Amerikaanse gevangenissen houden niet van pottenkijkers

Obama bezocht vorige week de El Reno-gevangenis in Oklahoma en stelde zich op de hoogte van de leefomstandigheden van de gevangenen daar. De Verenigde Naties (VN) lukte het nog niet eerder om toegang te krijgen tot Amerikaanse gevangenissen. Diverse VN-functionarissen, gewapend met mandaten van de Mensenrechtenraad in Genève, werden geweigerd in gevangenissen waar sprake zou zijn van een cultuur van geweld.

In 1998 werd Radhika Coomaraswamy, de speciale VN-rapporteur voor Geweld tegen Vrouwen, de toegang geweigerd tot drie gevangenissen in Michigan. Daar wilde zij klachten over seksueel wangedrag tegenover vrouwelijke gevangenen onderzoeken. Hoewel Coomaraswamy zich intensief had voorbereid op gesprekken met gevangenen, weigerde de gouverneur van Michigan, John Engler, haar vlak voor haar bezoek alsnog de toegang.

Wijlen senator Jesse Helms, voormalig voorzitter van de Commissie voor Buitenlandse Betrekkingen van de Senaat, hield de komst van Bacre Waly Ndiaye, hoofd van het VN-Mensenrechtenbureau in New York, tegen. Ndiaye wilde meer weten over de leefomstandigheden in sommige Amerikaanse gevangenissen.

Eenzame opsluiting

Het bezoek van Obama afgelopen week aan de gevangenis in Oklahoma heeft de VN ertoe aangezet een nieuwe poging te wagen het Amerikaanse gevangenissysteem van binnen te bekijken. De speciale VN-rapporteur inzake Marteling, Juan E. Méndez, en de voorzitter van de Werkgroep inzake Arbitraire Detentie, Seong-Phil Hong, hebben de Amerikaanse regering gezamenlijk gevraagd een officieel bezoek aan Amerikaanse gevangenissen goed te keuren.

Méndez zei eerder deze week met de Amerikaanse regering te willen samenwerken bij een studie naar hervorming van het detentiesysteem op het gebied van eenzame opsluiting. ‘Daar hebben 80.000 gevangenen in de VS mee te maken, in de meeste gevallen voor maanden of jaren’, zei Méndez. ‘De praktijk van langdurige eenzame opsluiting veroorzaakt psychologisch lijden en dat is in strijd met de Conventie tegen Marteling.’

Hervormingen op dit gebied zullen niet alleen gevolgen hebben voor de VS, zei hij, maar ook voor andere landen in de wereld.

Fysiek geweld

In diverse rapporten worden melding gemaakt van ongezonde leefomstandigheden in fysiek geweld in Amerikaanse gevangenissen. Daarvan zouden vooral minderheden het slachtoffer zijn, inclusief Afro-Amerikanen en gedetineerden van Latijns-Amerikaanse afkomst. Afgelopen maand werden vergaande hervormingen aangekondigd, inclusief de benoeming van een “Federale Monitor” die herhaalde klachten over misbruik in het gevangeniscomplex Riker’s Island moet onderzoeken. Andere maatregelen zijn beperking van het gebruik van geweld door bewakers en de installatie van camera’s.

Tessa Murphy van Amnesty International zegt dat ook Amnesty een beroep heeft gedaan op het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken om de speciale rapporteur toe te laten voor een onderzoek naar eenzame opsluiting. ‘Amnesty vindt extern onderzoek in het bijzonder belangrijk als het gaat om zwaarbeveiligde gevangenissen waar gedetineerden geïsoleerd worden in een al gesloten omgeving.’

Onbeperkt toegang

Antonio M. Ginatta, directeur belangenbehartiging bij het Amerikaprogramma van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW), zegt dat het nu het juiste moment is voor meer openheid, omdat de VS zelf hun strafrechtsysteem aan het doorlichten zijn. President Obama sprak onlangs nog over de noodzaak van hervormingen.

‘Toch weigert het ministerie nog steeds de speciale rapporteur toegang te geven tot detentiefaciliteiten om de praktijk van eenzame opsluiting te onderzoeken. Het is alsof de toespraak van de president hen ontgaan is’, zegt hij. ‘In het licht van het recente bezoek van de president aan de El Reno-gevangenis zou het ministerie van koers moeten veranderen en de speciale rapporteur en de Werkgroep inzake Arbitraire Detentie onmiddellijk en onbeperkt toegang moeten geven.’