Voor Afghaanse vrouwen die willen werken rest slechts één optie: verpleegkunde

Een verpleegster verzorgt een pasgeboren kind in Boostziekenhuis in Lashkar Gah.

© MSF/Elise Moulin

Nu de regering in Afghanistan vrouwen uitsluit van de meeste banen, wenden sommigen zich tot verpleegkunde en verloskunde om te kunnen blijven werken. Maar ook dat komt heel wat uitdagingen. ‘Mijn grootste zorg is dat als we volgend jaar afstuderen, er niet genoeg banen zijn voor ons allemaal.’

Na tien jaar les te hebben gegeven aan een Afghaanse universiteit, staat voormalig econome Shabana Sediqian op het punt om zich om te scholen tot verpleegster - niet bepaald de carrièreswitch die ze ooit voor ogen had, maar het zal haar in staat stellen om het huis weer uit te komen.

Een groeiend aantal werkende vrouwen schrijft zich in voor cursussen in verpleegkunde en verloskunde, omdat ze het zat zijn om thuis opgesloten te zitten sinds de Taliban twee jaar geleden de macht grepen - en omdat ze geld nodig hebben na hun baanverlies.

Volgens Sediqian is verpleegkunde bijna het enige beroep dat nog openstaat voor vrouwen die “onder huisarrest” leven nu de islamitische hardliners aan het roer hun vrijheden steeds verder inperken. ‘Dit is de enige manier om nog een job te hebben waarmee ik mijn familie financieel kan helpen en een paar uur het huis uit kan komen’, verklaart ze.

Langzaam doodgaan

De 30-jarige Nilab Azizi, een moeder van drie kinderen die vroeger voor een internationaal hulpproject werkte, is wanhopig om haar oude professionele leven weer op te pakken en kijkt ernaar uit om in september te beginnen met een driejarige opleiding verpleegkunde. ‘Ik heb meer dan een jaar geprobeerd om weer aan het werk te gaan, maar de Taliban sloten elke deur voor vrouwen’, getuigt ze. ‘Thuisblijven en niets doen is alsof je langzaam doodgaat.’

‘Thuisblijven en niets doen is alsof je langzaam doodgaat.’

Het Talibanregime heeft meisjes uitgesloten van middelbare scholen, universiteiten en de meeste banen, waaronder werken voor de Verenigde Naties en voor ngo’s. Het verbod geldt echter niet voor gezondheidswerkers.

10 verpleegkundigen en stagiaires in het hele land getuigen over hoe ze een carrièreswitch hadden gemaakt, of vrienden en collega’s hadden die dat hadden gedaan.

Khaled Ferdous, CEO van een privé-instituut in de noordelijke stad Mazar-i-Sharif dat samenwerkt met het ministerie van Volksgezondheid, stelt dat het aantal studenten verpleegkunde en verloskunde in zijn cursussen sinds medio 2021 meer dan verdubbeld is. Bijna 90% heeft een andere professionele achtergrond, zegt hij. Onder hen bevinden zich voormalige ambtenaren, leraren, journalisten en universitair afgestudeerden.

Maar omdat meisjes niet naar het voortgezet onderwijs kunnen, vrezen hulporganisaties dat het aantal aanmeldingen voor de studie verloskunde en verpleegkunde de komende jaren zal opdrogen, met alle gevolgen van dien voor de toekomstige gezondheidszorg in Afghanistan. Het ministerie van Volksgezondheid heeft niet gereageerd op een verzoek om commentaar.

Gynaecologen aan het werk in het Boostziekenhuis in Lashkar Gah.

© MSF/Elise Moulin

Financiële strijd

Econome Sediqian was decaan van de faculteit economie aan een particuliere universiteit in de westelijke stad Herat toen de Taliban op 15 augustus 2021 de macht overnamen. De volgende dag was haar foto op het personeelsbord verdwenen. Een paar weken later werd haar post ingenomen door een man. Sindsdien is ze huisvrouw.

Vanaf september volgt ze een opleiding tot verpleegster. Een van haar zussen schoolt zich al om tot verloskundige nadat ze haar universitaire studie literatuur moest opgeven.

‘Elke dag is een financiële en emotionele strijd.’

‘Elke dag is een financiële en emotionele strijd’, verklaart Sediqian, die 365 euro per maand verdiende. De moeder van drie kinderen verwacht zo’n 137 euro per maand te hebben als verpleegster en hoopt te kunnen sparen om haar dochters in het buitenland te laten studeren. Ze is boos dat al haar kennis en expertise zijn weggegooid, maar wil haar leiderschapsvaardigheden in haar nieuwe carrière gebruiken om andere verpleegkundigen te helpen.

Voor Azizi sluit verpleging beter aan bij haar vorige baan, waarbij ze gezinnen in Mazar-i-Sharif en omliggende dorpen voorlichtte over gezondheidszorg. Afghanistan heeft een van de hoogste moeder- en kindersterftecijfers ter wereld: elke twee uur overlijdt een vrouw tijdens de zwangerschap of bevalling.

