‘Net toen het Pakistaanse leger ingezet werd tegen terroristen, ging de hakbijl in de Amerikaanse steun. Wat betekent dat?’

De Pakistaanse minister van Defensie Khurram Dastgir Khan was deze week in Brussel, als hoofd van een delegatie die de banden met het Europees Parlement dichter wil aanhalen. Tot deze zomer was hij minister van Handel, en hij blijft daarom ook bijzonder geïnteresseerd in de commerciële afspraken tussen zijn land en de EU. Maar uiteraard werd zijn bezoek sterk getekend door de erg negatieve uitspraken van de Donald Trump en andere Amerikaanse regeringsleden over Pakistan.

CC WTO (CC BY 2.0)​

Pakistan haalt de banden aan met China en zelfs met Rusland, terwijl India vanuit de VS gezien wordt als een nuttig instrument tegen China. Terroristische groepen en nucleaire wapens zijn in die hertekening even aanwezig als economische belangen en harde woorden.

In het interview stelt Khurram Dastgir Khan de Amerikaanse intenties in de regio hardop in vraag. In elk geval leiden ze tot nieuwe machtsverhoudingen in de regio, zegt hij: Pakistan haalt de banden aan met China en zelfs met Rusland, terwijl India vanuit de VS gezien wordt als een nuttig instrument tegen China. Terroristische groepen en nucleaire wapens zijn in die hertekening even aanwezig als economische belangen en harde woorden.

Khurram Dastgir Khan schetst een beeld van Pakistan dat radicaal verschilt van het ‘liegende en bedriegende land’ dat terroristen de hand boven het hoofd houdt terwijl het miljarden hulp vanuit het Westen ontvangt -het beeld dat de voorbije maanden vanuit Washington verspreid wordt. ‘Pakistan is vandaag een ander land dan vier jaar geleden’, zegt Khan.

‘Toen deze regering aan de macht kwam, ging Pakistan ten onder aan aanslagen, desastreuze energietekorten en daardoor een stilvallende economie, en een eeuwig wankele democratie.’ Die tijd is volgens hem voorbij –al botst zijn verhaal over een bijna welvarend en behoorlijk stabiel land met de voortdurende berichten over voortdurende straatprotesten en de toenemende politieke invloed van radicale religieuzen.

Khurram Dastgir Khan: In 2014 lanceerde het Pakistaanse leger een massieve operatie als antwoord op een terroristische aanval op de luchthaven van Karachi, en die operatie werd grootser en ruimer na de moorddadige aanslag op de school in Peshawar. Die aanslag ontmaskerde de militanten ook als moorddadige terroristen in plaats van de religieuze, anti-Amerikaanse strijders zoals ze zichzelf altijd voorstelden. Zarb-e-Hazb bracht het leger tot in Noord-Waziristan -waar het Westen al jaren op aandrong- en tegelijk werd het crimineel geïnspireerde terrorisme in Karachi en het etnisch-nationalistische terrorisme in Balochistan aangepakt. Het resultaat is dat er intussen zeventig procent minder aanslagen gebeuren en slachtoffers vallen. De vervolgoperatie Radd-ul-Fasaad is minder “militair” en eerder gericht op het uitschakelen van de terroristen die tijdens de eerdere operatie opgingen in de burgerbevolking.

Tegelijk werd de energiecrisis aangepakt, de economie opnieuw op sporen gezet en de democratie versterkt, al blijft dat in Pakistan een kwetsbaar scheutje eerder dan een sterke boom. Daarbij was de Europese GSP+ een enorme hulp om investeerders opnieuw het vertrouwen te geven om naar Pakistan te komen. Er is nu bijna overal betrouwbare electriciteitsvoorziening en de economie groeide vorig jaar met 5,3 procent. De regering heeft ook ingezet op de heropbouw na jaren van terrorisme en verwaarlozing. Volgens onze berekeningen kostte het terrorisme Pakistan de voorbije 16 jaar niet minder dan 122 miljard dollar. Om onze infrastructuur opnieuw op te bouwen hebben we in belangrijke mate steun gekregen van China. De China Pakistan Economic Corridor -een enorm project dat zowel infrastructuur als energievoorziening omvat- is goed voor 56 miljard dollar investeringen.

Dat de democratie kwetsbaar blijft, blijkt uit de opkomst van bewegingen met een uitdrukkelijk conservatieve religieuze agenda. Eind november gaf de regering nog toe aan alle eisen van demonstranten die een cruciaal kruispunt bij Islamabad bezetten, inclusief het ontslag van de minister van Justitie.

