Arrestatie van Cambodjaanse oppositieleider Kem Sokha versnelt neergang naar dictatuur

Kem Sokha

© Cambodia National Rescue Party (CNRP)​

De arrestatie zelf verliep snel, maar ze zat er al lang aan te komen. Het is een voorlopig hoogtepunt in een lange reeks aanslagen op de Cambodjaanse democratie. Zondagnacht werd in Phnom Penh het huis van oppositieleider Kem Sokha omsingeld door honderden politieagenten met kalashnikovs. Hij werd uit zijn bed gelicht en weggevoerd naar een afgelegen gevangenis op 200 kilometer van de hoofdstad.

De leider van de CNRP, de enige echte oppositiepartij, wordt beschuldigd van landverraad. De regeringspartij CPP zegt dat hij een complot smeedde met Washington om het regime omver te werpen met een zogenaamde kleurenrevolutie. Zijn familie en partijgenoten ontkennen met klem en eisen zijn vrijlating.

Premier Hun Sen: ‘Hij spande samen met buitenlanders om onze natie te verraden. Dat verplichtte ons om hem onmiddellijk te arresteren.’

‘Hij spande samen met buitenlanders om onze natie te verraden. Dat verplichtte ons om hem onmiddellijk te arresteren’, zei premier Hun Sen in een toespraak op een evenement met 4000 textielarbeidsters. Als enige bewijs voor het verraad verwijst de regering naar een video van een speech. Die gaf Kem Sokha in 2013. Een gehermonteerde versie werd door de regering opnieuw gepost op Facebook.

In die speech zegt Kem Sokha dat hij door de VS werd aangemoedigd om het Cambodian Center for Human Rights op te richten. Dat deed hij in 2002. Het centrum focust zich op politieke verandering vanuit de basis.

‘Volgens de VS kan je een dictatoriaal regime niet veranderen aan de top. Je moet eerst de basis veranderen. Dat is de democratische strategie’, zegt Kem Sokha in de video.

Deze uitspraak kan hem 30 jaar cel kosten.

Stuurloze partij

De CNRP reageert verward. In een interview met Voice of America zegt vice-voorzitter Eng Chhay Eang dat de CNRP acties overweegt. ‘Als we geen keuze hebben, is een demonstratie mogelijk.’

De premier en het leger hebben herhaaldelijk met geweld gedreigd. De kans is dus groot dat een demonstratie slecht afloopt.

CNRP-woordvoerder Yim Sovann zei in een interview met VAYO FM dat de partij voorlopig afwacht. De partij hoopt dat de internationale gemeenschap zal ingrijpen. Maar die reageert slap. Arend Zwartjes, een woordvoerder van de Amerikaanse ambassade in Phnom Penh, zei alleen dat zijn regering ‘zeer bezorgd’ is over de arrestatie van Kem en dat de beschuldigingen ‘politiek geïnspireerd’ lijken.

Zenuwachtigheid voor verkiezingen

De arrestatie was goed voorbereid, net als het recente monddood maken van politici, mensenrechtenactivisten en verslaggevers. Soms letterlijk, zoals met de moord op journalist Kem Ley in 2016. De CNRP is de enige kanshebber om de CPP te verslaan bij de parlementsverkiezingen van volgend jaar. In 2013 won die CNRP bijna de algemene stembusslag. De CPP zet nu de grote middelen in om een herhaling of erger te voorkomen.

De CNRP is de enige kanshebber om de CPP te verslaan bij de parlementsverkiezingen van volgend jaar.

Hun Sen, al 32 jaar premier en leider van de CPP, waarschuwde de CNRP. Als de partijleden Kem Sokha blijven steunen zal hij de oppositiepartij afschaffen. En hij heeft een wet die dat mogelijk maakt. Een paar maanden geleden heeft de CPP de wet op politieke partijen door het parlement gejaagd. Die is ontworpen om rivalen aan te pakken. Vage beschuldigingen zijn genoeg om een politicus of een partij van het politieke toneel te verwijderen.

Toen de wet werd goedgekeurd, twijfelden commentatoren er aan of Hun Sen dat legislatief kanon ook echt zou gaan gebruiken. Vandaag niet meer. De kans dat de grootste oppositiepartij van Cambodja opgedoekt wordt, is reëel. Anderen denken dat Hun Sen de CNRP alleen maar wil verzwakken om volgend jaar naar de verkiezingen te gaan met een kansloze oppositie. Zo kan de CPP de schijn creëren van een rechtmatige overwinning, als een democratische vernislaag over een corrupt en autoritair regime.

Een geplaagde partij

De CNRP wordt al jaren gekweld door rechtszaken. Het wordt de partij bijna onmogelijk gemaakt om aan politiek te doen. Sam Rainsy, de vorige leider van de CNRP, leeft nu in ballingschap in Parijs. Een Cambodjaanse rechter oordeelde vorig jaar dat hij vijf jaar cel verdiende voor een smadelijk bericht op Facebook.

Kem Sokha verdween vorig jaar al bijna in de gevangenis. Hij werd veroordeeld tot vijf jaar cel omdat hij weigerde te getuigen over zijn vermeende affaire met een kapster. Zwaar bewapende agenten wilden hem toen arresteren in het hoofdkwartier van de CNRP, maar zijn partijleden verhinderden dat. Kem zat een half jaar vast in het hoofdkwartier. Tot hij gratie kreeg van Hun Sen.

In het afgelopen jaar verdwenen meer dan twintig oppositieleden en critici achter de tralies. Twee weken geleden is de CPP met een nieuwe reeks pesterijen begonnen. Het Cambodjaanse kantoor van National Democratic Institute, een Amerikaanse ngo, werd gesloten. Bijna 20 onafhankelijke radiostations werden uit de ether gehaald. Bij de slachtoffers behoren ook het door de VS gesubsidieerde Radio Free Asia. De reden? Belastingen niet betaald.

Laatste editie Cambodia Daily

Hun Sen

Prachatai (CC BY-NC-ND 2.0)​

Dezelfde beschuldiging viel ook in de bus van Cambodia Daily, de laatste onafhankelijke krant die geen blad voor de mond neemt. Ze moest 6,3 miljoen dollar achterstallige belastingen betalen tegen 4 september of sluiten. De krant koos zelf voor dat laatste in plaats van toe te geven aan de valse beschuldiging.

De macht van premier Hun Sen is zo goed als onaantastbaar geworden. Het is afwachten hoe de bevolking reageert.

‘De macht om te belasten is de macht om kapot te maken. Na 24 jaar en 15 dagen heeft de Cambodjaanse regering The Cambodia Daily, uniek in de Cambodjaanse pers, kapot gemaakt’, zegt eigenares Deborah Krisher-Steele op de website van de Daily.

Na 24 jaar kritische journalistiek kwam er vandaag dus ook een einde aan de persvrijheid in Cambodja. De laatste editie van de Daily verscheen vandaag met de koptitel: ‘De neergang naar een openlijke dictatuur’.

Kem Sokha zit nu in de gevangenis Trapaing Phlong in de provincie Tbong Khmum aan de Vietnamese grens, ver verwijderd van Phnom Penh om protestacties te vermijden. Het leger heeft de omgeving van zijn verblijfplaats afgezet. Kem mag geen familie of advocaten ontvangen. In zijn cel kan hij nadenken over het politieke spel dat zijn rivaal met hem, zijn partij en de mensenrechten heeft gespeeld.

De macht van premier Hun Sen is zo goed als onaantastbaar geworden. Het is afwachten hoe de bevolking reageert.