Net zoals veel leeftijdsgenoten hebben veel moslims van hun ouders nooit geleerd om over seksualiteit te praten. Samira Azeroual en Zohra Jebbara willen daar alvast verandering in brengen voor de volgende generatie. Ze zijn allebei moslimleerkracht, studente Gezinswetenschappen én moeder. In een afgeladen volle zaal gaan ze het gesprek aan met moslimouders - lees: vooral moeders - over hun benadering van seksuele opvoeding. Een gesprek met twee gedreven dames.
Wat was de aanleiding om onderzoek te doen naar seksuele opvoeding bij moslimgezinnen?
Azeroual: Zowel in mijn professionele leven als in mijn gezinsleven hebben kinderen de klassieke gevreesde vraag ‘waar komen baby’s vandaan?’ wel eens gesteld. Mijn antwoord hangt dan af van de leeftijd van het kind.
Toen ik in mijn tweede jaar onderzoek moest doen naar een aspect van levensbeschouwelijke opvoedingsidealen, leek het mij een interessante uitdaging de seksuele opvoeding bij moslimgezinnen te belichten.
Jebbara: Het was de bedoeling seksuele opvoeding te belichten via dieptegesprekken met ouders en professionelen, zoals gynaecologen, over de mogelijke gevolgen van een opvoeding waarin seksualiteit taboe is.
Hoe komt het dat seks bij zo veel moslimgezinnen taboe is?
Azeroual: De meest voor de hand liggende verklaring is omdat voorhuwelijkse seks haram (ongeoorloofd) is. Dus zwijgen ouders er zo lang mogelijk over om jongeren niet op ideeën te brengen. Want volgens die logica is praten over seksualiteit aanzetten tot ontucht.
Jebbara: Het is sowieso niet evident om met je kinderen over seks te praten, ook bij niet-moslims. Immers, door te praten over seksualiteit verwijs je als ouder impliciet ook naar je eigen seksleven. Bij heel wat moslimouders leeft bovendien de illusie dat hun kinderen er niet mee bezig zijn.
Het grootste struikelblok is echter het feit dat ze zelf van hùn ouders nooit die informatie hebben gekregen, waardoor ze blokkeren, en dan stopt het gesprek.
Azeroual: Het gevolg is dat kinderen er niet meer op terug durven komen. Ze voelen heel erg aan wanneer iets off limits is en vermijden dan zogenaamde gênante gesprekken. Daarbij komt dat de ouder op dat moment te kennen geeft dat seksualiteit ongepast of ongehoord is, wat de communicatie niet helpt.
Hoe gemakkelijk was het om ouders te vinden die hierover wilden praten?
Azeroual: Het was wel even zoeken naar respondenten, maar zodra de ouders zich engageerden, speelden ze zeker open kaart. Opvallend daarbij was dat ze bijna unaniem vonden dat hun ouders hen onvoldoende seksuele opvoeding bijgebracht hadden en vooral dat ze het zelf anders wilden aanpakken.
Jebbara: Veel moslimouders vragen zich af in welke mate ze hun antwoorden moeten uitweiden, hoeveel een kind moet weten. Anderzijds weten ouders vaak niet goed hoe ze een gesprek over seksualiteit moeten aanknopen. Ze hebben het gevoel over onvoldoende informatie te beschikken en ondervinden moeilijkheden om vrijuit over seksualiteit te praten.
Zijn ze niet geïnformeerd of kunnen ze het niet kaderen binnen de islam?
Azeroual: Het is vaak eerder een combinatie van een gebrek aan de juiste vaardigheden en een gebrek aan informatie. Zelf hebben ze nooit geleerd over seks te praten waardoor ze niet weten hoe of wat te zeggen. Vaak moeten ze op zoek gaan naar informatiebrochures en –boekjes waar ze zich in kunnen vinden.
Bovendien moeten ze eerst de seksuele uitleg geven, willen ze de islamitische voorschriften daaromtrent meegeven. Zo kunnen ouders de ghusl (rituele wassing voor of na bepaalde handelingen) niet uitleggen als ze niet vertellen wat een zaadlozing is.
Wat is volgens jullie de meerwaarde van seksuele voorlichting binnen een islamitische opvoeding?
