‘We gaan dit klimaatprobleem niet oplossen zonder een politiek conflict te creëren’

Link

Bezoek hier de website van Climate Express!

Eggermont is niet aan haar proefstuk toe. Zij was ook de trekster van de trein naar Warschau in 2013, een experiment dat haar heel wat slapeloze nachten bezorgde. Maar toch doet ze het opnieuw, omdat ze gelooft in de veranderende kracht van dit soort initiatieven. Hoe dat engagement gegroeid is en wat het in haar leven betekent, vertelt ze uitvoerig in haar boek Climate Express, Sporen van verandering, dat binnenkort bij Epo verschijnt.

U bent voorzitter van Climate Express. Na de mobilisatie voor de klimaattop van Kopenhagen in 2009 en die van Warschau in 2013, is dit de derde grote mobilisatie. Is er in die jaren iets veranderd?

Eggermont: De klimaatbeweging is gegroeid op die verschillende internationale toppen. Het probleem is dat er in het verleden te veel verwacht werd van internationale onderhandelingen, zoals bij de top in Kopenhagen. Het is daarom belangrijk dat we voor Parijs de mensen niet mobiliseren met de verwachting dat daar een ambitieus akkoord uit de lucht zal vallen. Het akkoord is op zich wel de doelstelling van de conferentie. In Parijs zou er, als het lukt, het eerste mondiale klimaatakkoord ooit gesloten worden. Maar over de inhoud van het akkoord wordt weinig verteld. We horen bijvoorbeeld nu al dat de ingediende klimaatplannen ons waarschijnlijk op weg zullen zetten naar een opwarming van 2.7C°, terwijl overal het getal van de veilige grens van 2C° wordt uitgehangen. Er is ook heel wat onduidelijkheid over klimaatfinanciering, maar toch zal dat akkoord gepresenteerd worden als een succes.

‘Het akkoord is op zich wel de doelstelling van de conferentie, maar over de inhoud van het akkoord wordt eigenlijk heel weinig verteld.’

Jullie willen sterk mobiliseren, maar tegelijk ook het signaal geven dat het grote succes niet behaald zal worden. Hoe breng je die dubbele boodschap over?

Eggermont: Climate Express ziet de mobilisatie naar Parijs vooral als een manier om de klimaatbeweging te versterken. We denken niet dat we met 10.000 mensen een impact zullen hebben op de onderhandelingen, maar het feit dat we met zo veel zullen zijn, zal wel een versterkend effect hebben op het beleid, en vooral op het Belgische beleid. Op het einde van de top in Parijs zullen de wereldleiders tot een akkoord gekomen zijn, maar erna moet alles wat op papier is overeengekomen ook nog omgezet worden in actie en beleid, en dan is het belangrijk dat wij er staan om druk uit te oefenen.

Nog nooit heeft de wereld voor een dergelijk probleem gestaan dat op zo korte tijd moest worden opgelost. Samenwerking is daarbij uiterst belangrijk, want als we het individueel aanpakken zullen we er niet geraken. We kunnen het enkel nog oplossen door op grote schaal beslissingen te nemen en door grootschalige investeringen te doen in elektriciteitsnetwerken, openbaar vervoer en publieke diensten. De overheid moet hierin het voortouw nemen, waarmee we niet zeggen dat het geen zin heeft om op individueel niveau iets te doen, want dat is zeker ook belangrijk.

Ook BV’s als Johan Museeuw konden over de streep getrokken worden om zich te engageren.

© Climate Express​

Een aantal bedrijven in Europa pakt uit met vergroening van hun business. Denkt u dat ze echt aan een omschakeling werken, of doen ze dit enkel om hun imago op te poetsen?

Eggermont: Er veel wordt nagedacht en gecommuniceerd over bijvoorbeeld groene energie. Ook veel bedrijven houden zich bezig met het klimaatprobleem, maar dan is het maar de vraag of ze dat doen omdat ze bezorgd zijn over het klimaat of omdat ze merken dat meer en meer mensen begaan zijn met milieu en duurzaamheid, zodat dit voor hen een nieuwe markt kan worden.

