Sandra Ramirez: 'Als vrouw vertegenwoordig ik de minderheden en onderdrukten'

Senator Sandra Ramirez, de weduwe van de oprichter van de FARC, Manuel Marulanda.

© Ernesto Rodriguez Amari​

De verkiezingen voor de Senaat en het Parlement in Colombia van vorige week waren historisch. Voor het eerst nam de FARC deel aan de verkiezingen als politieke partij. Hun percentage voorkeursstemmen was verwaarloosbaar, maar het feit dat guerrillastrijders die zo lang met wapens streden, nu in de Kamer en Senaat zullen zetelen, blijft een overwinning.

MO* sprak in Bogota met niemand minder dan Sandra Ramirez, de weduwe van de oprichter van de FARC, Manuel Marulanda. Hij voerde meer dan 40 jaar in het regenwoud een gewapende strijd. Zij zal binnenkort in de Senaat de strijd tegen onrecht en ongelijkheid verder zetten met als wapen de kracht van haar woorden.

Fysieke integriteit

Op zondag 11 maart nam de FARC voor het eerst deel aan de verkiezingen als politieke partij. Minder dan 0,50 procent van de Colombianen hebben op jullie gestemd, hoe verklaar je dit?

Sandra Ramirez: Er zijn verschillende factoren die een rol hebben gespeeld. We hebben veel tegenwerking gehad bij het voeren van onze campagne. Slechts twee dagen voor de verkiezingen hebben we eindelijk onze beloofde financiële middelen gekregen. Dit maakt dat wij alleen supporters hadden die ons via leningen ondersteunden, wat ons uiteraard sterk belemmerd heeft.

‘Wij hebben geen stemmen gekocht zoals andere partijen in Colombia en we hebben ook geen populistische beloftes gemaakt’

Daarnaast is de fysieke integriteit van de FARC-leden die campagne voerden onvoldoende gegarandeerd. Wij zijn allemaal het slachtoffer geworden van zowel fysiek geweld als van psychologische intimidatie door de media. Er is genoeg bewijsmateriaal om dit aan te tonen. De rechtse partijen van Colombia proberen het slechte imago van de FARC te verergeren, waardoor de mensen bang zijn geworden om voor de politieke partij van de FARC te stemmen.

Gelukkig zijn we zeker van onze vijf zetels in de senaat en de kamer omdat deze deel uitmaken van het vredesakkoord. Elk van ons gaat ongelooflijk hard zijn best doen om de belangen van het onzichtbare Colombia te laten horen. Uiteindelijk hebben we 85.000 stemmen gekregen.

Wij noemen dit eerlijke stemmen voor de verandering. Wij hebben geen stemmen gekocht zoals andere partijen in Colombia en we hebben ook geen populistische beloftes gemaakt. De FARC is niet verbonden aan corruptieschandalen zoals Odebrecht. Wij willen ten allen tijde onze kiezers eerlijk in de ogen kunnen kijken.

Cocateelt en openbaar vervoer

Voor welke thema’s willen jullie de komende jaren het verschil maken in de Senaat en de Kamer?

Sandra Ramirez: In de eerste plaats willen we een stem geven aan de gewone man en vrouw. We gaan een website starten waar mensen al hun zorgen en noden kunnen melden. Vaak weten gewone burgers en boeren beter dan experten en politici wat de problemen zijn en hoe deze aangepakt kunnen worden. Politici moeten niet denken dat de gewone burgers geen verstand hebben.

Mensen willen minder corruptie. We gaan eisen dat elke politicus etisch en respectvol handelt. Bij grote overheidsprojecten zullen we hameren op transparantie. In de Kamer en de Senaat zal toegelicht moeten worden waarom er voor grote overheidsprojecten voor bepaalde bedrijven werd gekozen.

‘De rechtse partijen willen grootschalige mijnprojecten oprichten en internationale bedrijven naar Colombia halen. Overleggen met de lokale en inheemse bevolking staat echter niet op hun agenda’

We willen ook het grootste probleem van Colombia aanpakken: de cocateelt. Boeren in het regenwoud en andere regio’s telen coca omdat ze geen andere uitweg zien om hun familie te voeden. Ze krijgen geen kredieten van de overheid om over te stappen op het produceren van andere gewassen.

De overheid moet dringend in lokale projecten investeren. Op dit moment importeert Colombia rijst uit Cambodja, terwijl wij over genoeg gronden zitten om rijst voor de hele Colombiaanse bevolking te produceren.

Een ander hekel punt is het openbaar vervoer. De grote steden worden lamgelegd door inmense files. Colombia moet dringen in kwaliteitsvolle bussen en trams investeren zodat dat Colombianen vlot naar het werk kunnen gaan.