Azeroual: Elke ouder heeft een bepaald opvoedingsideaal. Zo willen moslimouders dat hun kinderen naar een islamitisch ideaal groeien en daar streven ze naar.
Jebbara: Die opvoeding is meer dan een manier om jongeren ervan te weerhouden aan voorhuwelijkse seks te beginnen, het vormt ook de basis voor een ontplooid seksleven binnen het huwelijk. Vooral voor vrouwen is een gedegen seksuele voorlichting van cruciaal belang.
Azeroual: We streven dan ook naar een gelijke opvoeding voor jongens en meisjes over de hele lijn. Dit moet ervoor zorgen dat pubers van beide geslachten weten hoe hun lichaam werkt. Daarnaast is het een manier om jonge vrouwen te wapenen tegen echtgenoten die onveilige seks buiten het huwelijk hebben.
Een gynaecologe vertelde dat meer dan eens moslimvrouwen symptomen hebben van soa’s die ze hoogstwaarschijnlijk van hun partner hebben overgekregen. Die vrouwen zijn er vaak van overtuigd dat het probleem bij henzelf ligt. Ze hebben immers nog nooit van zulke ziekten gehoord.
Wat is jullie mening over jongeren die zelf op zoek gaan naar antwoorden?
Azeroual: De gevolgen kunnen verstrekkend zijn. Ten eerste is het de taak van de ouders hun kinderen waarden en normen bij te brengen en dat geldt evengoed voor seksualiteit. Verzaken ze dat te doen, dan treedt er bij de meeste jongeren een normvervaging op.
Jebbara: In dat geval komen ze wellicht op websites die een vervormd beeld geven van seksualiteit. Veel jongeren denken al doende over seks te leren en gaan experimenteren, waardoor er een ernstige kans is op tienerzwangerschappen en seksueel overdraagbare aandoeningen.
En dan loopt het meestal fout want sommigen lopen een trauma op en beleven voor de rest van hun seksleven geen plezier. Zoals een deelneemster van de workshop ook aangaf, seksualiteit is het mooiste wat er is tussen twee geliefden, maak dat niet stuk door er te vroeg of met de foute partner aan te beginnen.
Azeroual: Het hoeven overigens niet per se de ouders te zijn die deze opvoeding op zich nemen, het kan ook van een ander gezinslid komen. Zolang het kind in een veilige omgeving vragen kan stellen, is het van ondergeschikt belang wie de antwoorden verstrekt.
Welke tools reikt de islam aan om de seksuele opvoeding te vergemakkelijken?
Azeroual: De stelling die moslimgeleerden gebruiken om seks aan te kaarten is lâ haya fî dîn en betekent: ‘er is geen schaamte in de godsdienst’. Te pas en te onpas gebruiken moslims deze uitdrukking, behalve blijkbaar voor de opvoeding (lacht).
Jebbara: Nochtans geeft die stelling een grote groene kaart voor de ouders. Ze maakt duidelijk dat over seksualiteit praten wel degelijk geoorloofd is. Iets wat God geeft, kan toch niet verboden zijn, binnen de juiste grenzen natuurlijk.
Azeroual: Het wil bijna letterlijk zeggen: praat over alles, met respect voor het seksuele. Ik ga ook niet met mijn kinderen schunnige moppen tappen. Seksualiteit vind ik zoiets moois dat ik het ook op die manier aan mijn kinderen wil aanbieden.
Hoe gebeurt de seksuele voorlichting vandaag op school?
Azeroual: Tot vorig jaar kregen leerlingen van het zesde studiejaar een avond seksuele opvoeding die de ouders konden bijwonen. Zij zaten dan achteraan in de zaal waardoor het taboe tussen ouders en kinderen doorbroken is. Ouders horen dan zelf hoeveel hun kinderen weten en kunnen daarop inspelen.
Jebbara: Op onze school hanteren ze de klassieke aanpak. De juf onderwijst de seksuele voorlichting en stelt een vragendoos ter beschikking waarin elke leerling anoniem vragen kan deponeren tijdens de les. De nadruk ligt wel op het biologische aspect, intimiteit en relatievorming komen vooralsnog niet aan bod. Ook worden ouders er niet bij betrokken, iets waar de leerlingen niet rouwig om zijn.