Afghanen wissen digitale sporen uit angst voor Taliban

Een Afghaans ziekenhuis, januari 2013.

EU Civil Protection and Humanitarian Aid (CC BY-ND 2.0)

Duizenden Afghanen die hun gezinsleden in veiligheid proberen te brengen nadat de Taliban het land overnamen, hebben er een zorg bij: hun digitale geschiedenis en de recent opgerichte biometrische databases kunnen gebruikt worden om hen op te sporen en te arresteren.

De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Antonio Guterres, waarschuwde voor ‘angstwekkende’ inperkingen van de mensenrechten en onrecht tegen meisjes en vrouwen.

Amnesty International heeft maandag gezegd dat duizenden Afghanen — onder wie academici, journalisten en activisten — ‘ernstig risico lopen op represailles van de Taliban’, ondanks de verzoenende taal van de fundamentalistische groepering.

Digitalisering en biometrie

De voorbije jaren maakte de regering van Ashraf Ghani er een punt van om allerlei databases in het land te digitaliseren. Ook introduceerde ze digitale identiteitskaarten en biometrische gegevens waarmee de bevolking kon stemmen. Activisten waarschuwen nu dat die technologieën gebruikt kunnen worden om kwetsbare groepen op te sporen en te viseren.

‘We begrijpen dat de Taliban nu waarschijnlijk toegang hebben tot verschillende biometrische databases en apparatuur in Afghanistan’, schreef de ngo Human Rights First maandag op Twitter. ‘Deze technologie omvat waarschijnlijk toegang tot een database met vingerafdrukken en irisscans, en omvat gezichtsherkenningstechnologie.’

De Amerikaanse mensenrechtengroep heeft daarop een versie van haar handleiding ‘Hoe wist u uw digitale geschiedenis’ in het Farsi opgesteld. Dat document werd vorig jaar gepubliceerd ten behoeve van de activisten in Hongkong. Tegelijkertijd publiceerde het een nieuwe gids over hoe je biometrie kan vermijden.

Naar de grond kijken

Zo kun je volgens de gids gezichtsherkenning ontwijken door naar de grond te kijken, kledingstukken te dragen die gezichtskenmerken verhullen, of door meerdere lagen make-up te dragen. Vinger- en irisscans zijn echter moeilijk te omzeilen.

‘De gegevens kunnen gebruikt worden om de contacten en het netwerk van een persoon in kaart te brengen.’

‘Met zulke gegevens is het veel moeilijker voor Afghanen om de identiteit van henzelf en hun familie te verbergen. Bovendien kunnen de gegevens ook worden gebruikt om de contacten en het netwerk van een persoon in kaart te brengen’, zegt Welton Chang, chef Technologie bij Human Rights First.

‘Het kan ook gebruikt worden om een nieuw klassensysteem in te voeren. De biodata van sollicitanten kunnen vergeleken worden met de database, en dan kan men jobs weigeren op basis van iemands connecties met de vorige regering of de veiligheidsdiensten’, voegt hij eraan toe.

In het ‘slechtste scenario’ zullen de nieuwe machthebbers de data gebruiken om iedereen te viseren die betrokken was bij het vorige regime, of bij een internationale organisatie.

Huiszoekingen

Vijf jaar geleden al misbruikten de Taliban biometrische systemen van de overheid om leden van de veiligheidsdiensten te viseren, door hun vingerafdrukken met een database te vergelijken. Dat bleek uit lokale berichtgeving.

Op maandag, slechts enkele uren nadat de militanten de hoofdstad Kaboel binnenreden, kwamen er signalen dat dit scenario zich aan het herhalen was. ‘De Taliban begonnen huiszoekingen op zoek naar regeringsfunctionarissen, voormalige leden van de veiligheidstroepen en degenen die voor buitenlandse non-profitorganisaties in Afghanistan werkten’, zei een Twittergebruiker die zich Mustafa noemt maandag. Ook de huizen van journalisten werden volgens hem doorzocht.

In een privébericht zei een inwoner van Kaboel dat ze had gehoord van huiszoekingen, en dat de Islamistische militanten daarbij een ‘biometrisch apparaat’ gebruikten.

De Taliban zeiden in een verklaring dat ze ‘al hun burgers verzekeren dat ze, zoals altijd, hun leven, eigendom en eer zullen beschermen en een vreedzame en veilige omgeving zullen creëren voor hun geliefde natie.’

Slecht beveiligd

Maar digitale rechtengroepen krijgen op dit moment een ‘aanzienlijk aantal’ aanvragen van middenveldorganisaties en activisten om hun digitale aanwezigheid te beveiligen, zegt Raman Jit Singh Chima, beleidsdirecteur Azië-Pacific bij Access Now.

‘We maken ons ook grote zorgen over de databases die worden bewaard door hulporganisaties en andere groepen, en zijn verontrust over het feit dat er onduidelijkheid bestaat over of er maatregelen worden genomen om informatie te verwijderen die kan worden gebruikt om mensen te viseren’, aldus de cyberveiligheidsexpert.

De digitale identiteitskaarten, de zogeheten tazkira, kunnen bepaalde etnische groepen blootstellen aan gevaar, waarschuwt hij. Telecombedrijven hebben daarnaast een ‘schat aan informatie’ die kan gebruikt worden om mensen op te sporen.

De verantwoordelijkheid om datasystemen te beveiligen lag uiteindelijk bij de Afghaanse regering, volgens Chang, hoewel de Amerikaanse troepen en hun bondgenoten waarschijnlijk een rol speelden bij ‘het ontwerpen van de systemen en hielpen bij de implementatie.’

‘Bij het ontwikkelen, onderhouden en overdragen van het systeem is er waarschijnlijk te weinig rekening gehouden met risicobeoordelingen en het voorkomen van misbruik’, voegt hij eraan toe.

Ondertussen doen Afghanen wat ze kunnen om hun digitale sporen te wissen. Jongens en mannen ‘bladeren verwoed door hun smartphones om berichten te verwijderen die ze hebben verzonden en muziek waarnaar ze hebben geluisterd en foto’s die ze hebben gemaakt te wissen’, schreef BBC-reporter Sana Safi op zondag op Twitter.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters Foundation en werd vertaald door IPS.