Palestijnse advocate Tala Nasir: ‘Israël wil zoveel mogelijk Palestijnen opsluiten’

Toen na zeven weken oorlog in Gaza een vierdaags bestand tussen Israël en Hamas werd ingelast, gebeurde dat om een gevangenenruil mogelijk te maken. Hamas liet 55 gijzelaars vrij in ruil voor de vrijlating van 117 Palestijnse gevangenen, allemaal vrouwen en kinderen van de Westelijke Jordaanoever.

Van de Israëlische gijzelaars was op dat moment de hele wereld op de hoogte. Ze werden gegijzeld tijdens de aanval van Hamas op 7 oktober. Maar van het bestaan van de Palestijnse gevangenen kwam de internationale publieke opinie pas te weten op het moment van de ruil.

Volgens Addameer, een Palestijnse mensenrechtenorganisatie die voor de rechten van gedetineerden opkomt, werden er na 7 oktober 7530 Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jerusalem aangehouden. Dat bracht het totale aantal gevangenen op 9100, de gevangenen van Gaza niet meegerekend.

Israël weigert toegang te geven tot gevangenissen en detentiecentra, niet alleen aan Palestijnse advocaten maar ook aan internationale organisaties. Desondanks blijven getuigenissen over wijdverspreid misbruik van Palestijnse gevangenen in Israëlische detentiecentra naar buiten komen.

In februari maakte de VN-organisatie die instaat voor hulpverlening aan Palestijnse vluchtelingen UNRWA in een intern rapport melding van zware en wijdverspreide mishandeling van Palestijnse gevangen uit Gaza. Het rapport is gebaseerd op getuigenissen van gevangenen die in december 2023 vrijkwamen.

Ook VN-experts van de VN-Mensenrechtenraad (UNHRC) spraken hun bezorgdheid uit over betrouwbare meldingen van doelgerichte executies en de willekeurige detentie van honderden Palestijnse vrouwen en meisjes.

Maar gevangenschap is niet nieuw voor Palestijnen. Niemand wordt uitgesloten, ook vrouwen en kinderen belanden achter tralies.

‘Er is wel een verschil in de intensiteit en ongekende escalatie van deze misdaden in vergelijking met andere periodes van opstand en protest’, schrijft de Palestijnse Commissie voor gedetineerden en ex-gedetineerden. Deze overheidsdienst van de Palestijnse Autoriteit bracht naar aanleiding van Internationale Vrouwendag op 8 maart een rapport uit met speciale aandacht voor vrouwelijke Palestijnse gevangenen.

‘Na 7 oktober voerde het bezettingsleger brede arrestatiecampagnes uit’, vertelt ook Tala Sabir advocate en woordvoerster van Addameer. Ze arresteerden daarbij mannen, vrouwen, kinderen en ouderen. Het gaat om 7530 mensen, waaronder 240 vrouwen. Slechts enkelen werden later vrijgelaten, soms in het kader van de ruilovereenkomst die in november werd afgesloten tussen Hamas en de bezettingsmacht. Anderen kwamen daarna vrij. Momenteel zitten nog 60 vrouwen vast.’

‘De cijfers die wij hebben gaan alleen om Palestijnen van de Westelijke Jordaanoever, uit Jeruzalem en uit de bezette gebieden van ‘48 (waarmee verwezen worden naar het gebied dat Israël is waar ook Palestijnen wonen met Israëlisch burgerschap, red.). Op het aantal gevangenen uit Gaza hebben we geen zicht.’

‘Meeleven met wat in Gaza gebeurt en de genocidale oorlog veroordelen kan al gezien worden als ‘aanzetten tot geweld’.

‘Van de 9100 gevangenen die we kennen, zitten 3500 mensen vast onder administratieve detentie. Dat is een record wat betreft administratieve aanhoudingen.’

Wat houdt administratieve detentie in?

Tala Nasir: Administratieve detentie gebeurt op bevel van de militaire gezaghebber van de regio. Het laat toe dat mensen worden vastgehouden zonder enige beschuldiging, zonder dat ze in de rechtbank voorkomen en dat de detentie zonder motivering, herhaaldelijk en voor onbepaalde duur vernieuwd kan worden. Sinds 7 oktober gebruikt de bezettingsmacht dit om zoveel mogelijk Palestijnen aan te houden.

Wat Israël daarnaast nog kan is mensen aanhouden voor het aanzetten tot geweld op sociale media. Israël verbreedde de betekenis van aanzetten tot geweld sinds 7 oktober. Meeleven met wat in Gaza gebeurt en de genocidale oorlog veroordelen kan al gezien worden als ‘aanzetten tot geweld’.

Wat zijn de criteria om iemand administratief aan te houden?

Tala Nasir: Dat gebeurt willekeurig. Gewoonlijk is het gericht tegen activisten, gaande van mensenrechten-, politieke tot sociale activisten. Maar momenteel worden alle Palestijnen geviseerd.