Khurram Dastgir Khan: Ik noem dat eerder een strategische terugtocht dan een nederlaag voor de regering.

Intussen werden nieuwe acties aangekondigd om de onmiddellijke invoering sjaria af te dwingen. Dat ziet er niet echt uit als een strategische overwinning.

‘Tijdens verkiezingen heeft Pakistani’s nooit voor de extremisten gekozen. Ze beseffen heel goed wie hun echte vijanden zijn’

Khurram Dastgir Khan: 2018 is een verkiezingsjaar, en dat is altijd rommelig en luidruchtig. Maar tijdens verkiezingen heeft het Pakistaanse volk nooit voor de extremisten gekozen. Pakistani’s beseffen heel goed wie hun echte vijanden zijn. De luidste roepers krijgen meer media-aandacht, maar zij hebben geen echte kracht aan de basis.

Maar ze worden wel gelegitimeerd door het leger dat met de luidste roepers gaat onderhandelen, en de betogers zelfs geld geeft om thuis te geraken na afloop van hun staatsondermijnende acties.

Khurram Dastgir Khan: Daarom: democratie is nog steeds kwetsbaar in Pakistan. Maar elke verkiezing die volgens het boekje verloopt versterkt die democratie. We gaan vooruit, maar we hebben nog een weg te gaan. Daarom is de hulp van Europa voor de democratie zo belangrijk.

In 2012 vonden er 1577 aanslagen of gewelddadige incidenten plaats, in 2017 nog maar 370. Dat is een succes, al heeft de operatie een deel extremisten welicht gewoon de grens met Afghaistan over gejaagd. Maar als u zegt dat het leger nu bezig is de terroristen uit de burgerbevolking uit te wieden, dan is de vraag: wanneer gaat Pakistan eindelijk optreden tegen Hafiz Saeed, de man die door de VS en India verantwoordelijk gehouden wordt voor de aanslagen op Mumbai in 2008 en die toch kan blijven preken en mobiliseren in Pakistan?

Khurram Dastgir Khan: Pakistan heeft wel degelijk opgetreden tegen Hafez Saeed. Hij heeft vastgezeten en is onder huisarrest geplaatst, maar wij moeten ons aan de grondwet houden en kunnen dus niet tegen het gerecht ingaan. We proberen de wet te gebruiken om de organisaties die terrorisme preken en organiseren te verbieden.

Lashkar-e-Taiba, de originele organisatie die geleid werd door Saeed, is al lang verboden. Hoe moeilijk kan het zijn om de man die een organisatie leidde die wegens terrorisme verboden wordt ook zelf te veroordelen?

Khurram Dastgir Khan: Wij hadden misschien meer inspanningen kunnen doen om bewijzen tegen hem te verzamelen. En laat ons hopen dat we vooralsnog die bewijzen kunnen vinden die in het gerecht overeind blijven. Je mag niet vergeten dat we jaren in een gevecht op leven en dood verwikkeld waren met echt bedreigende vormen van terrorisme. We zijn pas anderhalf jaar uit die duisternis tevoorschijn gekomen en nu pas kunnen we rondkijken en ons afvragen wie de ideologen zijn die we moeten aanpakken, niet alleen via gerechtelijke weg, maar ook door het debat aan te gaan.

‘1100 Pakistaanse religieuze leiders namen het gezamenlijk standpunt in dat “terrorisme en zelfmoordaanslagen absoluut verboden” zijn binnen de islam’

Daarom hebben we ook ingezet op het overtuigen van religieuze leiders. Vorige week slaagden we er, na veel inspanningen, in om 1829 religieuze leiders en instellingen samen een fatwa te laten uitbrengen waarin gesteld wordt dat ‘Pakistaans grondgebied onder geen beding gebruikt mag worden om welke vorm van terrorisme ook te propageren, om terroristen intellectuele of praktische vorming te geven of te rekruteren of om van hieruit terroristische activiteiten te onplooien in andere landen. Die Boodschap uit Pakistan (Paigham-i-Pakistan) is een doorbraak. Maar wat de wereld weigert te erkennen, is dat de terroristen internationaal zijn.

U zegt dat het Pakistaanse leger een klinkende overwinning behaald heeft op de extremistische groepen in de tribale gebieden, maar vorig weekend viel de Haqqani-groep wel het Intercontinental Hotel aan in Kaboel.

