Skol is het vierde meest verkochte bier ter wereld. De Skol-licentie voor het Afrikaanse continent is in handen van de Belgische holding Unibra. De royalty-inkomsten die Unibra via het Luxemburgse bedrijf Skol Development Africa binnenhaalt, worden in het Groothertogdom voor tachtig procent vrijgesteld van belastingen. ICIJ kon de confidentiële belastingafspraak inkijken.
Proloog: vijf decennia Belgische-Afrikaanse biergeschiedenis
Unibra was jarenlang marktleider in de voormalige Belgische kolonie.
Kort voor de onafhankelijkheid van Congo (1960) verzamelde de Belgische zakenman Michel Relecom vier Congolese brouwerijen in één holding: de Union des Brasseries Africaines (Unibra). Hij bracht de onderneming ook naar de beurs. Relecom kon terugvallen op een uitgebreid netwerk dat zich zelfs uitstrekte tot Mobutu Sese Seko. Unibra was jarenlang marktleider in de voormalige Belgische kolonie. In 1964 lanceerde Unibra het biermerk Skol. Het ambitieuze plan was om van Skol een wereldbekend merk te maken.
Ruim een halve eeuw later is de Belgische holding Unibra nog steeds actief in de Afrikaanse bierindustrie maar ook in vastgoed en financiën. Wel is het bedrijf niet langer beursgenoteerd sinds Red House – een Luxemburgse vennootschap van de familie Relecom – de Unibra-aandelen systematisch samensprokkelde.
In de Raad van Bestuur van Unibra zetelen vandaag onder meer Maïté Relecom, de weduwe van stichter-bezieler Michel, en hun kinderen Thibault en Bérangère.
Wereldmerk
De ambitie om van Skol een wereldmerk te maken is alvast gelukt. In volume gaat het om het vierde meest verkochte bier ter wereld. In Brazilië, waar AB Inbev de verdeelrechten bezit, is Skol marktleider. Carlsberg bezit de licentie voor het merk in Europa, Noord-Amerika en Azië. En Unibra heeft de Skol-licentie voor het Afrikaanse continent.
Volgens de website van Skol is het bier momenteel verkrijgbaar in Burundi, Madagaskar, Oeganda, Congo (Brazaville), Kenia, Rwanda, Comoren, Congo (DRC) en Guinee. In die laatste twee is het marktleider. Tegen 2018 wil Unibra Skol in 25 Afrikaanse landen op de markt brengen.
Daarnaast heeft Unibra onder meer een brouwerij in Rwanda en Ethiopië, alsook brouwerij-partnerschappen in Congo, Guinee en Madagaskar.
Die activiteiten leggen de familie Relecom alvast geen windeieren. Volgens journalist Ludwig Verduyn, auteur van De 200 rijkste Belgen (2012), staat de familie op de 77ste plaats in het lijsje met fortuinrijke landgenoten.
Partnerschap om de markt te veroveren
Flashback naar 2008. Om Skol op het Afrikaanse continent verder te ontwikkelen, sloegen Unibra en de Franse brouwerijgroep Castel de handen in mekaar. Castel was al actief in de drankensetor van negentien Afrikaanse landen. Unibra bezat – via dochterbedrijven Skol International Development Limites (SID / Bermuda) en Skol International Development Luxembourg SA (SIDL / °1980 / Luxemburg) – de rechten op het merk voor het Afrikaanse continent.
Op 6 juni 2008 richtten Unibra en Castel (via Ariane Holding in Gibraltar) het Luxemburgse bedrijf Skol Development Africa op. Beide legden 75.000 euro op tafel, goed voor de helft van de aandelen. In ruil voor 88.000 euro per jaar stonden SIDL en SID elk hun rechten op het merk Skol af aan het nieuwe Luxemburgste bedrijf Skol Development Africa. Dat werd voortaan de economische eigenaar van de licentie (de andere twee bleven de juridische eigenaar).
