VN-rapporteur: ‘Geen nauwkeuriger woord dan Apartheid voor situatie in Palestina’

VN-rapporteur Micheal Lynk

© Arne Gillis

Honderdnegenentachtig. 189 grotendeels ongewapende demonstranten werden tijdens hoofdzakelijk vreedzame protesten, die deel uitmaakten van de ‘Great March of Return’ gedood door Israëlische veiligheidstroepen. In een rapport van 28 februari 2019 stelt een speciale VN-onderzoekscommissie dat het geweld met mogelijke uitzondering van slechts twee gevallen een schending van het internationaal recht was. De VN-onderzoekers hebben het daarbij expliciet over oorlogsmisdaden en mogelijke misdaden tegen de menselijkheid.

In een nieuwe reeks rapporten roept Michael Lynk, VN Speciale rapporteur voor de Mensenrechten in de bezette Palestijnse gebieden, expliciet op Israël ter verantwoording te brengen voor deze buitensporige geweldsdaden. De rapporten, gepresenteerd op 18 maart op de veertigste Mensenrechtenraad in Genève, benadrukken de mensonwaardige toestand in de bezette Palestijnse gebieden. 95 procent van de Palestijnen in Gaza heeft geen toegang tot schoon drinkwater.

Humanitaire verantwoordelijkheid

‘Israël heeft sinds 2005 geen boots on the ground in Gaza. Toch is Israël volgens internationaal recht nog steeds een bezettingsmacht. Israël verving een intern gevangenisregime door een extern. Door de totale lucht- en landblokkade controleert Israël alles en iedereen die Gaza binnen of buiten komt.

‘In Gaza is 97 procent van het grondwater ondrinkbaar, vervuild door riool- en zeewater. De Gazanen zijn afhankelijk van duur ingevoerd water’

Een bezettende macht heeft bepaalde humanitaire verantwoordelijkheden. Israël is wereldleider op gebied van moderne ontziltingsinstallaties en irrigatiemethoden. In Gaza is echter 97 procent van het grondwater ondrinkbaar, vervuild door riool- en zeewater. De Gazanen zijn afhankelijk van duur ingevoerd water. De bezetter moet volgens het internationaal recht op zijn minst een toereikende levensstandaard voorzien. Water is van levensbelang. Israël komt zijn wettelijke verplichtingen niet na.

Gaza is een gesloten ruimte waar twee miljoen mensen op een strook land van 45 bij 15 kilometer leven, een van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld. Landbouwgrond is er schaars. De beste grond ligt tegen het hek dat Gaza van Israël scheidt. Officieel is er binnen 300 meter van het hek een no-go zone, Israël sproeit echter herbiciden op nagenoeg alle omringende gronden’, stelt Lynk.

Hetzelfde hek waar honderden doden vielen tijdens protesten afgelopen jaar?

Michael Lynk: Inderdaad. Uit onderzoek blijkt dat 187 van 189 neergeschoten Palestijnen geen directe bedreiging vormden voor de Israëlische strijdkrachten. Schieten met scherp, niet alleen het doden van de demonstranten, is volgens internationaal recht compleet ongegrond en kan zelfs een oorlogsmisdaad zijn.

‘Er waren ongeveer 24.000 gewonden, waarvan 6000 geraakt werden met scherp’

Het is belangrijk dat dit dossier bij nationale en internationale rechterlijke instanties belandt zodat het voorgeleid kan worden aan het Internationaal Strafhof in Den Haag. Veel van de betogers waren tientallen of zelfs honderden meters verwijderd van het hek, waaronder ook 35 kinderen, medisch personeel en journalisten. Er waren ongeveer 24.000 gewonden, waarvan 6.000 geraakt werden met scherp.

De impact op het al zo kwetsbare gezondheidsstelsel in Gaza is desastreus. Het werd overspoeld door mensen die voor het leven gehandicapt zijn, waarvan velen een ledemaat verloren of nooit meer kunnen lopen. Deze mensen konden een productief lid van de maatschappij zijn maar hebben nu hun hele leven nood aan verzorging.