Alle politieke partijen hebben in aanloop naar de verkiezingen over de vrede in Colombia gesproken. De motivatie voor deze vrede ligt echter elders. Wij willen vrede door iedereen, ongeacht de afkomst, kansen te geven. We willen toegankelijk en kwaliteitsvol onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting voor iedereen.

De rechtse partijen daarentegen willen vooral de vrede behouden omdat ze in de territoria waar wij met de FARC aanwezig waren grootschalige mijnprojecten willen oprichten en internationale bedrijven naar Colombia halen. Overleggen met de lokale en inheemse bevolking hierover staat echter niet op hun agenda.

Hoe kijkt u naar het politieke landschap na de verkiezingen van de senatoren en parlementsleden?

Sandra Ramirez: Ik ben bezorgd. De politieke partij van ex-president Uribe blijft een belangrijke rol spelen in de nationale politiek van Colombia. De presidentskandidaat Ivan Duque heeft openbaar al aangekondigd dat als hij president van Colombia zou worden, hij het vredesakkoord zou vernietigen. Aan linkerzijde is de voormalige burgemeester van Bogota, Gustavo Petro, presidentskandiaat, hij steunt ons vredesakkoord wel. In de jaren ’80 nam hij nog deel aan de gewapende strijd.

De meerderheid van de Colombianen heeft zich nog niet voor een bepaalde partij uitgesproken. Zowel Humberto de la Calle van de liberale partij en architect van het vredesakkoord als de progressieve Sergio Fajardo als German Vargs Lerras van de radicale verandering situeren zich in het centrum van het kamp. Het zal nog spannend worden wie de Colombianen als president gaan kiezen.

Archiefbeeld van Sandra Ramirez en Manuel Marulanda.

FARC​

Liefde in tijden van guerillastrijd

U bent de weduwe van de oprichter van de FARC, Manuel Marulanda, ook wel gekend onder zijn guerrilleronaam als Tirofijo. Moest hij nog leven, zou hij fier op u zijn als hij wist dat u binnenkort als senator zal zetelen?

Sandra Ramirez: Ja, daar twijfel ik niet aan! Manuel Marulando zijn grootste drijfveer was zijn strijd voor een rechtvaardiger Colombia. Hij wou eigenlijk niets liever dan vrede, maar hij moest de garanties hebben dat de armste bevolkingsgroep betere levensomstandigheden zouden krijgen vooraleer hij de strijd zou staken. In 2016 zijn we er eindelijk in geslaagd om een vredesakkoord te bereiken met voldoende garanties dat de armen rechtvaardig behandeld zouden worden.

Manuel Marulanda was heel wat ouder dan u, maar toch vormden jullie een sterk koppel.

Sandra Ramirez: De eerste keer dat ik Manuel Marulanda zag, had ik het gevoel dat er een grote afstand tussen ons was. Hij vertelde meteen een grapje en daardoor was het ijs gebroken. Op het moment dat Manuel bij onze groep was, hadden we het zeer moeilijk. We werden achtervolgd door de militairen en verloren kompanen.

‘Marulanda was de meest gezochte guerrillero ter wereld, maar hij was ongrijpbaar voor de Colombiaanse overheid’

Na een tijdje heeft Manuel zijn liefde aan mij verklaard. Op een ochtend stond hij voor mijn tent met een kop hete koffie (tinto) en een roos in zijn handen. Hij was een man van weinig woorden. Hij vroeg me of ik met hem samen wou zijn. Ik heb geen seconde getwijfeld en onmiddellijk ja gezegd. We hebben mooie jaren gekend met de ups en downs zoals dat in alle relaties gaat.

Uiteindelijk is Manuel gestorven toen hij 82 jaar was aan een hartaanval. Ik zat naast hem toen hij stierf. De Colombiaanse media heeft jaren voor zijn dood leugens over hem verspreid, meermaals werd zijn dood aangekondigd en er werd ook beweerd dat hij kanker had. Marulanda was de meest gezochte guerrillero ter wereld, maar hij was ongrijpbaar voor de Colombiaanse overheid.

In 2000 was er een officiële ontmoeting tussen president Andres Pastrana en Manuel gepland in Caguán tijdens de vredesonderhandelingen die er toen liepen. Manuel is nooit komen opdagen omdat onze inlichtingendiensten te weten waren gekomen dat dit een val was en het eigenlijke doel was om hem te vermoorden tijdens deze ontmoeting.

Op leven en dood

Hoe komt het dat Marulanda tot op het einde van zijn leven is kunnen blijven ontsnappen uit de handen van de overheid?

