Leymah Gbowee: ‘Tradities en sociaal isolement spelen de meisjes parten’

Nobelprijslaureate Leymah Gbowee kijkt uit naar een toekomst waarin campagnes voor gendergelijkheid overbodig zijn. Zij en de vrouwelijke president van haar thuisland Liberia, Ellen Johnson Sirleaf, zijn symbolen van hoop voor meisjes in ontwikkelingslanden.

Gbowee meent dat onderwijs zowat de beste manier is om het leven van meisjes in ontwikkelingslanden te verbeteren. ‘Vanmorgen nog kreeg ik een bericht van een meisje uit Liberia waarin ze mij bedankte om haar leven te veranderen’, vertelt Gbowee wanneer ze het over haar strijd voor gendergelijkheid in het onderwijs heeft. ‘We moeten iedereen, ook vrouwen, de kans geven om hun talenten te benutten. Dan kunnen ze een bijdrage leveren aan hun samenleving.’

Bijdrage voor vrede

Ze fulmineert ook tegen het uitsluiten van vrouwen tijdens vredesonderhandelingen. ‘In plaats van de vrouwen hun bijdrage te laten leveren aan de onderhandelingen, gaan de leiders te raad bij mannelijke experts. Die zoeken op hun beurt vaak informatie bij de vrouwen’, legt ze uit. Volgens Gbowee voelen vrouwen beter aan wanneer er iets op til is.

‘In Somalië heb ik met vrouwen gesproken die aan het gedrag van de dieren zagen of er in de buurt gevechten waren, ze ruiken namelijk heel snel het buskruit.’ Ook in  Liberia waren het de vrouwen die het eerst merkten dat er iets gaande was. ‘De vrouwen die een kraampje hadden op de markt merkten dat veel mannen naar de markt kwamen om grote inkopen te doen, terwijl het in Afrika vooral de vrouwen zijn die de boodschappen doen. De vrouwen wisten toen al dat die mannen iets van plan waren.’

Gevaar van zwangerschap

De Liberiaanse meisjes moeten verschillende, vooral sociale, hindernissen overwinnen om een schoolloopbaan te kunnen uitbouwen. ‘De tradities en het sociale isolement spelen veel meisjes parten’, aldus Gbowee, die het over zwangerschap heeft als één van de grootste gevaren voor hun ontwikkelingskansen. ‘Ouders peperen hun zoon in dat hij zijn vrouw zwanger moet maken voor ze een diploma heeft. ‘Anders zal het meisje je verlaten als ze haar studies heeft afgemaakt’, krijgen de jongens te horen.’

‘Zwangerschap is een van de grootste gevaren voor de ontwikkelingskansen van Liberiaanse meisjes’

De meisjes lopen op hun beurt met open ogen in die valstrik. ‘De meisjes die naar het secundair onderwijs gaan in een vreemde stad zoeken een vriendje om een einde te maken aan hun sociaal isolement’, klinkt het. Hoewel ze soms aan gezinsplanning willen doen om hun kansen niet te verspelen, laat hun partner dat niet toe. ‘Op die manier eindigen veel zoektochten naar onderwijs in een zwangerschap waarna ze volledig in dienst van het gezin moeten leven.’

Gbowee heeft het ook over de traditie om meisjes gedurende drie jaar in een aparte school op te leiden. ‘Door dat isolement vervreemden ze nog meer van de samenleving.  Eens ze die opleiding hebben afgerond moeten ze trouwen’, aldus Gbowee.

Seksueel misbruik

Seksueel misbruik is volgens de Nobelprijswinnares schering en inslag in de Liberiaanse scholen. ‘De leraren worden zelden bestraft omdat een vakbond of de lokale autoriteiten hen in bescherming nemen.’ Het spreekt voor zich dat veel meisjes en hun ouders daardoor worden afgeschrikt.

‘Het is niet moeilijk om als gewone burger een steentje bij te dragen’, meent Gbowee. In Liberia kan je al voor 350 dollar per jaar aan sommige universiteiten studeren en middelbare scholen vragen soms minder dan 100 dollar per jaar. ‘Als mensen zich willen engageren in onze strijd, is veel mogelijk.’

Ze heeft het over haar ontmoeting met een Zweedse minister tijdens een lobbycampagne. Haar antwoord op de mededeling dat ze niet op een groot bedrag moest rekenen was duidelijk. ‘Het belangrijkste voordeel dat je hebt als je uit de basiswerking komt is dat klein heel groot kan lijken. Ik zie geen kleine bedragen.’