In het aanhoudingsbevel staat dan geen enkele beschuldiging vermeld. Er staat alleen dat je een gevaar bent voor de veiligheid van de regio. Wat dat betekent, wordt niet verduidelijkt. Het aanhoudingsbevel zegt niet hoe iemand een gevaar vormt voor de veiligheid. En het ontbreekt ook aan argumenten waarop het bevel zich baseert.

Alles wordt opgebouwd op basis van een geheim dossier dat opgemaakt wordt door de Israëlische militaire gezaghebber en herbekeken wordt door de militaire rechtbank. De rol die een advocaat speelt is puur formeel, want die kan er verder niets tegen aanbrengen of doen.

‘Soms worden vrijgelaten gevangenen opnieuw aangehouden en krijgen ze dezelfde straf opnieuw opgelegd.’

De Israëlische bezettingsmacht gebruikt deze tactiek al langer om zoveel mogelijk mensen aan te houden. Dat gebeurde in het verleden vooral in periodes van opstand of eerdere oorlogen in Gaza. Het doel is meer controle uitoefenen over de Palestijnse bevolking en de onderdrukking opdrijven. Zo verhindert de bezettingsmacht dat Palestijnen opkomen voor hun rechten en de genocidale oorlog in Gaza veroordelen.

Ook is het belangrijk om erop te wijzen dat de meeste mensen die aangehouden werden na 7 oktober, eerder vrijgekomen gevangenen zijn die in administratieve detentie zaten. Het is een soort spiraal, want wie vrij komt, kan weer opnieuw worden aangehouden. Zo zijn 11 mensen die in november vrijkwamen naar aanleiding van de ruilovereenkomst met Hamas opnieuw gearresteerd en opgesloten.

Dit beleid zijn we gewoon van de bezetting. Er zijn geen garanties. Na elke overeenkomst voor een gevangenenruil worden de vrijgekomen gevangenen weer aangehouden. Soms wordt hen dezelfde straf, waarvoor ze voor hun vrijlating vastzaten, opnieuw opgelegd.

U vermeldde al dat Addameer geen zicht heeft op het aantal en de situatie van gevangenen uit Gaza. Wat weet u wel?

Tala Nasir: Wat we weten is dat duizenden Gazanen gearresteerd werden sinds het begin van de oorlog. Vanaf het begin van de aanval op Gaza werden twee militaire kampen opgericht om Palestijnen uit Gaza op te sluiten. Eén bevindt zich in het zuiden van Israël, een tweede vlakbij Jeruzalem.

In die kampen worden advocaten en organisaties zoals Addameer niet toegelaten. Ook het Internationaal Comité van het Rode Kruis kreeg nog geen toegang. Ook Israëlische gevangenissen waar Palestijnen worden vastgehouden zijn sinds het begin van de oorlog niet meer toegankelijk.

Hebt u desondanks een idee hoe het er nu aan toegaat in die gevangenissen?

Tala Nasir: De situatie is er zeer moeilijk. Gevangenen werden sinds 7 oktober van elkaar gescheiden. Ze hebben geen toegang meer tot de kleine binnenplaatsen en mogen geen luchtje scheppen.

Daarnaast wordt een verhongeringspolitiek gevoerd. Gevangenen krijgen slechts twee kleine en heel slechte maaltijden per dag. Sommige gevangenen vielen in de afgelopen 5 maanden al 20 kilogram af. Ook is er minder toegang tot drinkbaar water.

Dan is er nog de bestorming van de cellen waarbij gevangenen zwaar worden geslagen. Het leidde al zeker tot de dood van 12 Palestijnse gevangenen, want dat zijn de sterfgevallen die de Israëlische autoriteiten zelf bekend maakten. Op 5 lichamen werd een autopsie uitgevoerd. De eerste rapporten daarvan spreken van zware inwendige bloedingen en sporen van extreem geweld.

Op welke manier tracht u informatie te krijgen over de situatie van gevangenen uit Gaza?

Tala Nasir: Alle informatie die we hebben, komt spijtig genoeg alleen van Israëlische media die hierover berichten. Zo rapporteerde de Israëlische krant Haaretz dat 27 gevangenen uit Gaza stierven in de militaire kampen. Maar natuurlijk zijn wij er zeker van dat het werkelijke aantal groter is dan dat. Omdat de toegang voor ons verboden is, hebben we die precieze informatie niet.

Ook weigert de bezettingsmacht verklaringen af te leggen of informatie te geven over de omstandigheden van de gevangenen. We konden wel rapporten opmaken op basis van de getuigenissen van gevangenen die vrijkwamen. Daaruit blijkt dat de omstandigheden heel moeilijk zijn.

De handen van gevangenen worden vastgebonden, ze worden geblinddoekt en zitten voortdurend op hun knieën of slapen op de grond. Kledij is er niet voldoende, dus dragen ze steeds dezelfde kledij, die hen nu ook niet kan beschermen tegen de kou.

Worden mensen uit Gaza die vastgehouden worden om een specifieke reden geselecteerd?

Tala Nasir: Hun opsluiting is niet gerechtvaardigd. Zoals de bezettingsmacht in de bezette gebieden gebruik maakt van administratieve detentie, is er voor Gaza de “Wet van de Onwettige Strijder”.