Azizi hoopt dat een carrière als verpleegkundige haar zal helpen om mensen bewust te maken van het belang van borstvoeding, kindervoeding en de gevaren van kindhuwelijken - die steeds vaker voorkomen in Afghanistan en het risico op geboortecomplicaties en moedersterfte vergroten.

Gebrek aan apparatuur

Door de economische crisis in Afghanistan en het wegvallen van internationale ontwikkelingshulp na de machtsovername door de Taliban, staat de gezondheidssector er onder zware druk. Internationale donoren blijven de basisgezondheidszorg financieren, maar vooral op het platteland houden grote tekorten aan. Bovendien hebben veel gezondheidswerkers het land verlaten als deel van een bredere braindrain.

Veel gezondheidswerkers hebben het land verlaten als deel van een bredere braindrain.

Afghanistan heeft volgens officiële cijfers ongeveer 4400 gezondheidszorginstellingen, die meestal worden gerund door nationale of internationale ngo’s. Maar in veel klinieken ontbreekt het aan geschoold personeel, apparatuur en medicijnen. Sommige op het platteland functioneren nauwelijks. Tegelijkertijd is het aantal mensen dat behandeling nodig heeft toegenomen door ondervoeding en groeiende armoede.

Shaqayque Barakzai, een 19-jarige leerling-verpleegster in Herat, verklaart dat haar werk haar helpt om zich ‘gesterkt en gewaardeerd te voelen in deze donkere tijd voor vrouwen’. Ze was binnenhuisarchitecte geworden, maar koos voor verpleegkunde nadat de Taliban meisjes hadden verboden om hoger onderwijs te volgen.

Barakzai maakt zich zorgen over het vinden van een baan. Toen ze in 2021 aan haar opleiding begon, waren er 50 studenten. Volgens haar is dat cijfer bij de laatste instroom verdubbeld. ‘Mijn grootste zorg is dat als we volgend jaar afstuderen, er niet genoeg banen zijn voor ons allemaal.’

Volgens Barakzai zijn er genoeg vacatures in zeer eenvoudige klinieken op het platteland, maar verbieden de Taliban vrouwen om alleen rond te reizen. Hulporganisaties verklaren dat vrouwelijke gezondheidswerkers met specifieke uitdagingen te maken hebben, zoals harde ondervragingen bij controleposten over hun kleding, werk of het ontbreken van een mahram - een mannelijk familielid dat hen begeleidt. Sommigen werden zelfs van hun werk naar huis gestuurd omdat ze zonder chaperonne aankwamen.

Een humanitaire expert beschrijft hoe een gezondheidswerker met een jonge baby door een buschauffeur kilometers van haar huis op het platteland aan de kant van de weg werd gezet omdat ze geen mahram had. Nadat ze naar een nieuwe baan was verhuisd, moest haar man zijn werk opgeven omdat ze geen nachtdienst mocht doen tenzij hij bij haar bleef.

Gynaecologen aan het werk in het Boostziekenhuis in Lashkar Gah.

© MSF/Elise Moulin

Onderwijsverbod vormt probleem

De chaperonneplicht heeft ook de kosten voor mobiele gezondheidsteams in plattelandsgebieden verhoogd. Een ngo legt uit dat ze aanvankelijk één chaperonne per team stuurden, maar dat de autoriteiten steeds vaker een mahram voor elke vrouw eisten, waardoor de kosten van elke reis met ongeveer 36 euro per dag toenamen en de totale uitgaven met ongeveer 6375 euro per week konden oplopen.

Ondanks de uitdagingen meent Unicef, de VN-kinderrechtenorganisatie die samen met lokale ngo’s ongeveer 60% van de gezondheidszorg in het land beheert, dat 10.000 van de 27.000 medewerkers op hun loonlijst vrouwen zijn.

De ngo Artsen zonder Grenzen (AZG), die andere ziekenhuizen en klinieken in het hele land ondersteunt, geeft aan dat 900 mensen van haar medisch personeel - of meer dan de helft - vrouwen zijn. Maar Filipe Ribeiro, AZG-vertegenwoordiger voor Afghanistan, maakte zich grote zorgen over de toekomstige personeelsbezetting.

Vrouwelijke medische studenten die op het punt stonden hun diploma te halen toen de Taliban de macht overnamen, mochten geen eindexamen afleggen, terwijl vrouwelijke artsen geen toegang kregen tot specialistische studies.

Hoewel de scholen voor verpleegkunde en verloskunde open blijven, vreest Ribeiro dat het verbod op middelbaar onderwijs voor meisjes betekent dat ze binnenkort moeite zullen hebben om studenten te vinden. ‘Wie zijn de verloskundigen van morgen?’, vraagt hij zich af. ‘Het is geweldig om te weten dat sommige vrouwen nu proberen een opleiding tot verpleegster te volgen, maar op de middellange tot lange termijn zal het een ramp zijn.’

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters News Foundation.