Interview

Joods-Israëlisch parlementslid riskeert afzetting omdat hij genocidezaak tegen Israël steunt

Ofer Cassif: ‘Waarom kunnen we de idealen van Mandela niet toepassen in Israël en Palestina?’

Pieter Stockmans

17 februari 2024Updated: 12 november 2024

Voor het eerst kan een Israëlisch parlementslid worden afgezet wegens een mening. Ofer Cassif steunde de Zuid-Afrikaanse genocidezaak tegen Israël en werd daarop beschuldigd van ‘steun aan de gewapende strijd van een terroristische organisatie’. Maandag valt het doek. Zijn partij Hadash, de enige gemengd Joods-Arabische partij van Israël, laat zich niet intimideren. MO* sprak Cassif in de Knesset.

‘Nu! Nu! Nu!’ Familieleden van de Israëlische gijzelaars in Gaza zijn het parlement, de Knesset, binnengedrongen. Al vier maanden geeft de regering Netanyahu geen prioriteit aan onderhandelingen voor de vrijlating van de gijzelaars. ‘We bevinden ons op de rand van een burgerconflict’, zegt het Joods-Israëlisch parlementslid Ofer Cassif.

De demonstranten schreeuwen hun kelen schor en kloppen op tafel. Rauwe woede en wanhoop steken schril af bij de formele setting van het parlement. Het officiële televisiekanaal van de Knesset schakelt over op een emotioneel lied met beelden van leed en verdriet en boodschappen van steun voor de families van de gijzelaars. Op hetzelfde moment, buiten voor het parlementsgebouw, sleurt de politie boze demonstranten weg.

Ofer Cassif kijkt in zijn kantoor op het officiële televisiekanaal van de Knesset naar beelden van de familieleden van de Israëlische gijzelaars in Gaza die het parlement zijn binnengedrongen. Naast een portret van Karl Marx hangt op zijn kantoor ook een foto van Nelson Mandela. © Pieter Stockmans

Betogingen in Jeruzalem schieten als paddenstoelen uit de grond, ook al is het aantal demonstranten niet te vergelijken met de massale protesten tegen de autoritaire maatregelen van de regering Netanyahu in 2023. De betogingen gaan enkel over het lot van de gijzelaars. Het zijn geen anti-oorlogsstemmen.

Dat is Ofer Cassif wel. Hij kwam in het wereldnieuws nadat hij in januari een petitie ter ondersteuning van Zuid-Afrika’s genocidezaak tegen Israël ondertekende. Ook op Twitter sprak hij zijn steun uit.

‘De afzetting van een zittend lid van de Knesset kan een ernstige inbreuk vormen op het recht om te stemmen en gekozen te worden.’

Omwille van die steun dienden andere parlementsleden een verzoek in om hem af te zetten. Ze beschuldigen hem van ‘steun aan de gewapende strijd van een terroristische organisatie’. Kort daarna sprak MO* hem in de Knesset.

De uiteindelijke stemming over zijn afzetting, voorzien op maandag 19 februari, is een historisch moment voor Israël. Israëls adjunct procureur-generaal verwoordde scherp wat er op het spel staat: ‘De afzetting van een zittend lid van de Knesset kan een ernstige inbreuk vormen op het recht om te stemmen en gekozen te worden.’

Cassif beschouwt de actie tegen hem als een aanval op zijn hele partij. En als een zoveelste poging om de politieke vertegenwoordiging van de Palestijnse inwoners van Israël te dwarsbomen.

Update 19 februari: Ofer Cassif blijft Israëlisch parlementslid

Op maandagavond 19 februari stemde het Israëlische parlement over de motie tot afzetting van parlementslid Ofer Cassif.

Zijn parlementaire medewerker stuurde MO* meteen het onverwachte resultaat van de stemming: ‘De motie om Ofer Cassif af te zetten, haalde niet de nodige meerderheid. De nodige meerderheid is 90 van de 120 parlementsleden. 85 parlementsleden stemden vóór zijn afzetting. Dat is 5 te weinig. Hij blijft lid van het Israëlische parlement.’