Interessant belastingregime voor intellectuele eigendom
Skol in Rwanda
© CC BY NC SA 2.0 / Hugues
Dat Unibra uitgerekend voor Luxemburg koos om de rechten op Skol onder te brengen, is geen toeval. Sinds begin 2008 kent Luxemburg immers een bijzonder interessant belastingregime voor intellectuele eigendom. Luxemburgse bedrijven die royalties binnenkrijgen voor auteursrechten op software, een octrooi, een merk, een domeinnaam, een ontwerp of een model worden daarop voor tachtig procent fiscaal vrijgesteld. Zo staat het in artikel 50bis van de Luxemburgse wet op de inkomstenbelasting. Het was huidig Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker die eind 2007 het artikel ondertekende, vanuit zijn toenmalige functie als Luxemburgs minister van Financiën.
Het Luxemburgse artikel 50bis is geïnspireerd op de Belgische octrooiwetgeving, die eveneens een vrijstelling van tachtig procent toekent mits aan een reeks strenge voorwaarden is voldaan. 50bis gaat echter veel ruimer en stelt aanzienlijk minder voorwaarden.
Om zeker te zijn dat Skol Development Africa zou kunnen profiteren van het artikel 50bis, sloot het bedrijf een confidentiële belastingafspraak – een ruling – met de Luxemburgse belastingadministratie. PricewaterhouseCoopers deed daarover op 24 juni 2009 een voorstel. Inspecteur Jean-Claude Fautsch van het Bureau d’Imposition Sociétés 6 stempelde twee maanden later af. Goedgekeurd.
‘Oneerbaar Europees gedrag’
In de ruling – die ICIJ kon inkijken – staat onder meer dat Skol Development Africa de royalties voor Skol in Afrika gedurende dertig jaar zal innen. De waarde van de licentie wordt geschat op ruim negen miljoen euro. De jaarlijkse inkomsten uit het merk Skol worden in Luxemburg voor tachtig procent vrijgesteld van belastingen.
Dat laatste wordt ook duidelijk in de Luxemburgse jaarrekeningen van Skol Development Africa. In 2008 noteerde het bedrijf een nettowinst van 1.320.376,67 euro en betaalde het 68.413,87 euro belastingen. In 2009 ging het om een nettowinst van 1.173.431,76 euro en 65.878,39 euro belastingen. In 2010 om 1.269.350,41 respectievelijk 85.236,71 euro.
De helft van de nettowinst van Skol Development Africa ging vervolgens naar de Belgische holding Unibra – die immers vijftig procent van de aandelen van Skol Development Africa in handen heeft. Zo tekent het jaarverslag van Unibra voor 2008 een contributie uit de Skol-licentie op van 660.000 euro. In 2009 was dat 590.000 euro.
Dankzij het dubbele belastingverdrag tussen Luxemburg en België moest op die som niet nog eens belastingen betaald worden.
ICIJ België legde de Luxemburgse ruling voor aan een onafhankelijke expert internationale belastingplanning, die anoniem wenst te blijven. Zijn reactie? ‘Dat Luxemburg merkopbrengsten gedeeltelijk vrijstelt van belasting, is eigenlijk oneerbaar Europees gedrag. Dit wordt overigens onderzocht door de OESO in het kader van hun project Base Erosion and Profit Shifting.’
Twaalf bedrijven op één adres
In september bracht MO* in Luxemburg een bezoek aan het adres waar Skol Development Africa officieel gevestigd is: Rue d’Esch 50. We wilden immers nagaan in hoeverre de Luxemburgse Unibra-dochters ook echt activiteiten ontplooien in het Groothertogdom. Om een vakterm te gebruiken: is er voldoende “substantie” aanwezig?
Aan de Rue d’Esch 50 houden twaalf bedrijven uit de Unibra-groep kantoor.
© Kristof Clerix
Aan de Rue d’Esch 50 ligt een kantoorgebouw met zes verdiepingen. Het gros van de blok wordt ingenomen door ING Bank. De rechterkant van het gebouw is een appartementsblok met een aparte ingang. Daar, in een anonieme inkomhal in marmermotief, hangen 27 grijze brievenbussen aan de muur.
Op een van die brievenbussen staan twaalf namen van bedrijven uit de Unibra-groep: Cipari, JV Kin, JV Mada, SDA (Skol Dev. Africa), SIDLux (Skol Dev. Lux), Sogelux, Seap, General Supplies, Red House, SIDLtd, Socpar en Primespot. Drie van die bedrijven (SDA, SIDLux en Cipari) staan ook vermeld in de Luxemburgse ruling.
