Trump werkt strategisch verder aan zijn “Deal van de Eeuw”

Aida Touma, Knessetlid voor de Joint List

© Tine Danckaers​

Israëlisch parlementslid Aida Touma behoort tot de derde partij in Israël: de Joint List, een coalitie van vier voornamelijk Arabische partijen met dertien zetels in het Israëlische parlement. Haar identiteit, Arabische met een Israëlisch paspoort, lijkt echter hoe langer hoe meer een betwist gegeven in Israël. Israël is het land van en voor Joden, dat staat sinds juli dit jaar bij wet opgetekend. De nationalistische Natiestaatwet stelt dat Israël het thuisland is van het Joodse volk. Over andere etniciteiten wordt niet gesproken, ook niet over de twintig procent Palestijnse burgers in Israël of andere niet-Joodse minderheden.

WAT BETEKENT DE NATIESTAATWET?
Op donderdag 19 juli 2018 keurde het Israëlische parlement een wet goed die Israël definieert als een natiestaat voor Joden. De wet stipuleert dat Israël ‘het historische thuisland is van het Joodse volk’ en geeft de Joden een exclusief zelfbeschikkingsrecht’. Arabisch is niet langer een officiële taal naast het Hebreeuws. In de plaats krijgt het Arabisch binnen institutionele middens een speciale status. Jeruzalem wordt genoemd als enige en ondeelbare hoofdstad.De Natiestaatwet passeerde zonder dat er in politiek Europa een haan echt naar kraaide, stelt Aida Touma. ‘Opmerkelijk, want de wet druist in tegen de democratische principes die de Europese Unie, een belangrijke partner van Israël, hoog in het vaandel draagt.’ Samen met andere leden van de Joint List ontmoette Touma in Brussel Europese commissie- en parlementsleden. Ondanks flink wat tegenwerking van de Israëlische diplomatie ontmoette hun politieke leider Ayman Odeh ook de hoge vertegenwoordiger van de EU voor Buitenlandse Zaken, Federica Mogherini. Hoofdpunt op de agenda: de Natiestaatwet.

‘We benaderen de EU omdat we geloven dat dit niet alleen een interne kwestie is', stelt Aida Touma.

Aida Touma: De EU heeft zeer goede banden en samenwerkingsakkoorden met Israël. Via die akkoorden verbindt Israël zich aan de Europese principes van bescherming van mensenrechten en democratie. De Natiestaatwet druist daar ten eerste volledig tegen in. Ten tweede: met deze wet sluit Israël definitief de deur voor de tweestatenoplossing. De wet garandeert immers woordelijk de verdere kolonisatie van Palestijnse gebieden. Ook dat druist in tegen de principes van de EU, die de tweestatenoplossing, de oprichting van een Palestijnse staat, als enige strategie en oplossing ziet en daar al veel in heeft geïnvesteerd. Als iemand die Europese strategie wil saboteren, moet de Europese Unie waakzaam zijn en zou ze stappen moeten ondernemen. Daarom zijn wij hier.

Ik leg mijn vertrouwen in de schoot van Europese politici. Kijk, ik ben al heel mijn leven politiek actief. Ik weet dat politici veel druk ervaren. Maar ik weet ook dat politici manieren kunnen vinden om daarmee om te gaan en toch trouw te blijven aan principes.

Anti-sabotage-wet

De Israëlische Natiestaatwet kwam niet alleen. Er werden ook andere Israëlische wetten gestemd die vragen doen rijzen over hun democratisch gehalte.

Aida Touma: Dat klopt. Na de stemming van de Nakba-wet* in 2011 werd een nieuwe regel ingesteld die Knesset- of parlementsleden verbiedt om bepaalde organisaties te ontmoeten. Er is een nieuwe wet die duidelijk tot doel heeft om Palestijns land te annexeren. Deze wetten worden voorgesteld alsof het reguliere, normale wetten zijn. In de feiten echter consolideren ze zowel de bezetting als racisme.