MO* kreeg Cassif’s reactie als eerste: ‘De stem tegen oorlog, de stem tegen de slachting van onschuldige burgers, de stem voor de onmiddellijke vrijlating van de gijzelaars, de stem voor vrede en gerechtigheid zal niet tot zwijgen worden gebracht. Ik ben blij dat de motie om mij af te zetten, is verworpen. Maar het is schokkend dat 85 leden van de Knesset voor een onwettige afzetting hebben gestemd. Dit toont de fragiele staat van de instellingen van een regering die beweert de enige democratie in het Midden-Oosten te zijn. Mijn collega’s en ik, democratische Joden en Arabieren, Israëli’s en Palestijnen, zullen onze strijd luid voortzetten. Voor het einde van de wrede bezetting en oorlog, voor het welzijn en de welvaart van beide bevolkingen in onafhankelijke, soevereine staten.’

Update 12 november: dan toch een sanctie

De 'Ethische Commissie' van de Knesset heeft Cassif na nieuwe klachten dan toch een sanctie opgelegd: zijn loon wordt twee weken ingehouden, en hij mag zes maanden niet deelnemen aan de debatten. Hij behoudt wel zijn stemrecht.

Wie is Ofer Cassif?

Ofer Cassif is een Joods-Israëlisch parlementslid voor de enige gemengd Joods-Arabische partij in Israël, het communistische Hadash. De andere drie verkozenen voor Hadash zijn Palestijnse Israëli’s. De partij trekt vooral Palestijnse kiezers aan, en een tienduizendtal linkse Joodse Israëli’s.

Cassif groeide op in een zionistische familie, maar identificeert zichzelf als antizionist. Zijn grootouders van beide kanten kwamen uit Polen. Halverwege de jaren ’30 verlieten de ouders van zijn vader Polen voor Mexico. Zij hebben de Holocaust niet meegemaakt. Langs zijn moederskant werden alle familieleden gedood tijdens de Holocaust, behalve de ouders van zijn moeder. In 1934 hadden zij Polen verlaten voor Palestina, met de zionistische beweging, om een kibboets op te richten. Na een tijd verhuisden ze naar Rishon LeZion, waar ze de rest van hun leven woonden en Ofer Cassif in 1964 geboren werd.

Na zijn filosofiestudies werd Cassif parlementair medewerker van Meir Vilner, de eerste secretaris-generaal van de Communistische Partij van Israël. Vilner was het op twee na langste zetelende Knessetlid ooit, en in 1948 de jongste ondertekenaar van de Israëlische Onafhankelijkheidsverklaring. Sinds 2019 zetelt Cassif zelf in de Knesset voor Hadash.

De adjunct procureur-generaal voegde dit nog toe tijdens het debat in de parlementaire commissie: ‘Het zou een gevaarlijk precedent scheppen. De uitbreiding van de criteria voor afzetting zou kunnen leiden tot een inperking van de vrijheid van meningsuiting en de Israëlische democratie schaden.’ Vooral politieke dissidenten en anti-oorlogsstemmen zouden gecriminaliseerd worden.

De waarschuwing mocht niet baten, want de Knesset-commissie stemde vóór het verzoek om Ofer Cassif af te zetten. Maandag beslist de plenaire vergadering van het parlement. Tegen die beslissing kan Cassif in beroep gaan bij het Hooggerechtshof.

Het is niet de eerste keer dat Cassifs politieke standpunten een juridisch staartje krijgen. Voor de parlementsverkiezingen van 2019 mocht hij zich van de Centrale Verkiezingscommissie niet kandidaat stellen omdat hij de minister van Justitie Ayelet Shaked vier jaar daarvoor “neonazistisch uitschot” had genoemd. Het Hooggerechtshof draaide de beslissing vervolgens terug en Cassif raakte verkozen.

Op 18 oktober 2023, elf dagen na de aanval van Hamas, schorste de Ethische Commissie van de Knesset hem voor 45 dagen omdat hij de Israëlische belegering van Gaza ‘de uitvoering van een fascistisch plan’ had genoemd.