Sancties

Wat kunnen EU-lidstaten doen om Israël hiermee te confronteren?

Michael Lynk: Het besef dat Israël zich moet verantwoorden groeit. De EU is in vele opzichten wereldleider op het gebied van maatregelen tegen landen die de mensenrechten met de voeten treden, waar de corruptie welig tiert of het internationaal recht geschonden wordt.

De EU was zeer snel met sancties tegen Rusland na de annexatie van de Krim. Voor landen zoals Myanmar of Zimbabwe gelden soortgelijke maatregelen. De bezetting is al bijna 52 jaar aan de gang, de EU erkende zelfs al de talloze mensenrechtenschendingen begaan door Israël. Er is sprake van illegale annexatie van land en Israël toont allesbehalve goede wil omtrent het Palestijnse recht op zelfbeschikking.

‘Als de EU oprecht was in haar streven een einde te maken aan de bezetting, zou ze dit doen, ze heeft alle juridische middelen in handen’

De Israëlische nederzettingen zijn niet alleen illegaal maar vermoedelijke ook een oorlogsmisdaad. Toch is er geen sprake van sancties tegen Israël. Israël is een klein land en is in zijn handelsbetrekkingen voor 40 procent afhankelijk van de EU. Als de EU oprecht was in haar streven om een einde te maken aan de bezetting, zou ze dit doen, ze heeft alle juridische middelen in handen. Veroordeling zonder gevolgen is zinloos.

Normaal gezien werd er samen met de rapporten een lijst gepubliceerd van bedrijven die betrokken zijn bij de nederzettingen. Wanneer kunnen we deze verwachten?

Michael Lynk: Ik ben diep teleurgesteld over de vertraging van die database. Men is nog niet helemaal tevreden over het de onderzoeksmethode, normaal gezien wordt deze in de nabije toekomst vrijgegeven.

Het is belangrijk om een betrouwbare lijst te hebben van bedrijven die actief betrokken zijn bij de nederzettingen of industriële sites in de bezette gebieden. De nederzettingen zijn illegaal en worden ondersteund door zowel Israëlische als buitenlandse bedrijven. Zonder deze steun zouden de nederzettingen langzaamaan uitdoven.

VN-rapporteur Micheal Lynk: ‘Wanneer mensen bezwaar maken tegen het woord “apartheid”, vraag ik hen hoe je anders een plek noemt met twee volkeren, superieure rechten voor ene volk en duidelijk inferieure rechten voor het andere’

© Arne Gillis

Kolonisatie

Voelen de kolonisten zich gesterkt door de Amerikaanse erkenning van Jerusalem als de hoofdstad van Israël?

Micheal Lynk: De Israëlische politieke leiding heeft de wind in de zeilen. Veel hangt af van Amerikaanse diplomatieke, politieke en economische steun, die ze momenteel inderdaad heeft. 600.000 kolonisten krijgen de volledige goedkeuring van de regering van Netanyahu, ze worden zelfs aangemoedigd.

Met het aantreden van Trump werd het aantal nieuwe nederzettingen en bouwvergunningen sterk opgedreven, ongezien sinds begin jaren 2000 . Alle grote rechtse en centrumrechtse partijen steunen de kolonisten. De kolonisten hebben de keuze voor welke partij ze hun steun uitspreken.

Alleen een aantal kleine partijen aan de Israëlische linkerzijde is tegen, de steun voor deze partijen neemt echter af. Het is zorgwekkend dat de publieke opinie steeds openlijker de kant van de kolonisten kiest.

Eerder was er al de controversiële natiestaatwet, Israëlisch premier Netanyahu zette onlangs de puntjes nog eens op de i door te stellen dat ‘Israël de natiestaat is van het Joodse volk en hen alleen’, kunnen we dit apartheid noemen?