Khurram Dastgir Khan: Het is een veronderstelling dat die aanvallers uit Pakistan kwamen, geen feit. Er is geen bewijs dat de Haqqani-groep nog bestaat of opereert vanuit Pakistan. Anderzijds blijven er wel drie miljoen Afghaanse vluchtelingen in Pakistan, al veertig jaar. Zij vormen de laatste terugvalbasis voor de terroristen. Daarom vragen we aan Afghanistan en aan de internationale gemeenschap om te helpen bij hun repatriëring. Maar we krijgen daarvoor geen steun of hulp.

De VS zijn uiterst kritisch over wat Pakistan doet en volgens hen vooral nalaat in de strijd tegen terrorisme. Het gevolg is dat de militaire hulp opgeschort werd.

Khurram Dastgir Khan: Voordat u naar de miljarden en miljarden van Donald Trump verwijst, toch even de correcte feiten: de militaire steun van de VS aan Pakistan is de voorbije jaren al met 62 procent gedaald. Gedurende jaren drongen de Amerikanen er op aan dat we militair zouden tussenkomen in Noord-Waziristan, en toen we dat eindelijk deden, en de regio schoonmaakten, was onze beloning een vermindering van hulp. En sinds 2017 is er helemaal niets meer uitbetaald. De economische hulp daalde zelfs met 78 procent -en die was al niet groot. In 2016 ging dat nog over 200 miljoen dollar -dat is ongeveer een dollar per Pakistaan. Belangrijk is ook dat het niet alleen de regering Trump is die ons zo behandelt. Dit gebeurde ook al onder Obama.

Amerikaans leger in actie in de Afghaanse grensprovincie Paktika

CC DVIDSHUB (CC BY 2.0)​

‘Gedurende jaren drongen de VS er op aan dat we militair zouden tussenkomen in Noord-Waziristan, en toen we de regio schoonmaakten, was onze beloning een vermindering van hulp’

Op dit moment wordt jaarlijks 225 miljoen dollar steun voor contraterrorisme-operaties (Coalition Support Fund) en 900 miljoen dollar militaire hulp (Foreign Military Financing) opgeschort. Dat is voor Pakistan geen kleingeld.

Khurram Dastgir Khan: Er is meer. Onder de CSF hebben we in totaal 23,8 miljard dollar gefactureerd aan de VS, waarvan we 14,3 miljard dollar ontvangen hebben. In 2017 hebben we niets ontvangen.

U vindt dat onrechtvaardig.

Khurram Dastgir Khan: Dat is geen nuttige categorie in internationale politiek. Belangrijker dan uit te rekenen hoeveel geld er niet uitbetaald wordt, is dat deze wederzijdse verwijten en de haperende samenwerking tussen Pakistan en de VS de aandacht afleiden van waar het echt over moet gaan: een vredevol en stabiel, democratisch Afghanistan.

Niet alleen de Amerikaanse regering verwijt Pakistan dubbelspel en onderhandse steun aan terroristische groepen zoals de Taliban en de Haqqani-groep. De Afghaanse president Ashraf Ghani, die bij het begin van zijn mandaat hele nauwe banden met Pakistan nastreefde, verwijt Pakistan nu ook voortdurend dat het terroristen toestaat van op zijn grondgebied te opereren.

Khurram Dastgir Khan: De Amerikaanse Speciale Inspecteur voor de Heropbouw van Afghanistan (CIGAR) zegt in zijn laatste rapport, van oktober 2017, dat slechts 56,8 procent van het Afghaanse grondgebied onder de controle of de invloed -een hele vage term- is van de Afghaanse regering. En volgens de VN werd er nooit zo veel papaver verbouwd in Afghanistan dan in 2017, wat de hele oorlogseconomie voedt.

De Afghaanse regering en de Verenigde Staten zouden zich dus beter zorgen maken over het feit dat ze niet eens invloed hebben in 43,2 procent van Afghanistan, want gebied dat niet onder controle valt van de staat, wordt ingenomen door terroristen -dat hebben we in Pakistan ook gezien.