Iedereen is eigenlijk enkel bezig met en voor zichzelf maar niemand denkt na over waar de grenzen liggen van onze planeet. Een onderneming wil enkel winst creëren en haar aandeelhouders tevreden stellen. Het probleem ligt echter niet bij de CEO’s van bedrijven, maar bij het hele systeem dat toelaat om beslissingen over te laten aan bedrijven en vooral hun aandeelhouders, in plaats van aan de parlementen. Er is geen democratie in onze economie.

Eén procent van de wereldbevolking bezit meer dan vijftig procent van de rijkdom en zoals iedereen weet gaan economische en politieke macht hand in hand. Er is dus een veel te sterke machtsconcentratie, waardoor we niet eens meer kunnen spreken over democratie.

‘Er is een veel te sterke machtsconcentratie, waardoor we niet eens meer kunnen spreken over democratie.’

Hoe kunnen we raken aan die concentratie van macht en rijkdom? Wat zijn de hefbomen?

Eggermont: Dat kan door op straat te komen, door de hefboomkracht van de vakbonden, door de media. We moeten ten eerste een heel duidelijke schets maken van het probleem van klimaatverandering, wie er baat heeft bij echte oplossingen en wie die oplossingen tegenhoudt. We gaan dit klimaatprobleem niet oplossen zonder een politiek conflict te creëren in de maatschappij, waarbij de bedrijven en de machtigen niet onaangetast blijven.

Daarvoor is er een massamobilisatie nodig en dat proberen we te doen met Climate Express. Daarbij zijn vakbonden natuurlijk ook heel belangrijk, want zij blijven de motor van verandering in de maatschappij, net omdat ze de arbeiders vertegenwoordigen die de rijkdom produceren.

Betogen is ook belangrijk, want zo krijg je meer publieke steun en kan je ook gerichtere en radicalere acties opzetten, zoals boycots, blokkades en burgerlijke ongehoorzaamheid. En dan is er natuurlijk nog de rol van de media die een beeld van de actie of de organisatie naar voor schuiven. Daarom heb je een goed en duidelijk discours nodig met een positieve visie over waar je naartoe wilt, en een duidelijke beeldvorming van wie vriend en vijand is, waardoor als het ware de rollen van helden en radicalen worden omgekeerd.

Noami Klein problematiseert ook het kapitalisme en roept op om samen een grote beweging te vormen om te streven naar een ander waardepatroon en betere levenskwaliteit. Herkent u zichzelf in de manier waarop zij het veranderingsproces ziet?

‘We willen niet enkel zelf beslissen, maar ook rekening houden met wat er leeft bij alle mensen die met ons zijn mee geweest.’

Eggermont: Als beweging is het belangrijk dat je weet waar je naartoe wil. Dat je een duidelijk doel voor ogen hebt en een politieke strategie uitwerkt. Met Climate Express willen we een breder verhaal vertellen over klimaat en sociale rechtvaardigheid. Dat zorgt voor grote verbondenheid, want tal van andere organisaties stappen mee met ons op de bus of op de trein, of gaan al fietsend richting Parijs. Maar het is belangrijk dat je daarbij de inhoud niet verliest.

Wij willen zowel eenheid als diversiteit brengen, maar die eenheid mag er niet voor zorgen dat je compromis een lege doos wordt. We moeten samen met alle andere organisaties een gemeenschappelijk doel en een gemeenschappelijke strategie hebben om ergens te kunnen geraken.

Zal Climate Express een impact hebben op het proces in Parijs en op de publieke opinie?