Het Joods-Israëlisch parlementslid Ofer Cassif kijkt toe terwijl zijn collega-parlementsleden in een parlementaire commissie stemmen voor zijn afzetting, 30 januari 2024. © Noam Moschkovitz, Knesset PR

‘De dreigende afzetting kan me gestolen worden’, zegt Cassif. ‘Maar het doet me pijn dat Israëlische burgers zelfs maar kunnen denken dat ik enig begrip opbreng voor de gewapende strijd tegen Israël, of het bloedbad van 7 oktober. Het is ook pijnlijk dat sommige parlementsleden die ik respecteer de motie hebben ondertekend, ook al weten ze dat er geen wettelijke basis voor is. Het is puur populisme.’

‘Netanyahu en zijn bende maken drie groepen slachtoffers: Palestijnen, Israëlische soldaten en de gijzelaars.’

De adjunct procureur-generaal zei klaar en duidelijk dat er geen wettelijke basis voor is. Is Israël nog een democratie? Loopt de situatie uit de hand?

Ofer Cassif: Ze is al uit de hand gelopen. Israël staat onder controle van de fascisten. Het lijkt misschien alsof ze de controle kwijt zijn, maar dát is juist de controle. Het zijn niet alleen de ministers Itamar Ben-Gvir en Bezalel Smotrich. Veel van de Israëlische verkozenen zijn nu aanhangers van hetzelfde soort ideologische racisme van de apartheidsaanhangers in Zuid-Afrika.

Hoe hebben ze zoveel invloed en macht gekregen?

Ofer Cassif: Dat komt allemaal door Netanyahu. Hij is zelf een racist, maar toch vooral een opportunist. Hij gebruikt de extremisten om zijn greep op de macht te behouden en een gevangenisstraf te ontlopen. Er lopen drie aanklachten tegen hem.

Om controle te krijgen over zijn eigen partij, Likoed, heeft hij competente politici verwijderd. Dat waren eerlijke en getalenteerde parlementsleden. In de plaats benoemde Netanyahu incompetente individuen, ideologische racisten, soms zelfs criminelen. Die danken hun positie nu enkel en alleen aan hem, en gedragen zich daarom loyaal.

Offert Netanyahu ook de gijzelaars op voor persoonlijk gewin? Is dit de reden voor de wijdverspreide woede?

Ofer Cassif: Hij zou zelfs de staat platbranden voor zijn eigenbelang. In mijn toespraken op demonstraties vermeld ik altijd dat het beleid van Netanyahu drie grote groepen slachtoffers heeft gemaakt: Palestijnen, Israëlische soldaten en de gijzelaars.

De Palestijnen lijden het zwaarst. En ondertussen worden Israëlische soldaten en de gijzelaars opgeofferd voor de overleving van Netanyahu’s regering. De soldaten sterven niet voor de veiligheid van Israël, maar voor Netanyahu en zijn bende.

‘Bevrijd Israël van Netanyahu, Ben-Gvir en Smotrich.’ Demonstranten blokkeren de ingang van de Knesset, het Israëlische parlement, op 22 januari 2024. © Pieter Stockmans

Uw positie zou mainstream kunnen zijn, terwijl u gestigmatiseerd wordt.

Ofer Cassif: Duizenden en duizenden staan achter ons. Maar de meerderheid van de Joodse Israëli’s denkt vandaag dat je niks geeft om de Israëlische slachtoffers gewoon omdat je sympathie toont voor de onschuldige mensen in Gaza of rouwt om de 11.000 kinderen die werden gedood.

Dat is absurd. Een goede vriendin en haar man werden in hun huis gedood, slechts enkele uren nadat ze me vanuit haar schuilkelder een bericht hadden gestuurd dat ze de aanvallers binnen hoorden. Ik ken gijzelaars die jarenlang opkwamen tegen de bezetting.

Netanyahu verklaarde onlangs ook dat hij de tweestatenoplossing nooit zal accepteren.

