Afghaanse vluchtelingen keren terug
Christopher Nadeem
16 augustus 2002
Het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen
van de Verenigde Naties (UNHCR) waarschuwt dat de repatriëring van de
Afghaanse vluchtelingen uit Pakistan in het gedrang komt. De operatie is de
grootste vrijwillige repatriëring ooit: op het hoogtepunt huisvestte
Pakistan 2,3 miljoen Afghaanse vluchtelingen en daarvan is nu ongeveer een
miljoen teruggekeerd. Het voorlopige succes van de operatie dreigt nu echter
teruggedraaid te worden omdat de vluchtelingen opnieuw rechtsomkeer maken
richting Peshawar. Bij hun thuiskomst in Afghanistan ontdekken velen dat er
geen huisvesting, geen werk en geen veiligheid heerst.
De Pakistaanse autoriteiten melden dat duizenden Afghaanse vluchtelingen
opnieuw het land binnenkomen via de Khyber Pas en de ontelbare paden langs
de poreuze grens. Langs die weg gaat het weer richting Peshawar.
Het is de aanhoudende instabiliteit in eigen land die de Afghanen op hun
schreden doet terugkeren. De meeste vluchtelingen zijn teruggekeerd naar
Kaboel maar daar wacht hen een bittere teleurstelling. De hoofdstad heeft te
kampen met een noodlijdende en overbelaste infrastructuur, een tekort aan
huizen, voedsel, basisvoorzieningen, onderwijs en arbeidsplaatsen.
De VN verwachten dat het aantal terugkerende vluchtelingen de komende
maanden zal stijgen, zo stelt een anonieme bron op het Afghaanse
Commissariaat. De ervaring heeft ons geleerd dat veel vluchtelingen naar
hun thuisland terugkeren als het zomer is, maar dat ze weer naar Pakistan
vertrekken van zodra de winter inzet. In sommige delen van Afghanistan
betekent de winter bittere koude.
Als de stroom richting Pakistan opnieuw aanzwelt tot honderdduizenden, zo
waarschuwt de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR, dan dreigt voor de winter
opnieuw een humanitaire catastrofe. Als de internationale gemeenschap niet
over de brug komt met hulpgoederen staan we op de drempel van een
catastrofe, beweert UNHCR-woordvoerder Ragnmila Ek. De sterke toevloed van
vluchtelingen put de voorraden uit aan sneltempo. De situatie is
dramatisch.
De VN-operatie was op zijn hoogtepunt tussen april en juli. De installatie
van een interim-regering in juni betekende voor vele Afghanen het signaal
voor de terugkeer. Maar de overblijvende vluchtelingen in Pakistan beseffen
stilaan dat een normaal leven in Afghanistan niet mogelijk is. Het aantal
mensen dat zich bij de UNHCR aanmeldt, is dermate gedaald dat de VN twee van
de drie repatriëringcentra in de Noordwestelijke Grensprovincie (NWFP) heeft
opgedoekt. Zowel het VN-personeel in Peshawar als de Pakistaanse
autoriteiten tonen zich bezorgd over die ontwikkeling. De Pakistaanse
regering dreigt er opnieuw mee om de vluchtelingenkampen in het grensgebied
te sluiten.
Vele Afghanen hebben in Peshawar intussen een huis gekocht en worden
afgeschrikt door de berichten over gevechten tussen krijgsheren en de
moordpartijen op hoge functionarissen en leden van de interim-regering.
Allicht kunnen de blijvers enkel over de streep getrokken worden als de
heropbouw van het land zichtbaar wordt en de orde zich herstelt, ook buiten
Kaboel.
De vluchtelingenorganisaties eisen dat de VN-Veiligheidsraad het mandaat van
de ISAF-vredesmacht uitbreidt tot andere steden om de druk op Kaboel te
verlichten.
Kieran Prendergast, de politieke vice-secretaris-generaal van de VN, steunt
die eis.
De VN hebben ook te kampen met nepvluchtelingen en zogenaamde
‘gerecycleerde’ vluchtelingen. Die eerste categorie zijn niet-Afghanen die
zich aanmelden voor de hulppakketten die worden uitgedeeld aan terugkerende
Afghanen. Sinds 25 juli werden al 53.592 Pakistaanse gezinnen geweigerd. Tot
dusver werden volgens de VN ook al 230.000 gerecycleerde vluchtelingen
geweigerd - dat zijn gerepatrieerde vluchtelingen die terugkeren om een
tweede betaling te krijgen.