‘Onlangs legaliseerde een Jeruzalems gerechtshof een outpost, zogezegd omdat de Palestijnse grond waarop de outpost zich bevond “in goed vertrouwen” werd gegeven’

We zien ook hoe de jurisdictie van rechtszaken over Palestijnse grond wordt verplaatst: van het Hooggerechtshof naar gewone gerechtshoven. Recent zagen we daar het resultaat van: einde augustus legaliseerde een Jeruzalems gerechtshof een outpost, zogezegd omdat de Palestijnse grond waarop de outpost zich bevond “in goed vertrouwen” werd gegeven. Het is een precedent waarbij heel veel vraagtekens te plaatsen zijn over dat concept “goed vertrouwen”. Het gaat hier namelijk over de retroactieve inbeslagname van Palestijnse grond die gerechtvaardigd en gelegaliseerd wordt.

De Joint List verzette zich ook tegen de wet die Knessetleden het recht geeft om een procedure tot verwijdering te starten tegen andere Knessetleden.

Aida Touma: Deze wet viseert heel duidelijk ons — parlementaire vertegenwoordigers van Arabische origine. Gelukkig maakte het Hooggerechtshof, na ons beroep, het toepassen van de wet een klein beetje moeilijker door beperkingen in te bouwen. Maar een andere wet die in de voorbije jaren werd gestemd, stelt dat iedereen die – intentioneel – de internationale relaties van Israël saboteert, een gevangenisstraf van tien jaar kan worden opgelegd.

Ik keerde vorige week terug uit de VS waar ik de VN-ondersecretaris had ontmoet. Na die ontmoeting hebben een aantal Knessetleden opgeroepen tot een onderzoek tegen mij persoon vanwege – exact – sabotage van de internationale relaties met Israël.

Aida Touma

© Tine Danckaers

Hebben jullie dan geen steun van andere oppositiepartijen?

Aida Touma: We hebben goede relaties met Meretz (linkse zionistische partij, td), een kleine partij met vijf Knessetleden. Maar in het licht van de recente kritiek en aanvallen door ministers die ons verraders noemden, zetten ook andere oppositieleden, met leidende figuren als Tzipi Livni en Yair Lapid, zich af tegen ons. Dit is de oppositie waartoe ook wij behoren. We zitten dus niet in een goede situatie, to say the least.

Ook Joodse Israëli’s demonstreerden tegen Natiestaatwet

Jullie doen het vooral goed bij de twintig procent Arabieren in Israël. Hoe zit het met jullie Joods-Israëlische achterban?

Aida Touma: Naast de meer dan tachtig procent Arabische mensen die voor ons stemden (in 2015 stemde ongeveer 65 procent van de Arabische stemgerechtigden in Israël, td) hebben we dus ook duizenden Joodse kiezers die ons steunen. Er is nog groeipotentieel. We zien ook dat mensen beginnen te begrijpen dat de punten die we de laatste vier jaar naar voor schoven geen fabels zijn. Steeds meer Israëli’s zien dat de democratische waarden binnen de Israëlische staat worden afgebouwd.

Tussen de 40.000 en 60.000 mensen hebben in augustus in Tel Aviv gedemonstreerd tegen de Natiestaatwet. We menen dat de helft van de demonstranten Joods waren, die begrijpen dat deze wet de identiteit van de Joodse staat zeer sterk bepaalt. Dat is een sterk signaal.

We weten dat onze belangrijkste strijd zich in Israël zelf moet afspelen. Daar biedt de wet, ondanks de helaasheid ervan, ook een opportuniteit. Dit is het moment om een echt debat in Israël te lanceren over de structuur en de identiteit van de toekomstige Israëlische staat. Welk thuisland willen de Israëli’s? Willen ze burgers zijn van een koloniale apartheidsstaat of van een normale en democratische staat?

Krijg je iedereen op dezelfde lijn?

Aida Touma: Kort? Nee. Waar wij van de Joint List de wet willen opdoeken, verdedigen anderen het behoud ervan, maar dan in een aangepaste versie. Zij denken dat het kan: voorwaarden voor burgerschap opleggen, namelijk de Joodse identiteit, en tegelijk democratische eigenschappen behouden. Ze zien de contradictie niet. Het is kwestie om duidelijk te maken dat het gaat om keuzes: democratie of ongelijkheid. Dat is ook wat de rechtse vleugel in Israël doet: zij kiest dat de nationalistische Joodse identiteit voorrang moet krijgen op democratische waarden.