Ofer Cassif: Eindelijk spreekt hij de waarheid. Hij had nooit de intentie om naar de oprichting van een Palestijnse staat toe te werken. Dit is de reden waarom hij Hamas steunde.

De strategie van de regering was om Hamas in Gaza te isoleren, om een Palestijnse staat in Gaza én de Westelijke Jordaanoever te voorkomen. Dit heeft mee geleid tot de Palestijnse aanval op 7 oktober. Zouden meer Israëli’s kunnen besluiten dat ze juist daarom een Palestijnse staat nodig hebben?

Ofer Cassif: Ja, en we hebben al een lange weg afgelegd. Sinds het begin van de twintigste eeuw is er sprake van kolonisatie naast een groeiend apartheidsregime, met als hoogtepunten de Nakba van 1948 en de bezetting na 1967. In de afgelopen jaren kregen fascistische en racistische joodse kolonisten in de buitenposten in de bezette Palestijnse gebieden steeds meer macht, dankzij Likoed.

‘Ik verwerp de zionistische ideologie. Geen joodse suprematie, maar wel zelfbeschikking voor de Joden in Israël.’

Onder Netanyahu’s leiderschap is die partij antiliberaler en religieuzer geworden. Nochtans is Likoed ontstaan uit de fusie van de Liberale Partij en het revisionistische Herut onder leiding van Vladimir Jabotinsky.

Ook Jabotinsky stelde extreme oplossingen voor, over hoe de Joodse staat de ‘Arabische kwestie’ zou moeten aanpakken.

Ofer Cassif: Dat klopt, maar je kan Jabotinsky niet vergelijken met de huidige politici van Likoed. Niemand binnen Likoed komt vandaag ook maar in de buurt van zijn intellectuele capaciteiten. Velen van hen hebben zelfs nog nooit van Jabotinsky gehoord.

Jabotinsky’s essay De IJzeren Muur uit 1923 is belangrijk om de permanente aanwezigheid van het Israëlische leger op de Westelijke Jordaanoever te begrijpen, waar het de nederzettingen bewaakt en de bewegingsvrijheid van de Palestijnen controleert.

Ofer Cassif: Ik ben het ermee eens dat Jabotinsky een extremist was. Ook David Ben-Goerion, de eerste Israëlische premier, vergeleek hem met Benito Mussolini.

Het idee achter de methode van de IJzeren Muur was dat een Joodse staat, wat dat ook moge betekenen, militair superieur moet zijn totdat de Arabische wereld erkent dat de Joden hier zijn om te blijven. Maar het recente geweld is niet gebaseerd op dat idee. Het is gebaseerd op een racistische visie. Vergeet niet dat Jabotinsky zelf vond dat de premier joods moest zijn en de president Arabisch, of andersom.

De verantwoordelijkheid voor het toenemende racistische extremisme in Israël ligt bij één persoon: Netanyahu. Israël is gebaseerd op ideeën die gemakkelijk gemanipuleerd kunnen worden tot het meest extreme. Netanyahu manipuleert de angsten van Joodse Israëli’s en controleert de samenleving door haat en angst te verspreiden.

Wat betekent een Joodse staat voor u?

Ofer Cassif: Geen joodse suprematie, wel joodse zelfbeschikking. Ik ben antizionistisch. Ik verwerp de zionistische ideologie, die joodse suprematie in Palestina bevordert. Een staat waar Joden politieke zelfbeschikking hebben, betekent toch niet dat je Palestijnse burgers van Israël moet onderdrukken? Zij hebben hetzelfde recht op zelfbeschikking binnen die staat, als Palestijnse minderheid met eigen rechten.

En de Palestijnen in Gaza en de Westelijke Jordaanoever? Omvat de Joodse staat de bezette Palestijnse gebieden?

Ofer Cassif: Natuurlijk niet! Zij hebben recht op zelfbeschikking in een soevereine, onafhankelijke staat in alle gebieden die Israël in 1967 bezette, inclusief de Westelijke Jordaanoever, de Gazastrook en Oost-Jeruzalem. Wij waren de eerste Israëlische partij die de tweestatenoplossing steunde, in de jaren ‘40 al.

