ASEAN-top bereikt compromis over Myanmar, maar rust en stabiliteit zijn nog veraf

Verzet tegen de militaire coup in Myanmar

Brian Kelly / Flickr (CC BY-SA 2.0)

Van kortweg “positief” over “ontgoochelend” tot “slag in ons gezicht”. De meningen over de ASEAN-top van het voorbije weekend lopen uiteen. De Associatie van Zuidoost-Aziatische landen heeft een plan klaar om een einde te maken aan het conflict in Myanmar, één van de leden van de organisatie. Maar er zijn geen afspraken gemaakt over een timing of over het lot van politieke gevangenen.

Dat ASEAN zich uitspreekt over de situatie in Myanmar is op zich al bijzonder, want de landen bemoeien zich in principe niet met elkaars binnenlandse politiek. Maar sinds het Myanmarese leger op 1 februari de macht greep, vielen al meer dan 700 burgerslachtoffers bij protestacties. En dat geweld moet volgens de tekst ‘meteen stoppen’ om plaats te maken voor een constructieve dialoog, met de hulp van een bemiddelaar. Een timing voor die gesprekken is er niet.

Aung San Suu Kyi

Opvallend: de deelnemers van de top kwamen fysiek naar Jakarta, ondanks de strenge quarantainemaatregelen die in principe in Indonesië van kracht zijn. Bijzonder was ook dat de leider van de junta in Myanmar, Min Aung Hlaing, mee aan de tafel zat.

Over het lot van zo’n 3.000 gevangenen, vooral politici en journalisten, is niets afgesproken.

De alternatieve eenheidsregering, die zegt de Myanmarezen te vertegenwoordigen, was niet uitgenodigd. Die NUG (National Unity Government) bestaat vooral uit politici van de partij van Aung San Suu Kyi. Zij heeft in november vorig jaar overtuigend de verkiezingen gewonnen, maar werd door de legerleiding aan de kant gezet en zit nu al bijna drie maanden opgesloten.

Voorzichtig positief

Onder meer de Indonesische president Joko Widodo pleitte tijdens de top voor haar onmiddellijke vrijlating.

Maar die eis heeft de uiteindelijke tekst niet gehaald. Ook over het lot van zo’n 3.000 andere gevangenen, vooral politici en journalisten, is niets afgesproken.

Toch liet de NUG na afloop van de top weten “positief” te zijn over het bereikte compromis. ‘Maar ASEAN moet krachtdadig optreden en ervoor zorgen dat de junta ook effectief zijn beloften nakomt.’

Lakse houding

Zuidoost-Azië specialist Aaron Connelly vraagt zich op Twitter af welke maatregelen ASEAN kan of zal nemen als het akkoord niet wordt nageleefd. Connelly is als onderzoeker verbonden aan het IISS (Internationaal Instituut voor Strategische Studies). ‘Ik denk aan maatregelen als sterkere taal over het vrijlaten van gevangenen… en op termijn misschien de schorsing van Myanmar.’

Dat de verkozen politici van de NUG niet waren uitgenodigd, wordt ‘een slag in het gezicht van de Myanmarezen’ genoemd.

Kenneth Roth, directeur van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) denkt niet dat het zo’n vaart zal lopen. In een ontgoochelde reactie op Twitter bekritiseert hij de lakse houding van de ASEAN-landen, die volgens hem schrik hebben voor kritiek op hun eigen mensenrechtenbeleid. ‘De Filipijnen slachten duizenden af in een drugsoorlog, Vietnam legt dissidenten zware gevangenisstraffen op en Thailand heeft zelf een militaire coup achter de rug’, fulmineert hij.

Sociale media

In Myanmar zelf wordt via sociale media vooral negatief gereageerd op het akkoord. Dat “moordenaar” Min Aung Hlaing door ASEAN uitgenodigd was, en niet de verkozen politici van de NUG, wordt ‘een slag in het gezicht van de Myanmarezen’ genoemd. Tijdens een protestactie in de commerciële hoofdstad Yangon werd de begrafenis van de legerleider gesimuleerd.

Bovendien roept de compromistekst “alle partijen” op om zich terughoudend op te stellen. ‘Maar de legerleiding is de enige partij die geweld gebruikt’, schrijft iemand, ‘met deze mentaliteit en deze aanpak hebben we jullie hulp niet nodig.’ Iemand anders vraagt zich af of ASEAN wel weet wat er op het terrein in Myanmar gebeurt.

‘Ik denk niet dat de top kan samengevat worden als een succes of als een mislukking’, vat Aaron Connelly samen. Hij begrijpt dat de bevolking van Myanmar ontgoocheld is. ‘Maar het zou een vergissing zijn om een opening als deze te laten voorbij gaan, gezien er weinig andere opties zijn.’