Sandra Ramirez: Zowel voorstanders als tegenstanders van Manuel zagen hem als de meester van de guerra de guerrillas [een techniek ontwikkeld door Ernesto Che Guevara, nvdi].

Archiefbeeld van Sandra Ramirez en Manuel Marulanda.

FARC​

Als we moesten vluchten, bedacht hij in een mum van tijd een ontsnappingsplan. Hij bewoog zijn veiligheidstroepen steeds in een L-vorm of in een U-vorm. Dit wil zeggen dat de militairen dachten dat we waren ontsnapt, maar in werkelijkheid verstopten we ons zodanig dat als de militairen passeerden, wij achter hen zaten. Hij lijkt een te eenvoudige methode, maar het werkte echt.

Het is vooral een kunst om ervoor te zorgen dat iedereen exact doet wat er gevraagd wordt, want op dat moment is het op leven en dood. Training en alertheid waren voor Marulando cruciaal en dat werd er via de commandanten bij alle guerrilleros en guerrilleras hard ingedrild. Hij hamerde op discipline en gehoorzaamheid. Tegelijkertijd was hij enorm geliefd bij iedereen. Hij gedroeg zich zeer eenvoudig. Hij gaf bevelen om onze levens te beschermen, maar hij liet nooit uitschijnen dat hij onze meerdere was.

Hoe oud was u toen u zich bij de FARC aansloot?

Sandra Ramirez: Ik was 17 jaar toen ik bij de FARC kwam. Mijn moeder en vader hadden voor mij een huwelijk geregeld met een onbekende man. Ik ben thuis weggelopen en naar de FARC gegaan. Hoewel ik bang was voor de FARC had door de beelden die er op tv over hen werden uitgezonden, had ik ze al eens op de boerderij van mijn ouders zien passeren. Het was op een moment dat mijn moeder erg ziek was en ze hadden die dag mijn broers geholpen met het melken van de koeien. Bij de FARC vond ik liefde en solidariteit. Ondertussen zijn we 36 jaar verder. De FARC is mijn familie geworden.

De FARC-leden hebben hun wapens afgeleverd. Hoezeer was u gehecht aan uw wapen?

Sandra Ramirez: Mijn wapen was mijn vriend. Het was het enige instrument waarmee ik mezelf kon verdedigen en voor een rechtvaardig Colombia kon strijden. Het is niet eenvoudig om je geweer op een persoon te richten, maar als je zelf wordt aangevallen, heb je geen andere keuze. Ik heb mijn wapen alleen gebruikt om mezelf te verdedigen. Elke keer als we aangevallen werden, waren we bang. Wie het tegengestelde beweert, liegt. Het ergste waren de bombardementen. Niet alleen voor ons als strijders, maar ook gewone burgers zijn hierdoor getroffen.

Twintig procent

De FARC heeft toch ook slachtoffers gemaakt?

Sandra Ramirez: Ja, we kunnen de werkelijkheid niet negeren. De FARC is verantwoordelijk voor 20 procent van alle slachtoffers. De overheid en de paramilitairen moeten echter hun verantwoordelijkheid dragen voor de tachtig procent andere slachtoffers. Deze cijfers zijn door de Colombiaanse overheid zelf bekend gemaakt.

Binnenkort kan u in de Senaat uw tegenstanders bestrijden met uw woorden en argumentaties.

‘Het is tijd dat we een democratisch land worden waarbij de macht niet langer in handen van de elite is’

Sandra Ramirez: Ik ben blij dat ik als vrouw de kans krijg om de stem van de minderheden en onderdrukte bevolking te vertegenwoordigen. Er wordt ons verweten dat wij het communisme in Colombia zouden invoeren, maar dan vergeten ze te vermelden dat de voorbije 200 jaar een select groepje van zo’n vijf families de macht in handen heeft in dit land.

Wie rijk is in Colombia wordt rijker en het verschil met de arme bevolking wordt alleen maar groter. Het is tijd dat we een democratisch land worden waarbij de macht niet langer in handen van de elite is. In de Senaat zal ik proberen om de punten uit het vredesakkoord door te voeren.

Ik hoop vooral op wetten rond een landbouwhervorming. In eerste instantie moeten alle gronden geregistreerd worden. Landbouwgrond waar niemand eigenaar van is, moeten gebruikt worden om voedsel te produceren. Colombia is een vruchtbaar land: ik hoop dat de toekomstige generatie Colombianen de vruchten van onze inspannigen kunnen plukken.

Senator Sandra Ramirez, de weduwe van de oprichter van de FARC, Manuel Marulanda.

© Ernesto Rodriguez Amari​