‘Wanneer mensen bezwaar maken tegen het woord “apartheid”, vraag ik hen hoe je anders een plek noemt met twee volkeren, met superieure rechten voor het ene volk en duidelijk inferieure rechten voor het andere’

Michael Lynk: In de Engelstalige Israëlische pers lijken velen geen enkel probleem te hebben met het woord “apartheid”, zeker over wat er gebeurt op de Westelijke Jordaanoever. Wanneer mensen bezwaar hebben tegen het woord “apartheid”, vraag ik hen hoe je een plek anders noemt met twee volkeren, met superieure rechten voor het ene volk en duidelijk inferieure rechten voor het andere.

Als het woord “apartheid” je niet bevalt, welk ander woord in de Engelse taal beschrijft de situatie op de bezette Westelijke Jordaanoever zo nauwkeurig? Ik denk niet dat er zo’n woord bestaat. Apartheid is een heel lelijk woord, de situatie in Palestina is in onze moderne wereld echter ook heel lelijk.

Antisemitisme

Ilhan Omar, bekritiseerde de invloed van de Israëlische lobby in Washington, haar commentaar werd weggezet als antisemitisme. Hoe kijkt u naar het vervagen van de definitie van kritiek op Israël en antisemitisme door delen van het establishment?

Michael Lynk: Antisemitisme is in een groot deel van de wereld een reëel fenomeen en moet net zoals andere vormen van onverdraagzaamheid en discriminatie veroordeeld worden. Het is belangrijk de juiste woorden te gebruiken wanneer we het over het Israëlisch-Palestijn conflict hebben.

6,5 miljoen Israëlische joden en 6,5 miljoen Palestijnse Arabieren die tussen de middellandse zee en de Jordaan leven moeten een manier vinden om vreedzaam samen te leven. Daarom is belangrijk de juiste woorden te gebruiken, om koelte te bieden in een enorm verhit debat.

Ik vind het belangrijk dat wanneer men Israël bekritiseert of haar militaire acties veroordeelt, men de juiste woorden gebruikt. Woorden die zich duidelijk verzetten tegen het Israëlische beleid, maar niet een heel volk stigmatiseren. Een volk dat nota bene haar eigen geschiedenis van vervolging en genocide kent.

‘Je kan kritiek uiten op Israël én antisemitisme veroordelen’

Tegelijkertijd ben ik me er van bewust dat er ook mensen zijn die kritiek steevast afdoen als antisemitisme. Nuance blijft in dit moeilijke debat van levensbelang, je kan kritiek uiten op Israël én antisemitisme veroordelen.

Wat denkt u van Frans president Macron’s voorstel om antizionisme voor de wet gelijk te stellen met antisemitisme?

Micheal Lynk: Nogmaals, dit is deel van een strategie om het debat te verlammen. Ik vind deze evolutie erg verontrustend, bovenal voor de rechten van de Palestijnen. Ik zie vier opties voor de toekomst van Israël en Palestina. Een échte tweestaten-oplossing, die de grenzen van 1967 respecteert. Een twee optie zou een soort federatie zijn waar Israëli’s en Palestijnen in één staat met dezelfde rechten samenleven. Ik zie niet in waarom voorstanders van deze twee opties antisemitisch zouden zijn.

De weg die we nu lijken in te slaan, is die van de één-staat-oplossing waarbij een etnische groep de andere domineert en men daarmee alle garanties voor gelijke rechten van tafel gooit. Een vierde oplossing, is eigenlijk geen oplossing maar een verderzetting van de situatie van vandaag. Ik noem dit de anderhalve-staat-oplossing, in dit scenario zou een Palestijnse leider een akkoord tekenen waarin de Palestijnen 30 procent van wat nog over blijft van de Westelijke Jordaanoever krijgen.

Laat het duidelijk zijn dat, welke oplossing er ook gekozen wordt, ze de liberale democratie en de mensenrechten moet garanderen. Ik ben ervan overtuigd dat dit enkel geldt voor de eerste twee scenario’s.