen is: ‘Roep niet, sterf in stilte.’ Israël wil de Palestijnen verwijderen, maar duldt geen enkele activiteit die hen herinnert aan hun misdaad.

‘Er is een gevoel van straffeloosheid omdat niemand in de internationale gemeenschap hen ter verantwoording roept.’

Het dodelijke geweld valt onmogelijk te verantwoorden. We zijn nu anderhalf jaar verder en als we gewoon naar de cijfers kijken, werden meer er dan 300 ongewapende betogers gedood. Meer dan dertigduizend raakten er gewond, van wie er honderden ledematen verloren. Ze proberen een hele generatie te doden. Aan de Israëlische kant stierf er geen enkele soldaat tijdens de protestmarsen.

Wat vind je van de mediaberichtgeving over de protesten en het geweld van de Israëlische troepen?

Ahmed Abu Artema: Ik ben niet tevreden over de berichtgeving. De mars bestaat uit duizenden Palestijnen die protesteren voor hun vrijheid en om hun rechten op te eisen. Bij de betogers zijn kinderen, jongeren, oudere vrouwen, noem maar op. Het zijn ongewapende vreedzame protesten. Als de Israëlische troepen dan zoveel mensen doden en verwonden, gaat het niet over een conflict of over schermutselingen zoals veel media het noemen. Dat zijn niet de feiten.

Het gaat niet om een probleem tussen Israël en een bepaalde factie. Het is agressie tegen ongewapende mensen. Dat hopen we dan ook terug te zien in de berichtgeving. De berichtgeving zou de stem van de slachtoffers moeten brengen, want de wereld moet hun stem horen. De media kunnen niet gewoon de Israëlische propaganda overnemen, die rechtvaardigt dat burgers gedood worden.

Het afgelopen anderhalf jaar werd ik geïnterviewd door meer dan 150 journalisten en allemaal vroegen ze me: ‘Ja, maar en wat met Hamas? Wat met Hamas?’ Dat leidt af van de kern van het probleem. De vraag die ze moeten stellen is: waarom protesteren mensen en dagen ze de Israëlische troepen uit? De kern van het probleem is niet Hamas, maar dat een heel volk verdreven wordt en onder een bezetting en een blokkade leeft. Door steeds op Hamas te focussen negeren de media het voornaamste probleem.

Protest is de enige optie

Nu je het over Hamas hebt: er wordt geregeld geschreven dat de protesten begonnen vanuit een burgerbeweging, maar nu politiek gerecupereerd worden door Hamas. Klopt dat volgens jou?

Ahmed Abu Artema: Nu hebben 151 journalisten me naar Hamas gevraagd (lacht). We zijn begonnen met de protesten als burgeractivisten, maar het protest raakte al snel wijdverbreid in Gaza. In het nationale comité dat we ervoor oprichtten, zetelen leden uit alle groepen van de bevolking: ngo’s, jeugdverenigingen, vrouwenverenigingen, vakbonden, …

Ook Hamas maakt deel uit van de maatschappij in Gaza, maar de mars representeert niet alleen Hamas, maar àlle mensen. Er zijn veel mensen die het oneens zijn met Hamas, maar die toch deelnemen aan de mars van de terugkeer. Het doet niet ter zake wie er deelneemt aan de mars, want de slachtoffers hier zijn Palestijns niet Israëlisch. Het is heel eenvoudig: er zijn ongewapende betogers en gewapende soldaten die hen doden.

Waarom is er zo weinig druk op Israël vanuit de internationale gemeenschap?

Ahmed Abu Artema: Enerzijds komt dit denk ik door de berichtgeving die vaak naar de Israëlische kant overhelt. Maar ik denk ook dat westerse landen Israël soms als hun eigen zoon zien, vanwege de culturele gelijkenissen. Israël werd opgericht als een voortzetting van het Europese kolonialisme. Het is tijd dat Europese landen een nieuwe bladzijde omslaan in hun geschiedenis. Ze moeten een alliantie aangaan met volkeren, niet met koloniale bezettingsmachten. Mensenrechten moeten vooropstaan in de wereld. We willen druk zetten voor een nieuwe wereld gebaseerd op gelijkheid en respect voor iedereen.

‘Elke steun van de VS-administratie en de Europese regeringen aan Israël, ondermijnt het bereiken van stabiliteit en vrede.’

Elke steun van de VS-administratie en de Europese regeringen aan Israël, ondermijnt het bereiken van stabiliteit en vrede. Israël steunen in zijn beleid dat tegen het internationaal recht ingaat, moedigt aan om meer mensen te doden, meer land te annexeren en het apartheidsregime te versterken. Dat is het Israëlische antwoord op politieke of economische steun van westerse overheden.

Europese landen weten nochtans ook van het probleem, want zij krijgen vluchtelingen. Een van de hoofdredenen daarvoor is dat er geen politieke stabiliteit in het Midden-Oosten is. Israël creëert niet alleen in Palestina, maar overal ter wereld instabiliteit, bijvoorbeeld met steun aan dictaturen in het Midden-Oosten zoals Saoedi-Arabië. Steun aan die regimes zorgt ervoor dat mensen uit die landen op de vlucht slaan omdat hun overheden hun mensenrechten niet respecteren.

Om wereldwijd stabiliteit te bereiken, is het noodzakelijk dat het onrecht en de schendingen van het internationaal recht ophouden. Volgens mij zou gerechtigheid in Palestina de wereld voor iedereen beter maken.

Hoe blijven jullie ondanks de doden en gewonden die vallen toch de moed hebben om verder te gaan met dit protest?

Ahmed Abu Artema: Het is onze enige optie. We hebben geen andere keus. Als we wanhopen, betekent dat het einde, de dood. We zijn al aan het sterven dus de enige keus die we hebben, is onze strijd verderzetten. Ik kan niet thuis bij de pakken blijven zitten terwijl mensen rondom mij lijden en sterven. En ik heb van de geschiedenis geleerd dat degenen die streven naar menselijkheid, mensenrechten en waardigheid voor iedereen, uiteindelijk overwinnen. Denk bijvoorbeeld maar aan Zuid-Afrika.