Mijn motto is een parafrasering van Nelson Mandela: ‘Ik heb mijn leven gewijd aan de strijd van het Israëlische volk. Ik heb gestreden tegen joodse overheersing en ik heb gestreden tegen Arabische overheersing. Ik heb het ideaal gekoesterd van een democratische en vrije samenleving waarin alle mensen in harmonie en met gelijke kansen samenleven.’

Mandela’s verklaring over rassengelijkheid in Zuid-Afrika werd wereldwijd erkend als een kwestie van gezond verstand. Waarom kunnen we dit principe hier niet toepassen?

De huidige opvatting van Israël als een Joodse staat mag dan wel gebaseerd zijn op het zionisme en joodse suprematie, maar dat betekent niet dat dit voor altijd zo zal blijven? Israël kan dus los van het zionisme bestaan? Wat zou er moeten veranderen?

Ofer Cassif: Het zionisme beschouwt Israël als iets dat toebehoort aan alle joden wereldwijd, alsof ze één nationale gemeenschap vormen. Ik ben het niet eens met deze opvatting. Er zijn wereldwijd verschillende joodse identiteiten. De staat Israël kan het recht op nationale zelfbeschikking belichamen van de Joden die in Israël wonen, niet van alle joden wereldwijd.

Nu kan elke jood in de diaspora Israëlisch staatsburger worden omdat hij joods is. Dat zou dus niet langer mogelijk zijn?

Ofer Cassif: Ik ben voor immigratie. Voor joden én anderen die naar Israël willen migreren, maar niet volgens criteria die discrimineren op basis van identiteit. Wel op basis van neutrale en gelijke voorwaarden voor iedereen. Zoals in eender welk normaal land.

Op dit moment is er in Israël een joodse meerderheid van ongeveer tachtig procent. Deze joodse meerderheid is ook het resultaat van de gewelddadige verdrijving van Palestijnen tijdens de Nakba in 1948.

Ofer Cassif: Hadash wil een oplossing voor het Palestijnse vluchtelingenprobleem in overeenstemming met de besluiten van de Verenigde Naties. Via een akkoord, niet via een oplossing die aan Israël wordt opgelegd. We kunnen de joodse meerderheid in Israël niet kunstmatig terugdraaien. We zullen een balans moeten vinden tussen rechtvaardigheid en realiteit. Mijn strijd is niet tegen Israël, zoals sommigen beweren. Mijn strijd is voor een rechtvaardig Israël.

‘Mijn strijd is niet tegen Israël. Mijn strijd is voor een rechtvaardig Israël.’

Op uw Twitter-account benadrukt u dit vaak. Helaas beginnen steeds meer mensen, ook in Europa, te twijfelen of een rechtvaardig Israël nog mogelijk is. Ze stellen Israël gelijk aan de extremisten van de Netanyahu-regering. Dit ondermijnt het geloof in een staat Israël als geheel.

Ofer Cassif: Dat is inderdaad een gevaarlijke uitkomst. Naast het onrecht dat het zionisme Palestijnen aandoet, is het zionisme ook anti-joods. Het brengt joden wereldwijd in gevaar.

Doorheen de geschiedenis zijn joden ervan beschuldigd dat ze hun loyaliteit aan het jodendom, het zionisme of de staat Israël belangrijker vinden dan het land waar ze wonen. Deze beschuldiging is een antisemitische leugen. Op dezelfde manier categoriseert het zionisme joden als een etnisch collectief op basis van ingebeelde afkomst. Dit is de kern van het probleem.

U bent geboren in een zionistische familie in Israël. Nu bent u antizionist. Heeft u een plotse metamorfose ondergaan of was het eerder een natuurlijke evolutie?

Ofer Cassif: Op mijn vijftiende begon ik fundamentele vragen te stellen over onze relatie met ‘de Arabieren’. Een jaar later sloot ik me aan bij de jeugdbeweging van de meest linkse zionistische partij. Ik diende in het leger als parachutist. In 1987 beëindigde ik mijn dienstplicht, kort voordat de Eerste Intifada begon.