We belden aan.
U moet eerst in België bij Unibra langsgaan vooraleer iemand in Luxemburg u te woord kan staan. U kan contact opnemen met de directiesecretaresse van Unibra.
Is er geen directeur van Skol of zo aanwezig vandaag?
Neen. Niet op dit moment.
Met hoeveel werken jullie hier?
Met vier.
Voor Skol of voor alle bedrijven van Unibra?
Voor alle bedrijven van Unibra.
Maken de twaalf namen die hier op de brievenbus staan allemaal deel uit van de Unibra-groep?
Ja.
Welk bedrijf doet wat precies?
Dat kan ik u niet zeggen. Contacteer Unibra in België.
De deur bleef dicht.
Niet op de payroll
Wat is het verschil tussen een postbusfirma en een reëel bedrijf? In een interview met De Tijd somde Véronique Tai, de topvrouw van de Belgische rulingscommissie, vorig jaar de minimumvereisten op waaraan een Belgisch bedrijf qua substantie moet voldoen: ‘Het bedrijf moet bijvoorbeeld een bankrekening hebben in ons land. Ook de boekhouding moet hier gebeuren. Minstens één personeelslid moet hier werken en daarvoor de nodige vakkennis hebben, dus geen stroman. En de beslissingsorganen moeten hier ook echt bijeenkomen, fysiek, niet via conferencecall. We eisen daarom dat de raad van bestuur minstens voor de helft bevolkt wordt door mensen die hier wonen.’
In Luxemburg moet een bedrijf niet per se werknemers op de payroll hebben staan.
Volgens een goedgeïnformeerde belastingadviseur waar MO* mee sprak, bestaat er in het Groothertogdom geen wetgeving over substantie. Wel van belang is een omzendbrief uit 2011, opgesteld door de directeur van de Luxemburgste inkomstenbelasting. Die formuleert minimumvereisten voor bedrijven die de financieringsactiviteiten van een groep waarnemen. De criteria zijn grosso modo dezelfde als in België. Eén belangrijk verschil is wel dat het gekwalificeerd personeel dat transacties uitvoert niet per se op de payroll van het bedrijf zelf moet staan.
Confidentiële informatie
Na het bezoek aan Luxemburg stuurde MO* een vragenlijst door naar Unibra. Waarom is Unibra actief in Luxemburg? Hoeveel belastingen kon Unibra besparen dankzij de ruling met Luxemburg? Is er wel voldoende substantie aanwezig in Luxemburg? Waarom heeft Unibra ook bedrijven in Bermuda en Gibraltar?
Het antwoord van secretaris-generaal Christophe Thibaut:
Unibra: ‘Belangrijkste reden om in Luxemburg aanwezig te zijn: stabiliteit en kwaliteit van het personeel.’
‘We appreciëren uw interesse in Unibra. Ons communicatiebeleid is echter eenvoudig: als privébedrijf communiceert Unibra enkel met en via de media over commerciële events en over prestaties met betrekking tot de ontwikkeling van het Skol-merk in Afrika.
De Unibra-groep is sinds de jaren 1960 aanwezig in Luxemburg. De belangrijkste redenen voor Unibra om in Luxemburg dochterbedrijven te hebben, zijn de stabiliteit van de businessomgeving in Luxemburg en de kwaliteit van het beschikbare personeel.
U zal begrijpen dat gedetailleerde informatie met betrekking tot de thema’s die u aankaart in uw vragen confidentieel is. Daarom zal Unibra er niet extern over communiceren.’
Bronnen: ruling van Bureau d’Impositions Sociétés 6 dd. 28.09.2009, e-mail van Christophe Thibaut dd 18.10.2014, jaarverslagen Unibra, jaarrekeningen Skol Development Afrika (verkregen via het Luxemburgse bedrijfsregister), website Skol International, website Unibra, De 200 rijkste Belgen van Ludwig Verduyn, GoPress.be, bezoek aan Luxemburg op 11.9.2014 en interview met een expert in internationale belastingplanning.