Eggermont: In de realiteit zie je dat de klimaatbeweging al overwinningen begint te boeken. Dat komt deels ook door de verandering in de publieke opinie. Ik denk vooral dat het klimaatprobleem op een verkeerde manier is weergegeven. Het wordt vaak voorgesteld als een doemverhaal, dat wel te verhelpen valt met eenvoudige oplossingen zoals spaarlampen. De oplossingen liggen ook steeds bij de consumenten, terwijl de multinationals volop mogen blijven vervuilen. Het contrast tussen dat doemverhaal en de oplossingen en tussen consumenten en producenten is echter veel te groot en dat beginnen mensen te beseffen, want de gemiddelde burger is wel degelijk begaan met het klimaat.

De aanwezigheid van Climate Express op Manifiesta is niet onopvallend voorbijgegaan, september 2015.

© Climate Express​

Wat zijn jullie eisen voor Parijs?

Eggermont: Met Climate Express hebben wij zes eisen die we aan de politici willen voorleggen. Die gaan over een daadkrachtig en solidair klimaatbeleid, niet enkel over een klimaatakkoord. Ten eerste eisen we dat er in Parijs gestreden wordt naar een goed, ambitieus en rechtvaardig akkoord. De andere vijf eisen gaan allemaal over het beleid in België. We willen de broeikasgassen in ons land naar beneden halen zonder schone lucht van andere landen af te kopen; we eisen een overgang naar 100 procent hernieuwbare energie; we willen een sociaal rechtvaardige transitie met een sociaal vangnet; we vragen solidariteit met het Zuiden en tenslotte ook ‘power to the people’: het vervullen van de basisbehoeften en terug meer macht in handen van de gemeenschap.

Na de top in Parijs beginnen we niet meteen aan een nieuwe actie, maar vragen we de leden van onze organisatie wat voor hen van belang is en wat zij willen dat beleidsmakers ondernemen op lokaal, nationaal en internationaal niveau. Op basis van die input gaan wij onze volgende campagnes bepalen.

Er is heel wat kritiek op het VN-onderhandelingsproces zelf. Geloven jullie daar nog in, of zien jullie dat als verloren geld en moeite?

‘Als ik mijn patiënten op de spoedafdeling zou behandelen met de houding zoals we de aarde behandelen, zou ik al lang zijn buitengevlogen.’

Eggermont: De beweging Klimaat en Rechtvaardigheid heeft altijd al een haat-liefde relatie gehad met de internationale onderhandelingen. Maar om tot een klimaatakkoord te komen, hebben we internationale samenwerking nodig. Die onderhandelingen zijn echter vaak nogal ondemocratisch, waarbij allerlei lobbygroepen het laken naar zich willen toetrekken.

Tegenover 1992, het jaar dat de klimaatonderhandelingen begonnen, is de uitstoot met 40 procent gestegen. Het is duidelijk dat wat op die conferenties bediscussieerd wordt, gewoon niet werkt.

Ik sta achter een internationale samenwerking, maar denk niet dat er op de manier waarop er momenteel onderhandeld wordt, een ambitieus akkoord uit de bus zal komen. De ambitie om de klimaatverandering tegen te houden had er al lang moeten zijn. Als ik mijn patiënten op de spoedafdeling zou behandelen met de afwachtende en onverschillige houding zoals we de aarde behandelen, zou ik al lang zijn buitengevlogen.

U schreef een boek over uw klimaatactivisme. Omdat dit toch ook een belangrijke manier is om uw boodschap te brengen?

Eggermont: Ik ben blij dat ik het heb geschreven omdat het belangrijk is om een dergelijke stem te laten horen. Naomi Klein heeft bijvoorbeeld ook het debat over klimaatverandering naar buiten gebracht, ook al ging dat over allerlei zaken die al beschreven stonden in wetenschappelijke studies. Het hele klimaatproces, de top, de onderhandelingen en de berichtgeving zijn heel complex en dat moet ook begrijpelijk en toegankelijk worden gemaakt voor het publiek. Zeer weinig boeken leggen dat uit op een eenvoudige manier. Ik wou daar ook mijn steentje toe bijdragen.