Bomen sterven almaar sneller
Stephen Leahy
23 januari 2009
Het sterftecijfer onder bomen in Canada en de Verenigde Staten ligt tweemaal zo hoog als twintig jaar geleden, zo blijkt uit een onderzoek in het gezaghebbende wetenschappelijke tijdschrift Science. De onderzoekers nemen aan dat de situatie tekenend is voor bomen over de hele wereld.
De massale en snelle sterfte is niet het gevolg van tijdelijke factoren, zoals bosbranden of een insectenplaag. De bossen die onderzocht werden in de studie waren “onaangetaste stukken van oeroude bossen”, zegt Jerry Franklin, professor bosbeheer aan de Universiteit van Washington en één van de elf auteurs van de studie. “De data die in de studie gebruikt worden, komen van onze meest stabiele, meest gezonde bossen.”
De resultaten wijzen er op dat de Amerikaanse bossen sterk uitgedund worden, te vergelijken met een dorp waar het geboortecijfer stabiel blijft maar het sterftecijfer voor alle leeftijden is verdubbeld in de voorbije decennia. “Als dat gebeurde met je geboortedorp, zou je je ernstig zorgen maken”, zegt Nate Stephenson, ecoloog aan de U.S. Geological Survey (USGS).
De dramatische stijging van het sterftecijfer geldt voor alle bomen ongeacht soort, grootte, leeftijd of plaats. In het westen van Canada is het sterftecijfer in oudere wouden verdubbeld in zeventien jaar. In California aan de Amerikaanse westkust deden ze er 25 jaar over om het sterftecijfer te verdubbelen, in het binnenland van de VS 29 jaar.
Klimaatverandering
De wetenschappers onderzochten ook de ozonconcentratie en luchtvervuiling, maar sloten die uit als oorzaken voor de sterfte. Ze vermoeden dat vooral de stijging van de temperatuur de schuldige is. Die steeg met gemiddeld één graad Celsius in de voorbije dertig jaar.
Warmere temperaturen zorgen voor een langere droogte tijdens de zomer en een minder groot sneeuwpak op de bergen, dat bovendien vroeger begint te smelten.
Warmere temperaturen spelen ook in de kaart van schadelijke insecten zoals kevers. Die combinatie van een langere droogte en meer kevers, lijkt genoeg om veel bomen fataal te worden, zegt Tom Veblen van de universiteit van Colorado. “Het is erg waarschijnlijk dat het sterftecijfer verder zal stijgen naarmate de temperatuur hoger wordt”, zegt Veblen.
Eerder onderzoek heeft aangetoond dat de klimaatverandering ook onrechtstreeks nefast is voor de wouden. De stijgende temperatuur is grotendeels verantwoordelijk is voor de enorme toename van het aantal bosbranden in het westen en voor de grootschalige insectenplagen zoals de pijnboomkever in Canada. Verwacht wordt dat de schadelijke kever tegen 2013 naar schatting 80 procent van de bossen in de British Columbia vernield zal hebben.
Nood aan bos
Alle deskundigen pleiten ervoor om de bossen zo snel mogelijk ter hulp te komen. Bossen zijn goed voor 80 procent van de biodiversiteit op het vasteland, absorberen koolstof en produceren 30 procent van de zuurstof op aarde. Bovendien spelen ze een sleutelrol in de regelen van het klimaat. Ongeveer de helft van alle bossen wereldwijd is al verdwenen.
Bij het sterven van de bomen komt er opnieuw CO2 in de atmosfeer. Als het afsterven blijft toenemen, worden de wouden dus een belangrijke bron van CO2-uitstoot. Daardoor stijgt de temperatuur, sterven weer meer bomen en ontstaat een sneeuwbaleffect. Grote en oude bomen bevatten veel meer CO2 dan jonge, snelgroeiende bomen. “Oude, stabiele bossen moeten we met rust laten. We mogen het proces niet versnellen”, zegt Franklin. Hij benadrukt dan ook dat de bescherming van oerbossen deel uit moet maken van Kyoto 2, het klimaatakkoord dat eind dit jaar wordt afgesloten in Kopenhagen.
De studie is de eerste die op deze schaal bomensterfte in gematigde wouden onderzoekt, maar Franklin is ervan overtuigd dat de sterfte een wereldwijd probleem is.
Het probleem beperkt zich bovendien niet tot gematigde wouden. Volgens wetenschappers zijn tropische wouden nog gevoeliger voor temperatuursverschillen. Het overgrote deel van de wouden gedijt bij temperaturen tussen 25 en 26 graden Celsius. Voor het einde van de eeuw zal de temperatuur in de tropische gebieden echter met 3 graden stijgen. Nergens ter wereld worden tropische wouden aangetroffen die bij een gemiddelde temperatuur van 28 graden kunnen gedijen, zegt Joseph Wright van het Smithsonian Tropical Research Institute (STRI) in Panama. “Dat betekent niet dat ze niet vervangen kunnen worden door een ander type woud”, zegt Wright. “Maar we weten niet wat voor woud dat zal zijn.”
Om het tij te keren, zijn dringende verminderingen nodig van de uitstoot van broeikasgassen en de houtkap, benadrukken alle deskundigen.