Premier Netanyahu vindt democratie niet de belangrijkste waarde. Hij zei heel duidelijk dat hij twintig procent van zijn burgers niet ziet. Voor hem en volgens de Natiestaatwet bestaan wij, niet-Joodse inwoners van Israël, niet. De staat heeft met deze wet verklaard dat ze verdergaat dan discrimineren: ze verstoot een op vijf inwoners van Israël.

Trump vs Palestijnen: strategie of onkunde?

Israël heeft in de Amerikaanse president Trump en zijn administratie een belangrijke partner. Trump lijkt wel degelijk ambities te hebben om de knoop onbehouwen uit het conflict te halen, in het nadeel van de Palestijnen. Zijn dit strategische keuzes?

Aida Touma: De “Deal van de Eeuw”, die exacte woorden gebruikte Trump. Hij sprak niet over een vredesakkoord of conflictresolutie. Het zal een opgelegd plan zijn.

We zien ook hoe alles samenkomt in de laatste drie maanden. De Amerikaanse ambassade werd in mei van Tel Aviv naar Jeruzalem verhuisd, met de letterlijke woorden van Trump dat hij Jeruzalem als de herenigde hoofdstad van Israël beschouwt. Ik geloof ook dat de Natiestaatwet finaal werd doorgedrukt nadat de Trump-administratie groen licht heeft gegeven. De wet circuleerde al in de Knesset sinds 2011. Waarom werd ze nu plots zo snel gestemd?

En er zijn de onderhandelingen over de toekomst van Gaza. Die hebben volgens mij maar één doel: Gaza afscheuren van de Palestijnse kwestie en isoleren als een apart dossier. Natuurlijk is het goed om zo snel mogelijk de Israëlische blokkade op de strook te verminderen en zuurstof aan de Gazanen te geven. Maar het kan niet dat een ultiem politiek akkoord voor Gaza los zou komen te staan van de hele Palestijnse kwestie. Dat is regelrecht in strijd met zowel het recht op zelfbeschikking van het Palestijnse volk als met de oprichting van een Palestijnse staat.

Weg met UNRWA, weg met het Palestijnse vluchtelingenvraagstuk?

Trump draaide ook definitief de Amerikaanse geldkraan toe voor UNRWA, het VN-agentschap voor Palestijnse vluchtelingen.

Aida Touma: Die zet maakt deel uit van de “Deal” waaraan Trump werkt. UNRWA is onlosmakelijk verbonden aan een van de vier knopen in de vredesonderhandelingen: vluchtelingen, naast de status van Jeruzalem, veiligheid en nederzettingen. Jeruzalem heeft hij al aangepakt met de ambassadetransfer.

Door UNRWA niet langer te steunen liquideert Trump een van de moeilijkste problemen: de vluchtelingen en hun recht op terugkeer. Terwijl bij UNRWA 5,4 Palestijnse vluchtelingen zijn geregistreerd, heeft Trump het over 500.000 vluchtelingen. Volgens hem zijn die op een grensleeftijd, waarmee het probleem straks “natuurlijk” is opgelost.

Nir Barkat, de burgemeester van Jeruzalem, was er, na de aankondiging van de VS, als de kippen bij om te zeggen dat hij UNRWA uit de stad wil zetten. Terwijl hij de VN-organisatie bestempelde als een organisatie die ‘broeihaarden van terrorisme’ onderhoudt, pleitte hij ook voor de sociale rehabilitatie van de 30.000 bewoners van het Palestijnse vluchtelingenkamp Shuat in Oost-Jeruzalem. ‘We moeten hen steunen en als inwoners zien’, zei Barkat. Dat zou voor een buitenstaander wel eens redelijk plausibel kunnen klinken.

Aida Touma: De Israëlische autoriteiten hebben sinds de annexatie van Oost-Jeruzalem, in de voorbije vijftig jaar, de kans gekregen om op een gepaste manier om te gaan met de Palestijnen in Oost-Jeruzalem, door hen burgerschap te geven. Dat is niet gebeurd. Israël blijft hen enkel als “inwoners” beschouwen, die op de koop toe moeten worden verdreven. De stille transfer van Palestijnen in Oost-Jeruzalem is al decennia bezig. Elke dag gaan in Oost-Jeruzalem huizen van Palestijnen tegen de vlakte, elke dag krijgen Palestijnen te horen dat ze geen bouwvergunning zullen krijgen.
De Israëlische regering heeft in mei een beslissing genomen en zal 100 miljard shekels budgetteren om Oost-Jeruzalem te “Israëliseren”. Nir Barkat onderbouwt dit systeem al jaren. Hoe geloofwaardig klinkt het als hij nu opstaat en zegt dat hij de Palestijnen wil rehabiliteren als echte stadsburgers?

