Australië overspoeld door vluchtelingen

In haar eerste grote speech over buitenlands beleid deed premier Gillard haar voorstel voor een transitcentrum voor vluchtelingen uit de doeken. Mensen op zoek naar asiel in Australië zouden daar worden ondergebracht terwijl hun identeitsgegevens worden gecontroleerd. Hoewel asielzoekers maar een fractie (1,6 procent) van het totale aantal immigranten uitmaken, is hun aanwezigheid een belangrijke politieke kwestie in de op til zijnde verkiezingen. Immigratie was ook de belangrijkste kwestie die de populariteit van de vorige premier Kevin Rudd ondermijnde. Moeilijke onderhandelingen met Indonesië over het lot van vluchtelingen zorgden vorig jaar voor onrust in Australië.

Oppositiepartij wil terug naar afschrikbeleid

Enkele uren voor Gillards speech deed de leider van de Liberale oppositiepartij, Tony Abbott, al een nieuw voorstel voor het asielbeleid. Hij houdt de regeringspartij verantwoordelijk voor de influx van illegale boten en wil de toestroom van vluchtelingen stoppen door de ‘Pacifische oplossing’ van de vroegere eerste minister John Howard terug in te voeren. Onder zijn bestuur betaalde Australië armere Pacifische staten zoals Nauru en Papoea Nieuw Guinea om asielzoekers vast te houden in opvangcentra. Daarnaast deelde de regering toen ook tijdelijke visa’s uit. Na drie jaar moesten de asielzoekers  bewijzen dat ze nog steeds bedreigd werden door vervolging in hun thuisland. De vorige eerste minister Kevin Rudd schrapte dat systeem en zond asielzoekers naar het transitcentrum op het Christmaseiland in de Indische Oceaan.

Mensensmokkelaars tegenwerken

Sinds toen zijn meer dan vierduizend asielzoekers via boten het land binnengeraakt en hebben het huidige opvangcentrum overbevolkt. Daarom zijn vele asielzoeker naar het Australische vasteland overgebracht terwijl hun aanvraag in behandeling is. Premier Gillard zei dat ze geen nieuwe ‘Pacifische oplossing’ voor ogen had, maar dat ze ‘met een regionaal transitcentrum mensensmokkelaars wil tegenwerken’. ‘Mensensmokkelaars zullen geen product meer hebben om te verkopen,’ legde ze uit aan de denktank van het Lowy Instituut in Sydney,  ‘want aankomen met de boot zal gelijk staan met een reis naar het regionale transitcentrum.’
In haar toespraak beëindigde Gillard ook een drie maand durende schorsing van Sri Lankese asielaanvragen, een maatregel die de VN sterk had bekritiseerd. Afghaanse asielzoekers zullen nog drie maanden moeten wachten op een evaluatie van hun dossiers. Deze twee regio’s zijn samen met Indonesië de gebieden vanwaar de meeste asielzoekers gesmokkeld worden.

Gematigd positief

De meeste vluchtelingenorganisaties benaderen het plan gematigd positief, meldt persagentschap AP. Ze zien het als een goede oplossing zolang de VN-richtlijnen worden gerespecteerd, asielzoekers humaan worden behandeld en zolang andere landen akkoord gaan om legitieme asielzoekers te aanvaarden. John Gibson, de voorzitter van de Vluchtelingenraad van Australië, gaf toe dat het ontwerp positief verschilde van het beleid om vluchtelingen op te sluiten in gevangenisachtige kampen op het eiland Nauru omdat de VN betrokken zou worden. Anderen wezen op de raaklijnen met de vroegere “Pacifische oplossing”.  Als de regering enkel een licht aangepaste “Pacifische oplossing” voorstelt, is dat onaanvaardbaar’, zei Claire Mallinson van Amnesty International.
Gillard is al aan het onderhandelen met de regeringsleiders van Nieuw-Zeeland en Oost-Timor. President José Ramos-Horta van Oost-Timor liet weten dat het land niet klaar is voor een dergelijk transitcentrum omwille van de vele binnenlandse problemen die ze als nieuwe staat moeten oplossen. Hij was wel bereid de dialoog aan te gaan. De woordvoerder van oppositiepartij Revolutionair Front van Oost-Timor (Fretilin) reageerde verrast. Hij zei dat een transitcentrum een ‘last’ zou betekenen voor Oost-Timor. ‘Mensen op zoek naar asiel in Australië moeten geholpen worden door Australië zelf’,’  voegde hij toe.
De eerste minister van Nieuw-Zeeland John Key staat naar eigen zeggen open voor het idee van een transitcentrum in Oost-Timor, maar wil in geen geval de vluchtelingenquota opdrijven. ‘Wij vangen nu volgens het programma van de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen (UNHCR) 750 vluchtelingen op, en willen dit aantal niet verhogen,’ maakte hij duidelijk.