Kaveh Madani: ‘Dat de overstromingen in Iran zulke verwoesting veroorzaakten was door structureel wanbeheer’

De dissidente Iraanse topwetenschapper Kaveh Madani waarschuwt al jaren voor de gevaren van de nietsontziende industriële ontwikkeling in het land.

KavehMadani.com

Hij was hét symbool van de ‘reverse-the brain-drain-campagne’ van Iraans president Rouhani. Die overtuigde Kaveh Madani in september 2017 om zijn job als professor aan het gerenommeerde Imperial College in Londen op te geven om vicevoorzitter te worden van het Iraans milieuagentschap.

Madani wordt in eigen land gezien als een genie: Op 36-jarige leeftijd heeft hij al verschillende wetenschapsprijzen gewonnen, en naast het Imperial College heeft hij een leerstoel aan de Amerikaanse universiteit van Yale. Zijn terugkomst werd door de Iraanse bevolking toegejuicht: ‘Mijn hoop was dat als ik slaagde er meer Iraanse intellectuelen zouden terugkeren’, zegt hij daarover. Volgens het Internationaal Monetair Fonds heeft Iran namelijk de grootste kennisvlucht ter wereld.

na enkele maanden van bedreigingen besloot de wetenschapper dat het niet meer veilig was om zijn werk voort te zetten en ontvluchtte zijn land voor de tweede keer.

Bij zijn aankomst in Teheran werd hij echter onmiddellijk aangehouden door de Revolutionaire Garde (IRGC). Hij werd vrijgelaten maar na enkele maanden van bedreigingen en ondervragingen besloot de wetenschapper dat het niet meer veilig was om zijn werk voort te zetten en ontvluchtte zijn land voor de tweede keer.

De voorbije maand werd Iran getroffen door overstromingen. In ongeveer twee weken viel ongeveer 70 procent van de jaarlijkse neerslag in Iran. Ongeveer 2.000 steden en dorpen werden overspoeld met water en modder. Er vielen 72 doden en ongeveer twee miljoen slachtoffers hebben voedsel en medicijnen nodig. 150.000 huizen werden vernietigd of beschadigd. Veel bruggen en wegen zijn weggespoeld. De schade wordt momenteel geschat op twee miljard euro.

Iran werd in maart en april getroffen door overstromingen. Ongeveer 2.000 steden en dorpen werden overspoeld met water en modder. Er vielen 72 doden en ongeveer twee miljoen slachtoffers hebben voedsel en medicijnen nodig. 150.000 huizen werden vernietigd of beschadigd. De schaal van de verwoesting is volgens Madani te wijten aan massale ontbossing en afdamming.

© Heruu

‘De verwoesting is niet evenredig met de hoeveelheid regen die gevallen is’

Als milieuwetenschapper en expert waterbeheer was Madani kritisch over de agressieve industriële ontwikkeling van Iran. De ontbossing die daarmee gepaard gaat zorgt voor erosie, wat gevaarlijk is voor modderstromen. Ook de massale afdamming (Iran is de derde grootste dammenbouwer ter wereld, red.) was volgens Madani gevaarlijk. Dat de recente overstromingen in Iran voor zoveel schade zorgden moet volgens hem in dat licht gezien worden:

**Madani: ‘**Naar Iraanse normen was er de voorbije weken veel neerslag. De enorme verwoesting die we zagen was echter niet evenredig met de hoeveelheid regen die gevallen is. Jaren van wanbeheer hebben mede gezorgd voor de schade die we nu zien.

Het tijdperk van de hydraulische missie

Het is het gevolg van een mentaliteit die je in meerdere ontwikkelingslanden ziet: men gaat ervan uit dat milieuproblemen kunnen opgelost worden door grote infrastructuurwerken en economische ontwikkeling. “Het tijdperk van de hydraulische missie” noemen wetenschappers dat. De voorbije decennia werd er op grote schaal gebouwd in overstromingsgebieden en dichtbij rivierbeddingen. Er werden bossen gerooid voor landbouwgebied, industriegebieden werden opgericht op eender welke plaats. Waterlopen werden gewijzigd zonder rekening te houden met de gevolgen.

Alles draait om grote ingenieursprojecten, zonder dat er rekening wordt gehouden met het milieu. Er wordt niet overlegd tussen de verschillende sectoren. Er wordt hoegenaamd niet aan duurzame ontwikkeling gedaan. De natuur heeft ruimte nodig voor overstromingen.’

Wat is de oorzaak van die mentaliteit?

Madani: ‘Een gebrek aan vooruitziendheid en onvoldoende begrip van de complexiteit van milieuproblemen. Waterbeheer is een zeer complexe wetenschap, maar wordt in Iran gereduceerd tot een ingenieursprobleem: “een teveel aan water? Laten we er een muur rond bouwen.” Terwijl die massale afdamming net bijdraagt tot het probleem.