Dan blijven nog twee hangijzers: veiligheid en nederzettingen.

Aida Touma: Israël heeft mondiaal zowat het best uitgebouwde systeem van territoriale veiligheid. En uitgerekend deze staat wil onderhandelen over veiligheid met mensen die onder haar bezetting leven. Israël kan naar volledige eigen keuze een waaier aan maatregelen opleggen. Het kan perfect eisen dat Palestina — als het al ooit zou worden opgericht — geen volledig soevereine staat zal kunnen zijn omwille van … veiligheidsmaatregelen.

Als we over het Israëlische nederzettingenbeleid willen spreken, moet je gewoon naar de realiteit kijken: outposts van kolonisten op Palestijnse grond worden erkend, nederzettingen worden uitgebreid, wetten ter annexatie van Palestijnse grond zijn gestemd.

Hoog op de agenda staat de inlijving van Khan al-Ahmar en de deportatie van de bewoners, de bedoeÏenen. Het dorp Khan al-Ahmar is van strategisch belang omdat het de aansluiting tussen Palestijnse gebieden vormt. Door dit te annexeren splitst Israël de Westelijke Jordaanoever op in een noordelijk en zuidelijk deel. Met Gaza als derde deel creëert Israël drie van elkaar afgescheiden kantons voor de Palestijnen.

Hoe realistisch is Palestijnse staat?

Willen de Palestijnse politieke leiders zelf nog wel een Palestijnse staat? Keer op keer stellen we vast dat de verzoening tussen de Palestijnse politieke fracties uitblijft.

Aida Touma: Dat klopt. Iedereen zou moeten verstaan dat zonder een eenwording de situatie alleen maar verder zal afglijden. De enige die daar garen uit spint, is de Israëlische bezetter. Zolang er geen eenwording is, kan Israël het verdeel-en-heers-spel blijven hanteren, Gaza als een geïsoleerde entiteit blijven behandelen, de Palestijnse Autoriteit vanuit een aparte positie bespelen, doen wat het wil.

De kloof tussen Hamas en Fatah moet eindigen, de Palestijnen moeten opnieuw als één volk optreden. Dat zou nu de hoogste prioriteit moeten zijn voor het Palestijnse leiderschap.

Een vraag die steeds opnieuw opduikt, is of een tweestatenoplossing überhaupt nog pragmatisch verdedigbaar is. Wat is het standpunt van de Joint List?

‘Als in internationale kringen wordt gesproken over een eenstaatoplossing is dat een mooie maar onrealistische droom’

Aida Touma: In de feiten handelt Israël al jaren naar de oplossing van één staat, maar dan een zeer nationalistische apartheidsstaat, waar geen plaats is voor Palestijnen. Ik benadruk dat het recht van de Palestijnen overeind moet blijven om bevrijd te worden van de bezetting en om — volgens het recht op zelfbeschikking — hun eigen staat op te richten, naast Israël.

Als in internationale kringen wordt gesproken over een eenstaatoplossing is dat een mooie maar onrealistische droom, die geen rekening houdt met de feiten. Dan gaat het over een democratische en seculiere staat, in een ideale wereld. Jammer, maar die bestaat niet. Ik denk dat het nóg moeilijker is om zo’n staat op te richten vandaag dan een Palestijnse staat.

We voelen uiteraard dat de realiteitszin van de tweestatenoplossing uitdooft. Tegelijk blijven we overtuigd dat het de meest realistische, de meest haalbare is. Ook in de pragmatische zin.

* De Israëlische Nakba-wet maakt het herdenken strafbaar van de Nakba of ‘Catastrofe’, de dag in 1948 waarop honderdduizenden Palestijnen uit hun dorpen en huizen wegvluchtten of werden verjaagd