Amerikaanse invloed in Irak neemt af

Binnen enkele dagen lukte het de Koerden wat Washington en Teheran en hun regionale bondgenoten niet lukte gedurende acht maanden intensieve diplomatie. Ze wisten, voor het eerst sinds de verkiezingen van maart, de leiders van bijna alle Iraakse parlementaire blokken rond de tafel te krijgen.

De bijeenkomst mondde uit in een overeenkomst die - voorlopig - een einde lijkt te maken aan de politieke impasse. Maar het grootste blok van soennieten in het land, al-Iraqiya, is nog steeds niet gelukkig met de macht die het krijgt in de nieuwe overeenkomst.

Separatistisch

Al-Iraqiya, geleid door voormalig premier Ayad Allawi, haalde bij de verkiezingen van maart een overwinning met 91 zetels. Dit was echter te weinig voor de meerderheid van 163 zetels die nodig was om een regering te vormen. De coalitie van de huidige premier Nouri al-Maliki volgde al Iraqiya met 89 zetels. De Koerden eindigden op de vierde plaats met 57 zetels, na een coalitie van voornamelijk sjiietische religieuze partijen, die 70 zetels haalde.

De Koerden haalden niet alleen het presidentschap binnen, maar ondergingen ook een rolverwisseling door het gefragmenteerde politieke landschap te lijmen. Dat lijkt tegenstrijdig met de beeldvorming onder Iraakse Arabische partijen en landen die de Koerden vaak zagen als separatistisch: de chaos in niet-Koerdische delen van het land zou hen weinig kunnen schelen.
 
“De Koerdische visie voor de gesprekken was niet gebonden aan de agenda van een regionale of buitenlandse macht en niet gericht op de hegemonie van een bepaald land in Irak”, zegt Hemin Mirani, hoofd van het Koerdistan Instituut voor Politieke Kwesties (KIPI), een denktank in Irbil, de hoofdstad van de Koerdische regio in Irak.

Iran

Een duidelijke herinnering aan de afnemende invloed van Washington in Irak kwam van de Koerden zelf, die gezien worden als de grootste vrienden van de VS in Irak.

Ondanks, wat de Koerden noemden, ‘immense druk’ van de VS, zijn regionale Arabische bondgenoten en Turkije, kreeg het Witte Huis niet zijn zin. President Barack Obama en vice-president Joseph Biden hadden persoonlijk getelefoneerd met de Koerdische leiders om hun voorkeur voor Allawi als president kenbaar te maken. De Koerdische leider Jalal Talabani werd echter herkozen als president, voor een termijn van vier jaar.

De post van premier ging naar sjiiet Maliki, die een groter parlementair blok achter zich wist te krijgen dan al-Iraqiya en die steun krijgt van Iran.

“De Iraanse rol was sterker in zichtbaarder dan de Amerikaanse rol”, zegt Mahmoud Othman, een Koerdisch politicus en parlementslid. “Mensen volgen niet langer de Amerikaanse lijn”, concludeert hij.

Losmaken

In de nasleep van de oorlog stelden de VS alles in het werk om hun stempel op de vorming van het politieke landschap te drukken. De VS kozen zelf een nieuwe heersende klasse. Iraakse kiezers maakten die keuzes later deels ongedaan.

“We zien de invloed van de VS dagelijks afnemen”, zegt Mirani van KIPI. “De Verenigde Staten zien nu in wat hun gewicht is in Irak en ze gedragen zich daarmee in overeenstemming.”

Niet alle analisten zien in de door Iran gesteunde herverkiezing van Maliki echter een dreun in het gezicht van de Amerikaanse belangen. Faisal Istrabadi, directeur van het Center for the Study of the Middle East van de Indiana-universiteit in de VS, gelooft dat de VS niets hebben tegen de keuze voor Maliki. Zijn verkiezing zou passen in het plan van de VS om zich los te maken van Irak, “ook al heeft het de rol van Iran in Irak versterkt.” De VS willen al hun militairen voor het einde van volgend jaar terugtrekken.