‘Dat de zondvloed van de voorbije weken wordt gebruikt om meer dambouw te rechtvaardigen is ronduit beangstigend.’

Het is heel frustrerend dat Iraanse politici in de nasleep van de recente natuurramp het bouwen van meer dammen als een oplossing zien. Met als argument dat met meer opslagcapaciteit de impact van de overstromingen niet zo erg was geweest. Maar in Iran worden dammen gebouwd voor stedelijke en industriële watervoorziening, niet voor het controleren van overstromingen!

Met meer afdamming wordt het milieu nog meer gemanipuleerd en worden ecosystemen vernietigd. Daardoor zal het effect van toekomstige overstromingen nog catastrofaler zijn. Dat de zondvloed van de voorbije weken wordt gebruikt om meer dambouw te rechtvaardigen is ronduit beangstigend. Het is illustratief voor het feit dat de mentaliteit ten aanzien van milieubeheer compleet verkeerd zit.’

Socio-economische droogte

Vooral in de noordelijke provincies, die als eerste getroffen waren, werden burgers niet op tijd geëvacueerd, er waren geen zandzakken of pompen voorzien en officiële hulporganisaties waren niet op tijd ter plaatse. Dezelfde kritiek was te horen bij voorgaande natuurrampen: bijvoorbeeld de aardbeving in Kermanshah en vorige overstromingen. Waarom lijkt de Iraanse overheid er maar niet in te slagen om efficiënt te reageren op natuurrampen?

‘Er heerst een crisis in het Iraanse crisismanagement.’

**Madani: ‘**Ook dat is een probleem eigen aan landen in volle ontwikkeling: Er wordt reactief gehandeld in plaats van proactief. Iraanse overheidsinstanties bereidden zich niet voor op een eventuele crisis. Pas als die toeslaat denken ze na over hoe ze hem kunnen oplossen. Officiële hulporganisaties hebben onvoldoende knowhow en er is geen actieplan voorhanden. Er heerst een crisis in het Iraanse crisismanagement.

Met een betere planning had de schade van deze overstromingen beperkt kunnen worden: Als er meer aandacht werd besteedt aan de weersvoorspellingen konden mensen op tijd verwittigd worden. Als natuurgrond niet constant herbestemd werd voor industrie, als damreservoirs op tijd geledigd werden…

Dat gezegd zijnde: Het is een globale regel dat er bij natuurrampen beter kan worden gereageerd. Dat is geen exclusief Iraans probleem.’

De regen viel ook na vier jaar structureel watertekort. U beweert dat Iran last heeft van een ‘socio-economische droogte’. Wat bedoelt u daarmee?

‘Iran is in zekere zin waterbankroet.’

Madani: ‘Daarmee bedoel ik dat het gebrek aan regen van de voorbije jaren niet abnormaal is. De klimatologische veranderlijkheid van het land is volledig natuurlijk: Iran heeft natte en droge periodes, zoals elke regio. Het watertekort is echter te wijten aan het feit dat de waterconsumptie het aanbod vele malen overstijgt. Iran is in zekere zin ‘waterbankroet’.

Door wijziging van waterlopen en afdamming kwamen rivieren plots droog te staan. In het geval van watertekort werd niet-hernieuwbaar grondwater aangeboord. Die voorraad geraakt nu stilaan op, wat een ramp zou betekenen. Toch blijft de vraag naar water groter dan de beschikbaarheid van hernieuwbaar grondwater. De situatie wordt dus steeds nijpender.

Een droogte wordt gewoonlijk veroorzaakt door een gebrek aan neerslag of aan bodemvochtigheid. Socio-economische droogte wordt veroorzaakt door menselijke activiteit, niet door natuurfenomenen.’

Repressie tegen milieuactivisten

Toen Kaveh Madani in 2017 terugkeerde naar Iran wou hij zich als milieu-en waterexpert ten dienste stellen van zijn vaderland. Hij werd echter een speelbal in de interne machtsstrijd van het regime. De Iraanse politiek wordt immers verscheurd in een strijd tussen conservatieven en hervormingsgezinden. De gematigde Iraanse president Rouhani is een van die hervormers. Met het nucleair akkoord probeerde hij de deur open te zetten voor openheid en internationale investeringen. Dit tot groot ongenoegen van de opperste leider ayatollah Khamenei, die meermaals duidelijk gemaakt heeft dat hij de banden met het Westen in geen geval wou aanhalen. Hij waarschuwde de Iraniërs zelfs dat de Westerse mogendheden het akkoord zou gebruiken om ‘de Iraanse samenleving te vergiftigen’.

De Revolutionaire Garde (IRGC) die Madani belaagde, dient de niet verkozen fractie van het Iraanse establishment, met name ayatollah Khamenei en de conservatieve hardliners. Het elitekorps is behalve de voornaamste militaire macht ook een zeer belangrijke economische speler. Toen Iran doorheen de jaren ‘80 en ‘90 volledig geïsoleerd kwam te liggen door zware internationale sancties, nam het elitekorps belangrijke posities in de Iraanse economie en infrastructuur in. De afdamming en ontbossing van de voorbije decennia kwamen vaak fabrieken gelinkt aan de IRGC ten goede.