Tijdens de Intifada was ik een van de eerste reservisten die dienst weigerde in de Palestijnse gebieden. Ik bracht een tijdje in de gevangenis door. Aan de universiteit heb ik het zionisme afgezworen en ben ik lid geworden van de Communistische Partij.

Wat alle zionisten gemeen hebben, is dat ze op de een of andere manier joodse suprematie steunen. Wij geloven daar niet in. Je moet begrijpen dat zionisme, joodsheid en Israëlisme drie verschillende dingen zijn.

De Knesset, het Israëlische parlement, in Jeruzalem | © Pieter Stockmans

Wat bedoelt u met joodsheid en Israëlisme?

Ofer Cassif: Ik ben joods en hang het Israëlisme aan, niet het zionisme.

Joodsheid is voor elke jood iets anders. Voor mij is het dissidentie. De rode draad door het leven van vele profeten was hun kritische houding tegen onrecht. Hun focus waren de wetten van God. Mijn focus, als atheïst, is moraliteit en rechtvaardigheid.

‘Om van Israël een rechtvaardige staat maken, is het niet nodig om de staat Israël af te schaffen, maar wel om hervormingen door te voeren.’

Israëlisch zijn betekent simpelweg dat je het Israëlische staatsburgerschap hebt. Meer dan twintig procent van de Israëlische burgers is joods, noch zionistisch.

Er zijn zelfs Israëli’s die de legitimiteit van het bestaan van Israël in twijfel trekken. Wij zijn het niet eens met dat perspectief. Ons doel is om van Israël een democratische en rechtvaardige staat te maken. Om dat te bereiken, is het niet nodig om de staat Israël af te schaffen, maar wel om hervormingen door te voeren binnen de bestaande staat.

Zo’n staat valt dan niet langer samen met één bepaalde ideologie.

Ofer Cassif: Precies. Ik steun niet de eliminatie van het zionisme, maar de privatisering van het zionisme. Er zijn vreedzame middelen om dat doel te bereiken.

In een demonstratie gaf een goede vriend van wie de ouders op 7 oktober 2023 werden vermoord in een moshav bij de grens met Gaza, een toespraak. Hij is een vredesactivist. Hij sprak de Verenigde Staten en Duitsland aan: ‘Door wapens te sturen help je niet de Israëli’s, maar de Israëlische regering. Als jullie de Israëli’s willen helpen, stuur ons dan liefde en verzoening.’

De privatisering van het zionisme en de afschaffing van joodse suprematie zouden een enorme mentaliteitsverandering vereisen. Alle aspecten van het Israëlische leven zijn doordrongen van de overtuiging dat joodse suprematie de enige manier is om veilig te zijn. Dat idee opgeven, zou een diepe psychologische impact kunnen hebben op de Israëli’s.

Ofer Cassif: Ja, maar lees het boek Private truths, public lies van de Amerikaanse econoom Timur Kuran. Hij toonde aan dat gemeenschappen soms in enkele dagen of weken drastisch kunnen veranderen. Het is haalbaar. We moeten gewoon beslissen.

Word proMO*

Vind je MO* waardevol? Word dan proMO* voor slechts 4,60 euro per maand en help ons dit journalistieke project mogelijk maken, zonder betaalmuur, voor iedereen. Als proMO* ontvang je het magazine in je brievenbus én geniet je van tal van andere voordelen.

Meer weten over proMO*lidmaatschap?

Je helpt ons groeien en zorgt ervoor dat we al onze verhalen gratis kunnen verspreiden. Je ontvangt vier keer per jaar MO*magazine én extra edities.

Je bent gratis welkom op onze evenementen en maakt kans op gratis tickets voor concerten, films, festivals en tentoonstellingen.

Je kan in dialoog gaan met onze journalisten via een aparte Facebookgroep.

Je ontvangt elke maand een exclusieve proMO*nieuwsbrief

Je volgt de auteurs en onderwerpen die jou interesseren en kan de beste artikels voor later bewaren.