‘De Afghaanse regering en de Verenigde Staten zouden zich beter zorgen maken over het feit dat ze niet eens invloed hebben in 43,2 procent van Afghanistan, want gebied dat niet onder controle valt van de staat, wordt ingenomen door terroristen’

Wij zijn intussen begonnen met het afsluiten van de kilometer lange grens met Afghanistan om te beletten dat er nog terroristen over en weer gaan over die grens. Maar op dat moment krijgen we geen steun, van Afghanistan noch van de VS. Bovendien,  hoe is het te verklaren dat Daesh (IS) voet aan de grond kreeg in Afghanistan, net aan de grens met Pakistan en recht onder de neus van de Amerikaanse troepen? Waarom zijn zij daar? Waarom werden zij nog niet vernietigd? Wij houden de Afghanen en de VS alvast niet tegen.

President Trump zei in augustus dat de VS niet in Afghanistan zijn voor het opbouwen van de natie, maar om terroristen te doden. De Amerikanen vergissen zich als ze denken dat ze moordend een vredevol Afghanistan kunnen creëren.

Pakistan antwoordt op die Amerikaanse houding met het opschorten van de samenwerking tussen inlichtingendiensten. Zal u nog Amerikaanse gevechtsvliegtuigen of andere wapens kopen?

Khurram Dastgir Khan: Dat wordt al jaren onmogelijk gemaakt door het Amerikaanse parlement. Wij kunnen ook al meer dan drie jaar geen vervangstukken meer krijgen voor de Amerikaanse F-16’s, waarvan de Pakistaanse luchtmacht er tientallen heeft.

Hoe houdt u die toestellen in de lucht?

Khurram Dastgir Khan: We gebruiken onze eigen vindingrijkheid en andere bronnen.

Dus kijkt u nu naar China en Rusland voor wapenaankopen?

Khurram Dastgir Khan: En naar Europa. We hebben de voorbije jaren al Russische helikopters gekocht.

En SU35 gevechtsvliegtuigen, zeggen sommige bronnen.

Khurram Dastgir Khan: Nog niet. Maar het is wel belangrijk dat we in gesprek zijn met Rusland, terwijl we traditioneel zo stevig in het westerse kamp zaten, dat we nooit over militaire zaken spraken met Moskou. We hebben nu een defensieakkoord met Rusland en we hebben gezamenlijke militaire oefeningen gedaan. Dat maakt deel uit van de regionale herijking van ons veiligheidsbeleid, als gevolg van de spijtige keuzes die de VS maken en blijven maken.

‘De VS kiezen voor India als hun belangrijkste strategische partner om China in te perken. Ook onder Obama werden dezelfde keuzes gemaakt, alleen werden ze fraaier verwoord.’

De relatie met China is al veel ouder, maar heeft de voorbije jaren een sterk economische dimensie bij gekregen. We begrijpen uit veiligheidsdocumenten uit de VS dat het de Chinese aanwezigheid in Pakistan is die ertoe leidt dat de VS kiezen voor India als hun belangrijkste strategische partner om China in te perken in de Indo-Pacific regio. Ook onder Obama werden dezelfde keuzes gemaakt, alleen werden ze fraaier verwoord.

Gaat u wapenaankopen doen in China, en welke prioriteiten zijn er? Gevechtsvliegtuigen? Antiraketsystemen?

Khurram Dastgir Khan: We hebben nog geen echte bestellingen geplaatst, dat is misschien iets voor de volgende regering.

Zal de Chinese militaire vloot aanleggen in de -door China gebouwde- diepzeehaven van Gwadar aan de Arabische Zee, vlakbij Iran?

Khurram Dastgir Khan: Dat staat momenteel niet op de agenda. Gwadar -de haven en de luchthaven- en de grote wegen die ernaartoe gebouwd worden moet op de eerste plaats een handels- en energieknooppunt worden voor hele regio, inclusief Centraal-Azië als er vrede is in Afghanistan.

De VS gebruiken de Pakistaanse wegeninfrastructuur en het luchtruim ook om hun troepen in Afghanistan te bevoorraden. U hebt al gesuggereerd dat die afspraak ook op de helling komt te staan.

Khurram Dastgir Khan: We hebben die samenwerking nog niet stopgezet. Er wordt over gediscussieerd, dat is waar. Maar momenteel wordt er alleen informeel of occasioneel over gepraat, want de VS hebben onder president Trump de jaarlijkse strategische dialoog over onder andere defensie, handel en sociale zaken gestopt werd. In de plaats daarvan krijgen we nu publieke verwijten. Het enige resultaat daarvan is dat de ruimte om te onderhandelen voor de democratisch verkozen regering van Pakistan met de dag kleiner wordt. Toch hebben de VS niet veel andere opties, zeker nu de relaties met Iran weer slecht zijn en Rusland druk heeft uitgeoefend op de Centraal-Aziatische republieken om geen wapentransporten over hun grondgebied toe te laten.