Door het beleid van president Rouhani om de private sector uit te bouwen met buitenlandse aannemers, dreigen zij hun aanzien en macht te verliezen. Rouhani’s pogingen om de braindrain tegen te gaan zorgt ervoor dat “Iraanse Westerlingen” terugkeren die kritisch zijn over het milieubeleid en over het waardesysteem van het regime. Net daarom zagen de hardliners voortdurend de poten van onder Rouhani’s stoel.

De milieuactivist werd opgehangen teruggevonden in zijn cel: zelfmoord luidt de officiële verklaring

Sinds begin 2018 worden milieuactivisten opvallend geviseerd. De IRGC arresteerde in het begin van dat jaar negen wetenschappers van het Persian Wildlife Heritage Foundation. Die organisatie probeert de zeldzame Aziatische cheeta van uitsterving te redden. De biologen werden ervan beschuldigd dat ze met hun cameravallen het Iraanse raketprogramma bespioneerden. De oprichter van de ngo, Kavous Seyed-Emami, werd opgehangen in zijn cel teruggevonden. De Iraanse autoriteiten bestempelen het als zelfmoord.

Ook Madani werd rond die periode voor een tweede keer gearresteerd gedurende 72 uur. Hardliners lieten beelden van hem circuleren in de conservatieve pers waarop hij in het buitenland aan het dansen was terwijl er wijnglazen op tafel stonden. Hij werd ook onterecht beschuldigd van een dubbele nationaliteit te hebben, wat in Iran op veel wantrouwen stoot. Dat alles deed de jonge wetenschapper besluiten dat het risico te groot was. Na een diplomatische missie in Bangkok beslooot hij niet meer terug te keren. Zo ontvluchtte hij zijn vaderland voor een tweede keer, nog geen zeven maanden nadat hij op vraag van de president was teruggekeerd.

De jonge wetenschapper werd een speelbal in de machtsstrijd tussen conservatieven en progressieven. Bovendien wordt hij aangesteld op een moment waarop er zware repressie gevoerd wordt tegen milieuactivisten.

KavehMadani.com

Schaduwregering

Wat was de onderliggende reden dat de hardliners het u zo moeilijk maakten?

Madani: ‘De IRGC is de schaduwregering van Iran, en ze zijn zeer machtig. In veel gevallen gunnen ze Rouhani’s regering geen succes. Zelfs tijdens de reddingsoperaties na de recente overstromingen werkten ze elkaar tegen. Die concurrentiestrijd is zeer nefast voor het land. Er zijn verschillende gevallen zoals het mijne. Iraanse wetenschappers met een dubbele nationaliteit die opgepakt werden op verdenking van spionage bijvoorbeeld. (Zoals de Zweeds-Iraanse VUB-professor Ahmad Djalali, red.) Ik denk dat ze kennis en informatie als een bedreiging zien.’

‘Natuur heeft de kracht om mensen te verenigen, dat is volgens mij heel beangstigend voor de hardliners.’

Waarom werd de milieusector plots een doelwit van repressie? Vroeger was dat zowat het enige domein waarin je aan activisme kon doen in Iran.

Madani: ‘Natuurbehoud heeft geen politieke kleur of religieuze ideologie. Als je geeft om het milieu kan je niet tevreden zijn met het beleid van Iran. Het milieu wordt steeds meer gepolitiseerd door de oppositie. Dat maakt het Iraanse establishment paranoïde. Ikzelf en de andere activisten zijn het slachtoffer van die paranoïa. Natuur heeft de kracht om mensen te verenigen, dat is volgens mij heel beangstigend voor de hardliners.’

Wat zullen volgens u de politieke gevolgen zijn van de natuurramp van de afgelopen weken?

**Madani: ‘**Het zet de overheid nog meer onder druk. Het zal een grote hap uit de jaarlijkse begroting nemen, terwijl de economie al op zijn gat ligt door de Amerikaanse sancties. De mensen die door de overstromingen geraakt zijn dreigen nog lang ontevreden te zijn. De slachtoffers van de aardbeving in Kermanshah in 2017 zijn er nog altijd niet bovenop. De overheid heeft de capaciteit niet om in alle noden te voorzien.’

Kunnen Irans milieuproblemen opgelost worden onder het huidige regime?

Madani: ‘Dat denk ik wel. Wat moet veranderen is het economisch model. Andere landen in de regio hebben gelijkaardige problemen, terwijl die niet te kampen hebben met sancties. Daarom denk ik niet dat het aan een specifiek regime ligt.

Het is een kwestie van de natuur naar waarde te schatten en de complexiteit van de milieuproblematiek te vatten. De vereiste kennis en expertise is echter niet aanwezig.’