3000 vrouwen per jaar in Kenia levenslang getekend door bevalling

The White Ribbon Alliance (CC BY-NC-ND 2.0)​

Sasha is 22 jaar. Ze werd uitgehuwelijkt toen ze amper negen jaar oud was. Op haar elfde werd ze zwanger van haar eerste kind.

Toen de weeën in het midden van de nacht begonnen, was Sasha onvoorbereid en onwetend over de pijn die haar te wachten stond. Bovendien woonde ze in een geografisch geïsoleerd dorp op het platteland van Kenia.

Bekken te smal

Tijdens de geboorte bleek het hoofdje van de baby te groot voor Sasha’s bekken. Het kind kwam vast te zitten in het geboortekanaal. De mensen die haar bijstonden, probeerden te doen wat ze konden, maar ze waren te onervaren om met dit soort complicaties om te gaan.

Sasha had een spoedoperatie nodig, maar omdat ze niet in staat was om in een ziekenhuis te geraken, bleef ze gedurende zes dagen proberen om het kind naar buiten te drijven.

Uiteindelijk beviel Sasha van een dode baby die al rottingsverschijnselen begon te vertonen. Ze was niet enkel geschokt door de dood van haar kind, de verschrikking van de bevalling liet haar getraumatiseerd en zwaar gewond achter. Ze hield er een dubbele vaginale fistel aan over.

Twee miljoen vrouwen wereldwijd

Zo’n fistel is weefselschade tussen de vagina en een ander lichaamsdeel van de vrouw – meestal veroorzaakt door complicaties tijdens de periode van arbeid of een te lang durende bevalling. De fistel ontstaat als het hoofdje van de baby vastzit door een te smal bekken en niet kan indalen in het baringskanaal. Als de weeën toenemen tijdens de periode van arbeid, wordt de bloedtoevoer afgesneden en begint er weefsel af te sterven. Kort daarop zal de baby overlijden, maar de arbeid gaat verder tot de vrouw het kind kan uitdrijven.

Wereldwijd zijn er naar schatting twee miljoen vrouwen en meisjes die net zoals Sasha met een vaginale fistel leven. Elk jaar komen er 100.000 nieuwe gevallen bij. In Kenia zijn er 3000 nieuwe meldingen per jaar, waarvan volgens onderzoek slechts 7,5 procent wordt behandeld.

Deze statistieken zijn wellicht slechts het topje van de ijsberg, want veel nieuwe gevallen worden niet gerapporteerd en data in Afrikaanse ziekenhuizen zijn schaars of helemaal niet aanwezig.

Deze statistieken zijn wellicht slechts het topje van de ijsberg, want veel nieuwe gevallen worden niet gerapporteerd en data in Afrikaanse ziekenhuizen zijn schaars of helemaal niet aanwezig. Vrouwen zijn hier jammer genoeg vaak zelf een deel van het probleem: ze schamen zich en weigeren daarom medische hulp te zoeken. Zo blijft het probleem, dat waarschijnlijk nog veel groter is dan gedacht, veelal onderbelicht.

‘Sasha was een van de vrouwen die ik heb geïnterviewd tijdens mijn onderzoek naar Keniaanse vrouwen met fistels en de ongemakken om te leven met een lichaam dat lekt – ernstige incontinentie is vaak een gevolg. Ik keek voor mijn onderzoek ook naar de weg die ze aflegden om met het trauma van de geboorte om te gaan en te leren leven met een beschadigd, soms onherstelbaar lichaam’, zegt Gatwiri.

‘Uit mijn onderzoek blijkt dat vrouwen geen middelen hebben om hulp in te roepen maar er evenzeer een gebrek is aan structurele steun. Vooral in de meer afgelegen gebieden is er zeer beperkte of soms zelfs helemaal geen toegang tot gezondheidszorg’, zegt Gatwiri.

Het ondersteunt wat onderzoekers en medische professionals al jarenlang hebben vastgesteld in Kenia.

Uitdagingen

Kenia staat voor een enorme uitdaging wat het terugdringen van het aantal vaginale fistels betreft. De grootste is waarschijnlijk het gebrek aan middelen om fistels te behandelen, alsook het tekort aan chirurgen die gespecialiseerd zijn in dit soort operaties. In 2014 telde Kenia slechts drie internationaal gerenommeerde specialisten inzake fisteloperaties en tien chirurgen die minder complexe verloskundige ingrepen konden uitvoeren.

Dylan Walters (CC BY 2.0)​

Alleen dit maakt het al onmogelijk om alle vrouwen te helpen. Het betekent dat veel vrouwen soms jarenlang moeten wachten op een behandeling waardoor hun achterstand nog groter wordt.

Voor de meeste vrouwen met fistels is de schade niet enkel fysiek maar ook psychisch. Elke dag worden ze geconfronteerd met afwijzing en sociale uitsluiting. Dit is vaak meer ontwrichtend voor hen dan de fistel zelf.

‘De vrouwen uit mijn onderzoek getuigden hoe hun “lekkend lichaam” hen vaak het gevoel gaf vuil en abnormaal te zijn. Velen van hen beschreven dat hun leven vooral draaide om schaamte en het proberen voorkomen om buitengesloten te worden omwille van de doordringende geur die ze voortdurend met zich meedragen’, zegt Gatwiri.

First lady

De Keniaanse overheid is een programma begonnen waaronder lokale gezondheidswerkers de traditionele geboorte-assistenten in dorpen beter opleiden om met complicaties om te gaan. Maar dan nog blijft het een feit dat sommige vrouwen een professionele medische interventie nodig hebben.

Kenia investeert ook in andere campagnes om moedersterfte tegen te gaan. Een daarvan was de Beyond Zero-campaign, een initiatief van de first lady Margaret Kenyatta, om fondsen te werven en bewustzijn te creëren inzake veilige bevallingen en verloskundige complicaties die fistels kunnen veroorzaken.

‘Medisch gezien wordt een fistel veroorzaakt door moeizame arbeid, maar de onderliggende oorzaken zijn moeizaam transport, moeizame familieplanning, moeizame noodhulp en moeizame mensenrechten.’

Hoewel het initiatief zware kritiek kreeg omdat het geen oplossing zou zijn voor structurele problemen, groeide toch het nationale bewustzijn over vaginale fistels en werden er ook middelen gevonden om vrouwen met de aandoening een gratis operatie te kunnen aanbieden.

De kritiek legt wel bloot hoe groot het belang is van een aanpak van de onderliggende oorzaken. Deze oorzaken werden nog eens bondig opgesomd door een van de voornaamste fistelspecialisten van Kenia, de arts Weston Khisa: ‘Medisch gezien wordt een fistel veroorzaakt door moeizame arbeid, maar de onderliggende oorzaken zijn moeizaam transport, moeizame familieplanning, moeizame noodhulp en moeizame mensenrechten.’

Fistels stoppen betekent een noodzakelijke verandering van de culturele en structurele obstakels die vrouwen nog altijd het risico doen lopen op perfect vermijdbare tragedies. Het vereist een volledige herziening van de gezondheidsinfrastructuur in Kenia, zodat vrouwenzorg en reproductieve geneeskunde prioriteit krijgen – en geen enkele vrouw haar leven nog moet verliezen terwijl ze probeert om leven te geven.

Bron: The Conversation