Rebelse Toearegs op muziekpodium Sfinks

Toumast Tincha: één van de nummers op Tinariwens jongste plaat.

Intidaw: Eén van de oprichters van Tinariwen, Abdallah Ag Alhousseyni, vocht ooit mee in de separatistische strijd van de Toearegs. ‘Voor mij betekent vrijheid onafhankelijk zijn. Op welke manier ook.’ Abdallah nam in 1990 deel aan een Toeareg-opstand. Nadat in 2012 een zoveelste rebellie uitbrak in Noord-Mali, geleid door onder meer Toearegs van de Mouvement National de Liberation de l’Azawad, kreeg Tinariwen het in eigen land moeilijker. De MNLA zou immers in onmin vallen met het islamistische Ansar Dine, dat één van de Tinariwen-bandleden, Abdallah ag Lamida aka Intidaw, liet oppakken. Die kon maar vrijkomen onder internationale druk.

Nomaden: Toearegs zijn een in oorsprong nomadische bevolkingsgroep uit de Sahara van Noord- en West-Afrika. Alle leden van Tinariwen zijn Toearegs en in hun muziek mengen zij traditionele Malinees-Berberse muziek met westerse pop en rock.

Ag Leche: ‘Vrede opleggen onder druk, leidt alleen tot mislukking en haat’, zingt bassist Eyadou Ag Leche in de song Toumast Tincha, één van de nummers op Tinariwens jongste plaat. Ondanks een door het Westen gesteund tegenoffensief in Noord-Mali vorig jaar, is de streek bijlange geen plek om rustig een plaatje op te nemen. ‘We zouden er graag kunnen wonen, maar het leven is er erg zwaar’, zegt een groepslid aan MO*. ‘Er is geen administratie, geen banken, geen eten en geen gas. Wij Tamashek willen mee bouwen aan een betere toekomst, maar dan moet er absoluut naar onze wensen geluisterd worden.’

Red Hot Chili Peppers: De typische sound van Tinariwen heeft veel gemeen met blues en rock. Op de jongste plaat Emmaar komt die familieverwantschap wel heel duidelijk naar voren, misschien ook omdat opnieuw westerse muzikanten hun samenwerking verleenden, waaronder gitarist Josh Klinghoffer van de Red Hot Chili Peppers. ‘Onze muziek is altijd blijven evolueren en dankzij onze optredens op internationale podia, zijn we professioneler geworden en is onze techniek verbeterd. Maar onze authenticiteit en boodschap hebben we altijd behouden.’

Islamisten: Nadat het MNLA en andere Toearegs begin 2012 het vuur weer aan de lont staken in Noord-Mali, werden zij later op het jaar door jihadi’s overklast. MNLA had na een strijd met het Malinese leger de onafhankelijkheid van Azawad verklaard, een regio die een groot deel bestreek van Noord-Mali, maar hun islamistische strijdmakkers trachtten op hun beurt in Azawad de sharia op te leggen. Wanneer islamistische rebellen dan ook nog zuidwaarts oprukten, startte het Franse leger in januari van 2013 de militaire operatie Serval. De jihadi’s werden verdreven uit de steden die ze veroverd hadden, vluchtten of veranderden van kamp. MNLA werpt zich op als dé (seculiere) gesprekspartner van de Malinese overheid en zal in 2013, samen met andere Toeareg-rebellen, een voorlopig bestand sluiten met de Malinese overheid. Vandaag zijn deze en dus niet de islamisten de belangrijkste gesprekspartners rond de onderhandelingstafel in Algiers.

Wapens: Vroeger werd Tinariwen door critici wel ‘s afgeschilderd met een gitaar in één hand, een kalashnikov in de andere. Voor alle duidelijkheid. Tinariwen zijn Toearegs en sommige leden leunen naar verluidt vooral aan bij de seculiere MNLA, kort voor Mouvement National de Liberation de l’Azawad. Vandaag klinkt Tinariwens roep naar een onafhankelijk Azawad – een eigen regio voor Toearegs- veel gedempter. ‘De geopolitieke geschiedenis van ons volk blijft voor ons de hoofdzaak’, klinkt het diplomatisch, ‘maar we hebben onze wapens verruild voor gitaren!’

Emmaar: Tinariwens nieuwste plaat Emmaar is in drie weken opgenomen in de Mojave-woestijn in California, omdat hun thuisland te gevaarlijk is. ‘We wilden onze westerse technici niet laten werken onder dergelijke omstandigheden’. Dus werd verkast naar Joshua Tree in California. Want de opnamestudie moest en zou in de woestijn staan. ‘We houden ervan telkens opnieuw de woestijn in te trekken, want daar zijn we geboren en daar ligt ons hart.’ Er leven is echter niet aan de bandleden besteed. ‘In een woestijn kan je niet vrij zijn’, liet Abdallah Ag Alhousseyni zich ooit in een documentaire ontvallen. ‘Voor alles ben je aangewezen op anderen: voor water, eten, medicijnen, informatie.’

Emmaar werd opgenomen in Joshua Tree, California

© Marie Planeille

Noord-Mali: Zelfs wanneer straks de gitaren van Tinariwen zwijgen, zal hun thuisland nog lang beroering opwekken. Frankrijk kondigde zopas een nieuwe militaire operatie, getiteld Barkhane, aan. Bedoeling is naar eigen zeggen opnieuw islamistische terreur te bestrijden in de Sahel. Frankrijk is de Europese lidstaat met het grootst aantal manschappen en heeft in de regio vandaag 3.000 permanente troepen. Het land zegt beter te zullen samenwerken  met de regeringen van Mauritanië, Mali, Burkina Faso, Niger en Tsjaad.  Rond deze tijd worden in Algerije, een buurland van Mali, vredesgesprekken gehouden met de hoofdzakelijk seculiere rebellen van groeperingen als MNLA, HCUA (le Haut Conseil pour l’unité de l’Azawad) en MAA (le Mouvement arabe de l’Azawad). De Algerijnse bemiddelaars hopen tegen eind oktober met resultaat op de proppen te komen.