Door die wet kan de bezettingsmacht Gazanen aanhouden voor onbepaalde duur, en de aanhouding verlengen zonder enige beschuldiging. Door aanpassingen die sinds 7 oktober werden gemaakt, kan het voor gevangenen nu ook zes maanden lang verboden worden om hun familie te zien. In die zes maanden kunnen gevangenen daardoor onderworpen worden aan meer marteling en mishandeling.

De Wet van de Onwettige Strijder bestaat al sinds 2002. Met die wet tracht Israël het internationale humanitaire recht te omzeilen, dat krijgsgevangenen op papier bescherming biedt. Maar wie dit statuut krijgt, wordt niet als krijgsgevangene of burger beschouwd en valt dus buiten de bescherming van het internationaal humanitair recht.

De term “onwettige strijder” werd voor het eerst gebruikt tijdens de War on Terror die de VS voerde onder George Bush. “Onwettige strijders” mogen ten allen tijde worden aangevallen en opgesloten voor onbepaalde duur.

Niet elke Palestijn is aan dezelfde wetten onderhevig?

Tala Nasir: Op de Westelijke Jordaanoever is de militaire wetgeving van toepassing. Dat wil zeggen dat bevelen van de Israëlische militaire gezagvoerders komen en Palestijnen voorkomen voor militaire rechtbanken.

Deze rechtbanken zorgen voor een enorme druk op het leven van Palestijnen. Alle vormen van activisme of betogen, alle recht van spreken wordt gecriminaliseerd. Activist zijn binnen de muren van een universiteit kan al voor opsluiting zorgen. De militaire bevelen houden het dagelijks leven van Palestijnen in hun greep.

Dat is anders voor wetten die gelden in Jeruzalem of het bezette binnenland (Israël zelf, red.). Daar geldt het Israëlische strafrecht en komen Palestijnen voor civiele rechtbanken. Maar ook daar krijgen ze te maken met discriminatie.

En wat met Gaza?

Tala Nasir: Normaal gezien valt Gaza onder Israëlisch strafrecht. Gaza wordt gezien als onafhankelijk, ondanks dat het gebied onder een belegering staat. Gazanen komen in feite voor Israëlische civiele rechtbanken en zijn niet onderhevig aan militaire bevelen zoals dat geldt op de Westelijke Jordaanoever. Maar in de praktijk past Israël de eigen wetgeving aan zodat het meer controle kan uitoefenen op Palestijnen in de Gazastrook, zoals dat gebeurt met de Wet van de Onwettige Strijder.

Waarom is dat onderscheid in wetgeving er?

Tala Nasir: Dat is een politieke kwestie. Sinds de terugtrekking uit Gaza, wordt Gaza beschouwd als een apart deel dat onafhankelijk is van de Palestijnse gebieden.

Soms wordt de militaire wet toegepast op Palestijnen uit Jeruzalem, ook al geldt voor hen in principe het Israëlische civiele strafrecht. Dat hangt af van de plek van de overtreding. Begaat de Palestijn uit Jeruzalem een overtreding in Ramallah op de Westelijke Jordaanoever, dan zal militaire wetgeving worden toegepast in plaats van de civiele.

Maar de behandeling is dezelfde: het doel is zoveel mogelijk Palestijnen aanhouden en opsluiten, ongeacht de wetgeving waaronder ze vallen.

Hoe zit het met vrouwelijke gevangenen?

Tala Nasir: De omstandigheden waarin vrouwen en mannen worden vastgehouden zijn gelijk. De situatie is moeilijk voor elke gevangene.

Dat wil zeggen dat onder de militaire bezetting vrouwen naakt worden gefouilleerd, ze bewust worden geslagen door mannelijke soldaten op gevoelige plekken en dat ze met verkrachting worden bedreigd.

Een recent rapport van de VN spreekt van minstens twee gevallen van verkrachting uit Gaza. Dat zijn gedocumenteerde en bevestigde gevallen, maar wij geloven dat er meer zijn.

Ook worden vrouwen vaak als gijzelaar gebruikt. De vrouw wordt gearresteerd tot haar man zich aangeeft. En het slaan, de mishandeling, bedreiging en naakte fouillering vormen een politieke tactiek die elke vrouw die wordt aangehouden ondergaat.

Wat moet er volgens u nu gebeuren?

Tala Nasir: Israël moet duidelijkheid verschaffen over het lot van gedetineerden uit Gaza, bekend maken om wie het gaat en hun families inlichten.

Daarnaast is het cruciaal dat het Internationaal Comité van het Rode Kruis opnieuw toegang krijgt tot de gevangenissen waar Palestijnen vastzitten en tot de militaire kampen waar gevangenen uit Gaza worden vastgehouden.

Daarom is meer internationale druk op Israël nodig. In de eerste plaats om een einde te maken aan de oorlog, maar ook om een einde te maken aan de gedwongen detentie en alle vormen van mishandeling van gevangenen.