Het klinkt alsof u de VS opgegeven hebt en besloten hebt dat China en Rusland betere bondgenoten zijn.

‘Wij hebben belang bij de strijd tegen terroristische organisaties en een vredevol en stabiel Afghanistan, en we veronderstellen dat dit ook geldt voor de VS, al blijkt dat niet altijd uit hun daden’

Khurram Dastgir Khan: Wij geven de zeventig jaar oude relatie met de VS niet op, maar de leger-tot-leger relatie is uitgeput. Als we verder willen, moet het een democratie-tot-democratie relatie worden, gebaseerd op gedeelde belangen. Wij hebben belang bij vrede in de ruime regio, de strijd tegen terroristische organisaties en een vredevol en stabiel Afghanistan, en we veronderstellen dat dit ook geldt voor de VS, al blijkt dat niet altijd uit hun daden. Zonder een actieve betrokkenheid van Pakistan is een duurzame vrede in Afghanistan niet mogelijk, al zijn we niet de enige betrokken partij in Afghanistan. Wij vrezen vooral dat de huidige Amerikaanse aanpak van de regio contraproductief is, ook voor hen.

Is Pakistan wel in staat om bondgenoot te zijn van een grootmacht die ook India als belangrijke bondgenoot erkent? Is de ruzie met de VS niet gewoon een gevolg van het blijvende wantrouwen tegen uw oosterbuur?

Khurram Dastgir Khan, minister van Defensie van Pakistan

CC Gie Goris (CC BY-NC 2.0)​

Khurram Dastgir Khan: De Pakistaanse politiek is volwassener geworden en India bashing levert geen electoraal gewin meer op. Premier Nawaz Sharif nam zelfs een groot politiek risico door naar de eedaflegging van Indiaas premier Modi te gaan. Maar India heeft gekozen voor oorlogsrethoriek.

Als Pakistan met meer overtuiging opgetreden was tegen militante groepen na de aanval op de Indiase legerbasis in Pathankot in 2016, dan had India misschien de deur niet dichtgegooid?

Khurram Dastgir Khan: Wie echt betere relaties met zijn buurland wil, laat een individueel incident die inspanningen niet tenietdoen. Pakistan had net hetzelfde kunnen doen na het incident met de Samjauta Express, de “vriendschapstrein” tussen India en Pakistan die in 2007 aangevallen werd door een Indiase extremist en waarbij tientallen Pakistaanse slachtoffers vielen. Wij weigerden daarna het gesprek niet.

In 2008 vielen Pakistaanse extremisten het station, een café en een hotel aan in Mumbai, waarbij 174 doden en meer dan 300 gewonden vielen. Premier Manmohan Singh heeft toen ook niet naar de wapens gegrepen om wraak te nemen.

Khurram Dastgir Khan: Maar de gesprekken tussen de twee landen werden wel opgeschort en zijn sindsdien maar voor een paar maanden opnieuw opgestart -zonder succes. De Indiërs willen gewoon niet praten. En de VS proberen ons nu te overtuigen dat hun nieuwe Indiase bondgenoot geen bedreiging is voor Pakistan. Daar zijn wij het fundamenteel mee oneens. Wat telt zijn niet de intenties en de verklaringen, maar de capaciteit van een ander land om ons militair te raken. India heeft toegegeven dat het opereert onder de Cold Start Doctrine (wat toelaat om als eerste kernwapens te gebruiken). Wij zien hoe de troepen geconcentreerd worden aan de grens met Pakistan in plaats van die met China. Langs de Line of Control in Kasjmir heeft India het staakt-het-vuren vorig jaar meer dan 2000 keren geschonden, 55 Pakistaanse burgers werden daarbij gedood.

‘Pakistan heeft een tactisch kernwapen ontwikkeld om de enorme conventionele opbouw van het Indiase leger te beantwoorden’

En dus bouwt Pakistan zijn nucleaire arsenaal sneller op dan andere nucleaire staten.

Khurram Dastgir Khan: Experts hebben aangetoond dat India meer kernwapens heeft dan Pakistan, al hebben wij intussen wel een tactisch kernwapen ontwikkeld om de enorme conventionele opbouw van het Indiase leger te beantwoorden.

En Pakistan is bereid dat tactische kernwapen te gebruiken?

Khurram Dastgir Khan: Wij vermijden daarover onverantwoorde uitspraken te doen.